نحن معاشر الانبیاء لا نورث: تفاوت میان نسخه‌ها

#واقعه اول: ابن‌حنبل و بخاری گزارش داده‌اند پس از وفات پیامبر، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] از ابوبکر درخواست کرد زمین‌های فدک را که ارث او از پیامبر یا سهمش از [[خمس]] خیبر بود، به او بدهد.<ref>ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۸۸و۲۲۲؛ بخاری، صحیح، ۱۴۲۲ق، ج۵، ص۲۰و۸۹.</ref> ابوبکر از دادن فدک خودداری کرد و از قول پیامبر گفت: لاَ نُورِّثُ، مَا تَرَكْنَا صَدَقَةٌ؛ ما (پیامبران) ارث نمی‌گذاریم، هر چه از ما باقی ماند، صدقه است.<ref>ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۸۸و۲۲۲و۲۲۵.</ref><ref>بخاری، صحیح، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۱۴۹.</ref>{{یاد|إني سمعتُ رسول الله يقول: لا نورث، ما تركنا صدقةٌ.(ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۷۰و۱۹۰) إن رسول الله قال: لا نورث، ما تركنا صدقة.(ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۷۹) إنا سمعنا رسول الله يقول:إني لا أورِث.(ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۹۹.) إن رسول الله قال: لا نورث، ما تركنا صدقة، إنما يأكل آل محمد في هذا المال، و إني والله لا أغير شيئاً من صدقة رسول الله عن حالها التي كانت عليها في عهد رسول الله،و لأعملن فيها بما عمل به رسول الله.(ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۸۹) إني سمعتُ رسول الله يقول:إن الله عز وجل اذا اطعم نبيًا طعمة ثم قبضه جعله للذي يقوم من بعده، فرايتُ ان ارده على المسلمين.(ابن‌حنبل، مسند، ج۱، ص۱۷۲.)}} در یکی از نقل‌قول‌ها این عبارت به‌شکل «إِنَّا مَعْشَرَ الْأَنْبِيَاءِ لَا نُورِثُ» آمده است.<ref>ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۲۱ق، ج۱۶، ص۴۷.</ref> <br> هم‌چنین در بعضی نقل‌ها نام [[عباس بن عبدالمطلب]] همراه فاطمه(س) آمده است.<ref>ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۸۸؛ بخاری، صحیح، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۱۴۹.</ref> در [[طبقات الکبری]]، نوشته ابن‌سعد بغدادی(۱۶۸ـ۲۳۰ق) در سیره پیامبر و اصحابش، نقل شده که [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] (از طرف همسرش، فاطمه) و عباس، از ابوبکر تقاضای ارث پیامبر را کردند و علی در پاسخ ابوبکر، آیه ۱۰ [[سوره نمل]] و آیه ۱۲ [[سوره مریم]] (مربوط به ارث انبیاء) را خواند و گفت این، بیانِ کتاب خداست.<ref>ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۹۶۸م، ج۲، ص۲۱۵.</ref>

#واقعه دوم: در روایات دیگری، قضیه اختلاف علی و عباس را در زمان عمر گزارش داده که آنان از او خواستند بین آنها داوری کند. عمر نیز درباره فدک در حضور [[طلحه]]، [[زبیر]]، [[عبدالرحمن بن عوف]] و [[سعد وقاص]] به آنان همان جواب ابوبکر را داد.<ref>ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۲۸، ۱۹۸، ۳۴۶،۳۸۵و۳۱۲.</ref><ref>بخاری، صحیح، ۱۴۲۲ق، ج۵، ص۸۹.</ref>{{یاد|(به‌نقل از ابوبکر) أنه سمع النبي يقول: إن النبي لا يورث، و إنما ميراثه في فقراء المسلمين و المساكين؛ و أن النبي قال: إن النبي لا يموت حتى يؤمِّه بعض أمته.(ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۹۸.) ان النبيَ قال: لا نُورِث، ما تركنا صدقةٌ.(ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۴۶،۳۸۵و۳۱۲.) قال رسول الله: لا تقتسم ورثتی ديناراً و لا درهماً، ما تركتُ بعد نفقة نسایی و مؤونة عاملی، فهو صدقةٌ.(ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۷، ص۱۲۸.)}}<br>

ابن‌حنبل و بخاری در روایت‌های مربوط به این حدیث، پاسخ‌های کوتاهی از حضرت زهرا آورده‌اند<ref>ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۷۹؛ بخاری، صحیح، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۱۲و۷۹.</ref> که بخشهایی از [[خطبه فدکیه]] وی است<ref>ابن‌طیفور، بلاغات النساء، ۱۳۲۶ق، ص۱۶ ـ‌۲۵.</ref>{{یاد|خطبه فدکیه، متن سخنرانی حضرت فاطمه در مسجد النبی است که بخشی از آن درباره فدک است.}} آنان همچنین گفته‌اند فاطمه(س) از پاسخ ابوبکر خشمگین شد و تا زمان فوتش در این احساس ماند.<ref>ابن‌حنبل، مسند، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۷۹و۱۸۹؛ بخاری، صحیح، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۱۴۹.</ref><br>

دختر پیامبر در خطبه‌اش، چند آیه از قرآن {{یاد|نمل، آيه ۱۶؛ مريم، آيه ۵و۶؛ انفال، آيه ۷۵؛

نساء، آيه ۱۱.}} را خواند که شامل ارث گذاشتن پیامبران، اولویت خانواده در ارث و تاکید بر ارث گذاشتن دارد.<ref>ابن‌طیفور، بلاغات النساء، ۱۳۲۶ق، ص۲۱.</ref> او سپس به ابوبکر و همراهانش اعتراض کرد که چرا برخلاف حکم قرآن گمان کرده‌اند پیامبر ارث نمی‌گذارد و او را مطابق حکم جاهلیت و با زور از ارثش محروم کردند، در حالی که خودشان و فرزندانشان، وارث پدرانشان هستند.<ref>ابن‌طیفور، بلاغات النساء، ۱۳۲۶ق، ص۲۱.</ref> فاطمه از آنان پرسید که آیا آیه خاصی را خداوند بر آنان نازل کرده که پیامبر را از ارث گذاشتن خارج کرده؟ یا آنان بر خاص و عام قرآن، از پیامبر آگاهی بیشتری دارند؟<ref>ابن‌طیفور، بلاغات النساء، ۱۳۲۶ق، ص۲۱.</ref> یا اینکه تصور می‌کنند دین او با دین پدرش متفاوت است و به‌این خاطر از او ارث نمی‌برد؟<ref>ابن‌طیفور، بلاغات النساء، ۱۳۲۶ق، ص۲۱.</ref> او سپس رو به انصار کرد و از آنان شکایت کرد که او را در گرفتن حقش حمایت نکرده و ساکت ماندند.<ref>ابن‌طیفور، بلاغات النساء، ۱۳۲۶ق، ص۲۲و۲۳.</ref>

[[پرونده:کتاب شیخ مفید.jpg|بندانگشتی|300px|جستاری از [[شیخ مفید]] درباره حدیث نحن معاشر الانبیا]]

[[شیخ مفید]] متن حدیث را به شکل "نحن معاشر الأنبياء لا نورث ما تركناه صدقة" آورده است.<ref>مفید، رسالة حول حدیث نحن معاشر الانبیا، ۱۴۱۰ق، ص۱۹.</ref> او و [[حسن بن یوسف حلی|علامه حلی]]، این حدیث را [[خبر واحد]] دانسته‌اند.<ref>مفید، رسالة حول حدیث نحن معاشر الانبیا، ۱۴۱۰ق، ص۲۰.</ref><ref>حلی، نهج الحق، ۱۹۸۲م، ص۲۶۵تا۲۶۸.</ref> مفید همچنین گفته اگر اعتبار این حدیث را بپذیریم، معنای موافق آن با [[قرآن]] این است که ارث پیامبران شامل [[صدقه|صدقات]] آنان نمی‌شود، ولی اگر همه اموال باقی‌مانده از پیامبران، صدقه و غیر قابل [[ارث]] دانسته شود، مخالف قرآن است.<ref>مفید، رسالة حول حدیث نحن معاشر الانبیا، ۱۴۱۰ق، ص۲۰.</ref> در نقد دیگر، اینکه فقط ابوبکر حدیث را شنیده و دختر و همسران پیامبر (وارثان او) آن را نشنیده‌اند، تعجب‌آور دانسته شده<ref>جلالی حسینی، در مقدمه رسالة حول حدیث نحن معاشر الانبیا، ۱۴۱۰ق، ص۴.</ref> و نیز انگیزه نقل حدیث از ابوبکر که خود عامل و ذی‌نفع در مصادره فدک بود، زیر سؤال رفته است.<ref>فهیمی‌تبار، بررسی تطبیقی روایت، ۱۳۹۲ش، ص۴۲.</ref><br>

هم‌چنین گفته شده ابوبکر در چند مورد، مخالفِ حدیث مورد ادعایش، رفتار کرده است.<ref>جلالی حسینی، در مقدمه رسالة حول حدیث نحن معاشر الانبیا، ۱۴۱۰ق، ص۴.</ref><ref>فهیمی‌تبار، بررسی تطبیقی روایت، ۱۳۹۲ش، ص۴۲.</ref> برای مثال نقل شده در اختلاف [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] و عمویش [[عباس بن عبدالمطلب|عباس]] برای تملّک شمشیر، زره و قاطر پیامبر، ابوبکر آنها را تحت عنوان ارث پیامبر به علی داد<ref>جلالی حسینی، در مقدمه رسالة حول حدیث نحن معاشر الانبیا، ۱۴۱۰ق، ص۴.</ref> و یا به [[همسران پیامبر(ص)|همسران پیامبر]] اجازه داد در خانه‌هایشان سکونت داشته باشند و آنها را مصادره نکرد و برای دفن شدن در کنار [[مسجد النبی|قبر پیامبر]]، از دخترش عایشه، همسر پیامبر اجازه گرفت.<ref>صدر، الفدک فی التاریخ، ۱۴۰۳ق، ص۱۱۴.</ref>برخی گفته‌اند عایشه حق نداشت که پدرش را در کنار پیامبر [[دفن]] کند زیرا اگر آن خانه را، ارث از پیامبر می‌دانست، خلاف گفته خودش و پدرش بود که پیامبر چیزی ارث نگذاشته و اگر ارث وی از پیامبر بود، دختر و دیگر همسران پیامبر در آن حق داشتند و نمی‌توانست بدون اجازه آنان این کار را انجام دهد و حق ارث وی نیز به‌اندازه قبر پدرش نبود که به اجازه دیگران نیاز نداشته باشد. اشعار معروف (تجمّلتِ تبغّلتِ| ولو عشتِ تفيّلت|لكِ الثمن من التُسع |وفي الكل تطمعتِ| ترجمه: یک روز در [[جنگ جمل]] بر شتر سوار شدی و امروز بر استر، و اگر زنده بمانی شاید که بر فیل سوار شوی و تو را از میراث [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] یک نهم از یک هشتم است در حالی که تو در همه میراث تصرف کردی)؛ که منسوب به [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] است نیز بیانگر محدودیت سهمیه عایشه از ارث پیامبر است. زیرا میراث همسر از شوهر درصورت داشتن فرزندیک هشتم است و چون پیامبر ۹ همسر داشته است سهم ارث عایشه یک نهم از یک هشتم است (یعنی یک هفتاد و دوم) اما او در همه ارث تصرف کرد. <ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۹؛ الراوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۴۳.

*ابن‌حنبل، احمد بن محمد، [https://lib.efatwa.ir/42201/1/175 المسند]، تحقیق: شعيب الارنووط، عادل مرشد و دیگران، مؤسسة الرسالة، بیروت، لبنان، چاپ اول، ۱۴۲۱ق/۲۰۰۱م.

*ابن‌سعد بغدادی، محمد ابوعبدالله، [https://lib.efatwa.ir/40238/2/3 الطبقات الکبری]، تحقیق: احسان عباس، دار صادر، بيروت، ۱۹۶۸م.

*ابن‌شاذان، فضل، [https://lib.eshia.ir/15041/1/0 الإيضاح]، تحقیق: سيد جلال‌الدين حسينی ارموی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۵۱ش.

*اِربِلی، علی بن عیسی، كشف الغمة في معرفة الأئمة، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، تبریز، نشر بنی‌هاشمی، ۱۳۸۱ق.

*حلی، حسن بن یوسف، [https://lib.eshia.ir/70773/1/3 نهج الحقّ و كشف الصدق‌]، بیروت، دار الكتاب اللبنانی، ۱۹۸۲م‌.

*طبری، محمد بن جریر، [https://lib.eshia.ir/22009/2/1 تاريخ الرسل و الامم و الملوك]، بيروت _ لبنان، مؤسسه اعلمی، ۱۴۰۸ق.

*مفید، محمد بن نعمان، [https://lib.eshia.ir/15035/1/0 الامالی]، تحقیق و تصحیح: حسین استاد ولى و علی‌اکبر غفاری، كنگره شيخ مفيد، قم‌، 1413ق‌.

*----------، [https://lib.eshia.ir/70475/1/3 رسالة حول الحديث نحن معاشر الأنبياء لا نورث]، مقدمه و اضافات: سید محمدرضا حسینی جلالی،‌ قم، نشر اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.