Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۲٬۷۷۳
ویرایش
سخنان امام علی(ع) در خاکسپاری حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها
سخنان امام علی(ع) در خاکسپاری حضرت فاطمه(س) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۴ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۰۰
، ۴ نوامبر ۲۰۲۳←زمینه صدور و اهمیت
جز (←برداشت‌های محتوایی) |
جز (←زمینه صدور و اهمیت) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''سخنان امام علی(ع) هنگام خاکسپاری فاطمه(س) | '''سخنان امام علی(ع) هنگام خاکسپاری فاطمه(س)''' مشتمل بر درد دل [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در سوگ فاطمه است. این سخنان در [[نهج البلاغه]] آمده است. امام در این سخنان، از سنگینی و دائمی بودن غم خود در [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] سخن گفته و از پیامبر(ص) می‌خواهد که در خصوص حوادث پس از رحلت خود، از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] سؤال کند. شارحان نهج البلاغه معتقدند که حضرت علی(ع) با عبارت کلیِ «از فاطمه بپرس»، به حوادثی همچون [[ماجرای فدک|غصب فدک]]، [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|ماجرای هجوم به خانه فاطمه]] و سقط [[محسن بن علی(ع)|محسن]] اشاره کرده است. همچنین از عبارت‌های این خطبه برداشت‌های دیگری همچون دفن فاطمه در نزدیکی قبر پیامبر شده است. | ||
این سخنان، در کتاب‌های روایی شیعه مانند [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[الامالی (شیخ طوسی)|الاَمالی شیخ طوسی]] و کتاب‌های [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] مانند [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تَذکرةُ الخواص]] آمده است. | این سخنان، در کتاب‌های روایی شیعه مانند [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[الامالی (شیخ طوسی)|الاَمالی شیخ طوسی]] و کتاب‌های [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] مانند [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تَذکرةُ الخواص]] آمده است. | ||
== زمینه صدور و اهمیت== | == زمینه صدور و اهمیت== | ||
سخنان امام علی(ع) خطاب به پیامبر، هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن فاطمه(س)]] را نشان‌دهنده ناراحتی آن امام از فراق [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] | سخنان امام علی(ع) خطاب به پیامبر، هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن فاطمه(س)]] را نشان‌دهنده ناراحتی آن امام از فراق همسرش و بیان‌کننده عظمت [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] می‌دانند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۲.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] در [[پیام امام امیرالمؤمنین (کتاب)|شرح نهج البلاغه]]، این سخنان، بخشی از حقايق مهم تاريخى صدر اسلام را به‌صورت غيرمستقيم، اما گويا و پرمعنا منعكس مى‌كند.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۰.</ref> | ||
شارحان نهج‌البلاغه، ذیل این خطبه، به مسائلی چون [[ماجرای فدک]]، [[غصب خلافت]]، علت مخفی بودن قبر حضرت | شارحان نهج‌البلاغه، ذیل این خطبه، به مسائلی چون [[ماجرای فدک]]، [[غصب خلافت]]، علت [[محل دفن حضرت فاطمه(س)|مخفی بودن قبر حضرت فاطمه]]، [[شهادت حضرت فاطمه(س)|زمان شهادت وی]]،<ref> مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۴۰-۵۶.</ref> مدت زندگی او<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۱۰-۱۱.</ref> و [[فهرست کنیه‌ها و لقب‌های حضرت فاطمه(س)|القاب فاطمه]]<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۴-۸.</ref> پرداخته‌اند. | ||
==محتوا == | ==محتوا == | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
*پیوند عاطفی بسیار میان علی و فاطمه: برخی از شارحان عبارت «أَمَّا حُزْنِی فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَیلِی فَمُسَهَّدٌ؛ اما غصه من ابدى و شبم همراه بيدارى است» را نشان‌گر شدت اندوه امام علی در فراق فاطمه و بیانگر پيوند عاطفى و روحانى عميق و ريشه‌دار آن‌دو به يكديگر می‌دانند. آیت‌الله مکارم شیرازی معتقد است در ابیات زیر که منسوب به حضرت علی(ع) است به همین مطلب اشاره شده است.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۷.</ref> | *پیوند عاطفی بسیار میان علی و فاطمه: برخی از شارحان عبارت «أَمَّا حُزْنِی فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَیلِی فَمُسَهَّدٌ؛ اما غصه من ابدى و شبم همراه بيدارى است» را نشان‌گر شدت اندوه امام علی در فراق فاطمه و بیانگر پيوند عاطفى و روحانى عميق و ريشه‌دار آن‌دو به يكديگر می‌دانند. آیت‌الله مکارم شیرازی معتقد است در ابیات زیر که منسوب به حضرت علی(ع) است به همین مطلب اشاره شده است.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۷.</ref> | ||
*نزدیکی قبر فاطمه به قبر پیامبر: برخی از شارحان عبارت «النَّازِلَةِ فِي جِوَارِكَ؛ در جوار تو فرود آمده» را نشان‌دهنده نزدیکی [[محل دفن حضرت فاطمه(س)|قبر فاطمه(س)]] به قبر پيامبر(ص) می‌دانند.<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۸-۹.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] این عبارت نظریهٔ کسانی که معتقدند فاطمه در منزل خود دفن شده است را تقویت می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۲.</ref> | *نزدیکی قبر فاطمه به قبر پیامبر: برخی از شارحان عبارت «النَّازِلَةِ فِي جِوَارِكَ؛ در جوار تو فرود آمده» را نشان‌دهنده نزدیکی [[محل دفن حضرت فاطمه(س)|قبر فاطمه(س)]] به قبر پيامبر(ص) می‌دانند.<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۸-۹.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] این عبارت نظریهٔ کسانی که معتقدند فاطمه در منزل خود دفن شده است را تقویت می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۲.</ref> | ||
* | * مظلوم واقع شدن حضرت فاطمه: به گفته [[ابن‌میثم بحرانی|ابن‌میثم بَحرانی]] (درگذشت: ۶۷۹یا۶۹۹ق) عبارت «فَأَحْفِهَا السُّؤَالَ؛ بى‌پرده از او بپرس»، اشاره به این دارد که به حضرت فاطمه ظلم شده است و علی(ع) از آن شکایت می‌کند.<ref>ابن‌میثم، اختیار مصباح السالکین، ۱۳۶۶ش، ص۳۹۳.</ref> آیت‌الله مکارم شیرازی نیز گفته است این عبارت کلی است و به حوادثی همچون، [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|هجوم به خانه فاطمه]]، سقط [[محسن بن علی(ع)|محسن]] و بردن امام به مسجد برای بیعت با [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] اشاره دارد.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ۳۷-۳۸.</ref> در ترجمه فیض‌الاسلام نیز در شرح این عبارت به [[ماجرای فدک|غصب فدک]]، نشناختن حق فاطمه و شکستن پهلوی او اشاره شده است.<ref>فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۳.</ref> | ||
*شریک بودن همه در ظلم به فاطمه: درباره عبارت «بِتَضَافُرِ أُمَّتِکَ عَلَی هَضْمِهَا؛ امّت تو در ستم كردن به وى دست به دست هم داده بودند» گفته‌اند واژه تضافر به معنای همکاری است؛ اما چون بسیاری از امت با سکوتشان این کار را تأیید کردند، این عمل به همهٔ امت نسبت داده شده است.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۸.</ref> | *شریک بودن همه مردم در ظلم به فاطمه: درباره عبارت «بِتَضَافُرِ أُمَّتِکَ عَلَی هَضْمِهَا؛ امّت تو در ستم كردن به وى دست به دست هم داده بودند» گفته‌اند واژه تضافر به معنای همکاری است؛ اما چون بسیاری از امت با سکوتشان این کار را تأیید کردند، این عمل به همهٔ امت نسبت داده شده است.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۸.</ref> | ||
* | *نزدیکی زمان شهادت فاطمه به وفات پیامبر: برخی از شارحان نهج‌البلاغه گفته‌اند عبارت «السَّرِيعَةِ اللَّحَاقِ بِكَ؛ به‌سرعت به تو ملحق شد» به نزدیک بودن شهادت فاطمه(س) به رحلت پیامبر(ص) اشاره می‌کند.<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۹-۱۰.</ref> البته از نظر برخی دیگر، این عبارت اشاره‌ای است به مصائب شدید حضرت فاطمه که بر اثر آنها در جوانی به شهادت رسید.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام اميرالمؤمنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۳.</ref> | ||
{| class="wikitable" style="float:left" | {| class="wikitable" style="float:left" | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
== سند خطبه == | == سند خطبه == | ||
طبق بررسی [[کتاب مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده (کتاب)|کتاب مصادرُ نَهجِ‌البلاغه و اَسانیدُه]]، سخنان امام علی(ع) خطاب به پیامبر(ص) در هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن حضرت فاطمه(س)]]، با مقداری تفاوت در کتاب‌هایی چون [[الکافی (کتاب)|الکافی]] نوشته [[محمد بن یعقوب کلینی]] (درگذشت: [[سال ۳۲۹ هجری قمری|۳۲۹ق]]) از [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۸.</ref> [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الامامة]] اثر [[محمد بن جریر طبری صغیر]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام جعفر صادق(ع)]]،<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> [[الامالی (شیخ طوسی)|اَلامالیِ شیخ طوسی]] (تألیف: ۴۵۸ق) از امام حسین(ع)<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۹.</ref> و [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تَذکِرةُ الخواص]] نوشته سبط بن جوزی حنفی (درگذشت: ۶۵۴ق)<ref>ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> آمده است.<ref>حسینی خطیب، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، ۱۹۸۵م، ج۳، ص۸۵-۸۷.</ref> | طبق بررسی [[کتاب مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده (کتاب)|کتاب مصادرُ نَهجِ‌البلاغه و اَسانیدُه]]، سخنان امام علی(ع) خطاب به پیامبر(ص) در هنگام [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|دفن حضرت فاطمه(س)]]، با مقداری تفاوت در کتاب‌هایی چون [[الکافی (کتاب)|الکافی]] نوشته [[محمد بن یعقوب کلینی]] (درگذشت: [[سال ۳۲۹ هجری قمری|۳۲۹ق]]) به نقل از [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۸.</ref> [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الامامة]] اثر [[محمد بن جریر طبری صغیر]] به نقل از [[امام صادق علیه‌السلام|امام جعفر صادق(ع)]]،<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> [[الامالی (شیخ طوسی)|اَلامالیِ شیخ طوسی]] (تألیف: ۴۵۸ق) به نقل از امام حسین(ع)<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۹.</ref> و [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تَذکِرةُ الخواص]] نوشته سبط بن جوزی حنفی (درگذشت: ۶۵۴ق)<ref>ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> آمده است.<ref>حسینی خطیب، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، ۱۹۸۵م، ج۳، ص۸۵-۸۷.</ref> | ||
همچنین این سخنان، در [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] آمده است.<ref>صبحی صالح، نهج‌البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۳۱۹؛ فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۱؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۲۶۵؛ عبده، شرح نهج‌البلاغه، مطبعة الاستقامة، ص۱۸۲.</ref> شماره خطبه در نسخه‌های نهج‌البلاغه متفاوت است.<ref>دشتی و محمدی، المعجم المفهرس لألفاظ نهج البلاغه، ۱۳۵۷ش، ص۵۱۳.</ref> | همچنین این سخنان، در [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] آمده است.<ref>صبحی صالح، نهج‌البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۳۱۹؛ فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۱؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۲۶۵؛ عبده، شرح نهج‌البلاغه، مطبعة الاستقامة، ص۱۸۲.</ref> شماره خطبه در نسخه‌های نهج‌البلاغه متفاوت است.<ref>دشتی و محمدی، المعجم المفهرس لألفاظ نهج البلاغه، ۱۳۵۷ش، ص۵۱۳.</ref> | ||