حارثة بن نعمان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حارثة بن نُعمان''' (درگذشت: [[سال ۵۰ هجری قمری|۵۰ق]]) از [[صحابه|صحابه پیامبر(ص)]] و [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] است که در جنگ‌های [[غزوه بدر|بَدر]] و [[غزوه احد|اُحُد]] شرکت داشت. حارثه خانه‌های خود را به رسول خدا(ص) هدیه داد تا با [[همسران پیامبر(ص)|همسرانش]] در آنها زندگی کند. همچنین خانه‌ای برای سکونت [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] به پیامبر(ص) بخشید. او [[جبرئیل]] را به شکل [[دحیه کلبی|دحیه کَلبی]] مشاهده و به او [[سلام]] کرده بود.  

حارثة بن نعمان از اصحاب رسول خدا(ص) و امام علی(ع) بود.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref> او همراه پیامبر(ص) در جنگ‌های بدر،<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۴.</ref> اُحُد، [[غزوه حنین|حُنَین]] و سایر جنگ‌های شرکت کرد.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.</ref> به گفته [[شیخ طوسی]] در [[رجال الطوسی (کتاب)|کتاب رجال]]، حارثة دو بار [[جبرئیل]] را به شکل [[دحیه کلبی|دحیة بن خلیفه کلبی]] مشاهده و به او سلام کرد.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref> همچنین در جنگ‌های دوران [[حکومت امام علی(ع)]] در کنار آن حضرت حضور داشت.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۳۸۱ق، ص۱۷.</ref>

حارثه را از صد نفر<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> یا هشتاد نفری می‌دانند که در جنگ حنین پس از فرار عده‌ای از مسلمانان در اثر شبیخون مشرکان، در کنار پیامبر ماند و از او دفاع کرد.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.</ref>  

در منابع از حارثة بن نعمان به‌عنوان یکی از «فضلای اصحاب رسول خدا(ص)» یاد شده است.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.</ref> او از راویان [[حدیث]] بوده<ref>هیثمی، مجمع الزوائد، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۳۱۳–۳۱۴.</ref> که گفته شده روایاتش در [[جامع حدیثی|جوامع روایی]]، رجالی و تاریخی مانند مسند احمد، کتاب المغازی، المؤتلف و المُختَلف آمده است.<ref>عزیزی و دیگران، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۹۱.</ref> راویانی همچون [[عبدالله بن عباس]]، عبدالله بن عامر بن ربیعه و ثعلبة بن ابی‌مالک از طریق او روایاتی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نقل کرده‌اند.<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی‌نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref>

حارثه را نخستین کسی می‌دانند که در [[مدینه]]، خانه‌هایش را به پیامبر هدیه بخشید.<ref>عبدالغنی، بیوت الصحابه، ۱۴۲۰ق، ص۶۹.</ref> به گزارش ابن‌سعد، تاریخ‌نگار [[قرن سوم هجری قمری]]، حجره‌های حارثه نزدیک حجره‌های [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] بود.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> هر زمان که پیامبر(ص) ازدواج تازه‌ای داشت حارثه از حجره‌ای به حجرهٔ دورتری می‌رفت و بدین ترتیب تمام خانه‌های خود را به پیامبر(ص) بخشید تا با [[همسران پیامبر(ص)|همسرانش]] در آن زندگی کند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> از جمله آنها نخستین منزلِ [[ماریه دختر شمعون|ماریه]]،<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۱.</ref> و نیز خانه‌ای بود که پیامبر [[صفیه دختر حیی بن اخطب|صفیه]] را در آن منزل داد و [[عایشه]] و زنان [[انصار]] به دیدن او به آن خانه می‌رفتند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۰۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۴۴.</ref> پیامبر(ص) در حق حارثه به‌خاطر بخشش خانه‌هایش به پیامبر(ص) و [[مهاجرین]] دعا کرده است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۳.</ref>

ابن‌سعد در الطبقات الکبری از از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نقل کرده که امام علی(ع) پس از [[ازدواج علی(ع) و فاطمه(س)|ازدواج با فاطمه(س)]]، خانه‌ای را که کمی از خانهٔ پیامبر دور بود، آماده کرد. پیامبر(ص) گفت می‌خواهد دخترش نزدیک خانه خودش ساکن شود. فاطمه(س) از پیامبر(ص) خواست با حارثة صحبت کند تا در خانه او ساکن شوند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> پیامبر(ص) فرمود از گفتن این مطلب به حارثه خجالت می‌کشد؛ زیرا او برخی خانه‌هایش آن حضرت به او بخشیده و به‌خاطر او از این حجره به آن حجره منتقل شده است.<ref> ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۲۴۶.</ref> حارثه از این موضوع اطلاع یافت و خانه‌اش را به پیامبر(ص) هدیه داد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲–۱۳۳.</ref> براساس نقل برخی منابع شیعه، علی(ع) و فاطمه(س) پس از ازدواج، در خانه‌ای که حارثه به پیامبر(ص) [[هدیه]] داده بود، ساکن شدند.<ref>طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۶۱.</ref>

== نام و نسب ==

حارثة فرزند نعمان بن نفع یا ابن‌نقع<ref>ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.</ref> انصاری خزرجی<ref>ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۷۸.</ref> و مادرش جعدة بنت عبید بن ثعلبة بود.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۰۷.</ref> کنیه‌اش اباعبدالله<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۱.</ref> و از طایفه بنی‌نجار و در [[مدینه]]<ref>ابی‌نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> ساکن بود.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۵۵.</ref> به جهت حضور او در جنگ بدر، در برخی منابع، از او با عنوان حارثة بن نعمان انصاری بدری نیز یاد شده است.<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۲۷؛ ابی‌نعیم، معرفة الاصحاب، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۸.</ref> گفته شده نسل حارثة بن نعمان ادامه داشته<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۷۲.</ref> و محمد بن عبدالرحمن بن عبدالله بن حارثه، معروف به ابوالرجال از نوادگان اوست.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۴۰۲.</ref> در کتاب الاستیعاب آمده است که حارثه به خاطر کمک و احترام به مادرش به نیکی معروف بود.<ref>ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق ج۱ ص۳۰۷.</ref> 

== درگذشت ==

ابن‌حبان، رجال‌نویس اهل‌سنت، براساس روایتی گفته است که حارثه در [[غزوه بدر|جنگ بدر]] به شهادت رسیده است؛<ref> ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ص۷۹.</ref> اما برخی نظر ابن‌حبان را به دلیل حضور او در جنگ‌های دیگر زمان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] رد کرده‌اند.<ref>ابن‌بلبان الفارسی، الإحسان، ۱۴۰۸ق، ج۱۰، ص۵۱۰.</ref> به گزارش ابن‌سعد در الطبقات الکبری، تاریخ‌نگاران به بیان اینکه حارثة بن نعمان در عصر خلافت [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] درگذشت، اکتفا کرده‌اند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۳۲.</ref> البته ذهبی، درگذشت او را سال ۵۰ق دانسته است.<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ۲۰۰۳م، ج۲، ص۳۹۶.</ref>