حسینعلی منتظری: تفاوت میان نسخه‌ها

| زادگاه            =شهر نجف‌آباد [[اصفهان]]

'''حسینعلی منتظری''' ([[سال ۱۳۰۱ هجری شمسی|۱۳۰۱]]-[[سال ۱۳۸۸ هجری شمسی|۱۳۸۸ش]]) از [[مراجع تقلید شیعه]]، عضو شورای انقلاب اسلامی ایران، [[مجلس خبرگان قانون اساسی|رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی]]، مدرس [[حوزه علمیه قم]] و قائم‌مقام رهبری [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] از [[سال ۱۳۶۴ هجری شمسی|۱۳۶۴]] تا [[۱۳۶۸ش]] بود. او نزد [[آیت‌الله بروجردی]] و [[امام خمینی]] درس خوانده است.  

منتظری پیش از انقلاب در مبارزات علیه [[حکومت پهلوی]]، بارها زندانی و تبعید شد. اعلام [[هفته وحدت]]، تأسیس شورای مدیریت حوزه علمیه قم، تأسیس [[دانشگاه امام صادق(ع)]]، تعیین قضات شرع و [[امام جمعه|ائمه جمعه]]، از فعالیت‌های آیت‌الله منتظری بود. او در [[فروردین (ماه)|فروردین]] [[سال ۱۳۶۸ هجری شمسی|سال ۱۳۶۸ش]] از جایگاه قائم‌مقام رهبری کناره‌گیری کرد.  

حدود صد اثر توسط او تدوین شده است که ازجمله آنها می‌توان به [[دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة (کتاب)|دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة]] در تبین نظریه [[ولایت فقیه]]، درس‌های نهج‌البلاغه، درس‌گفتار حکمت در [[شرح المنظومه (کتاب)|شرح منظومه]]، سفیر حق و صفیر وحی در نقد [[بسط تجربه نبوی|نظریه عبدالکریم سروش درباره کیفیت وحی]]، حکومت دینی و حقوق انسان، مجازات‌های اسلامی و حقوق بشر و کتاب‌های متعدد فقهی و اصولی اشاره کرد.

حسینعلی منتظری در [[سال ۱۳۰۱ هجری شمسی|سال ۱۳۰۱ش]] (۱۳۴۰ق - ۱۹۲۲م) در شهر نجف‌آباد [[اصفهان]] متولد شد.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۵۳.</ref> پدرش حاج‌علی، کشاورز بود که در کنار کار روزانه‌اش [[نماز جماعت]] می‌خواند و سخنرانی می‌کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۵۴.</ref> آیت‌الله منتظری از هفت سالگی یادگیری ادبیات فارسی، صرف و نحو عربی را آغاز کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۵۴.</ref> بخشی از [[شرح لمعه]] و بخشی از [[رسائل شیخ انصاری|رسایل]] و [[مکاسب]] را با محمدحسن عالم خواند.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۵۸.</ref> قسمتی از رسایل را از سیدمهدی حجازی آموخت. با [[رحیم ارباب]] قسمتی از منظومه منطق را خواند<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۶۸.</ref> و در درس [[نهج‌البلاغه]] آیت‌الله [[میرزا علی‌آقا شیرازی]] شرکت کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۶۶.</ref> هیات، فارسی و تشریح الأفلاک [[شیخ بهایی]] در علم هیات را از آیت‌الله مجدالعلماء آموخت.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۷۵.</ref>

آیت‌الله منتظری در ۱۹ سالگی و در [[سال ۱۳۲۰ هجری شمسی|سال ۱۳۲۰ش]] به [[قم]] مهاجرت کرد،<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۸۷.</ref> در همان سال‌ها در درس آیت‌الله [[سید محمد محقق داماد]] با آیت‌الله [[مرتضی مطهری]] آشنا شد و با یکدیگر هم‌حجره و [[مباحثه|هم‌بحث]] و هم‌درس شدند.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۸۸.</ref> قسمت‌هایی از کتاب [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] را در درس عبدالرزاق قایینی شرکت کرد ونزد [[آیت‌الله بهاءالدینی]] قسمتی از [[رسائل شیخ انصاری|رسایل]] را خواند.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۸۸.</ref> سطح کفایه و قسمتی از مکاسب را در کلاس درس [[سید محمد محقق داماد]] شرکت کرد. با امام خمینی منظومه حکمت،<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۹۱.</ref> کتاب [[اسفار اربعه|اسفار]]<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۹۳.</ref> و خارج اصول از اول جلد دوم [[کفایه الاصول|کفایه]] تا آخر آن را خواند.<ref> خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۳.</ref> همچنین در دروس [[اخلاق]] او شرکت کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۹۰.</ref>وی هم چنین در سال ۱۳۲۳ش. از افراد استقبال کننده از [[سید حسین طباطبایی بروجردی|آیت الله بروجردی]] هنگام ورود به قم بود.<ref>https://irdc.ir/fa/news/8262/تعبیر-امام-خمینی-درباره-درس-آیت‌الله-بروجردی-درس-ایشان-جوری-است-که-طلبه‌ها-را-مجتهد-می‌کند</ref>

شب‌های [[پنج شنبه (روز)|پنج‌شنبه]] به مدت ده سال در درس [[علامه طباطبایی]] شرکت کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۹۴ و۹۵.</ref> قسمتی از [[شرح المنظومه (کتاب)|منظومه حکمت]] را با شیخ جواد فریدنی<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۹۳.</ref> و کتاب شوارق را با [[سید احمد خوانساری]] خواند.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۹۵.</ref> ده ماه در درس [[اصول فقه|اصول]] [[سید محمد حجت کوه‌کمری|آیت‌الله حجت]]<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۱۰۰.</ref> و چند سال هم در درس [[خارج فقه]] و [[خارج اصول|اصول]] [[سید حسین طباطبایی بروجردی|آیت‌الله بروجردی]] شرکت کرد.<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۱۰۸ و ۱۰۹.</ref>

منتظری در [[۲۹ آذر]] سال [[سال ۱۳۸۸ هجری شمسی|۱۳۸۸ش]] در [[قم]] درگذشت و پس از [[تشییع جنازه|تشییع]]، در [[حرم حضرت معصومه(س)]] [[دفن]] شد.<ref> [https://www.khabaronline.ir/news/31522/%D8%AA%D8%AF%D9%81%DB%8C%D9%86-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D8%B1%D9%85-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%D9%87-%D8%B9 تدفین آیت‌الله منتظری در حرم حضرت معصومه(ع)]، سایت خبر آنلاین.</ref>

==آثار==

آیت‌الله منتظری حدود صد اثر در فقه، اصول و معارف اسلامی دارد. برخی از آنها حاصل تدریس او و برخی نیز توسط او نگارش شده است. شرح خطبه حضرت فاطمه زهرا(س)، اسلام دین فطرت، موعود ادیان، مجازات‌های اسلامی و حقوق بشر، حکومت دینی و حقوق انسان و مبانی نظری نبوت بخشی از آثار او است.{{مدرک}}

آیت‌الله منتظری تدریس [[خارج فقه]] در [[حوزه علمیه قم در دوران معاصر|حوزه علمیه قم]] را پس از شهریور ۱۳۵۹ش شروع کرد.{{مدرک}} و برخی از درس‌های او از رادیو پخش می‌شد.امام خمینی احتیاط‌های فقهی را به آیت‌الله منتظری ارجاع می‌داد از جمله آنها می‌توان جریمۀ مالی به عنوان [[تعزیر]]، حد و مرز موسیقی و [[غنا]]، و احتیاطات موجود در [[فقه فتوایی]] خود را نام برد.{{مدرک}} از اوایل پائیز ۱۳۶۱ش امامان جمعه‌ و برخی ائمۀ جماعات انقلابی برخی از شهرهای [[ایران]] خواستار انتشار آرای فقهی و رساله‌ عملیه‌ آیت‌الله منتظری جهت ارجاع احتیاطات واجب امام خمینی به او شدند.[[توضیح المسائل]] آقای منتظری در اوایل سال ۱۳۶۳ش منتشر شد.{{مدرک}}

روش [[فقه]] او تطبیقی یا [[فقه مقارن|مقارن]] بود{{مدرک}} او در مقام بررسی یک مساله علاوه بر توجه به آیات و روایات و فتاوای فقهای قدیم و جدید شیعه، روایات و فتاوای [[اهل سنت]] را نیز ملاحظه می‌کرد.{{مدرک}} در روش فقهی او توجه به شرایط صدور روایات و شرایط اجتماعی و ذهنی راویان احادیث مهم است.{{مدرک}} برخی از آثار فقهی او عبارتند از: "نهایة الاصول " تقریر درس اصول آیت الله بروجردی، "البدرالزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر" (تقریر درس فقه مرحوم [[آیت الله بروجردی]]، کتاب الزکاه در چهار جلد، کتاب الخمس و الانفال، محاضرات فی الاصول، کتاب الصلاه، کتاب الصوم، رساله توضیح المسایل.{{مدرک}}

[[File:تصویر کتاب دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه اثر حسینعلی منتظری.jpg|بندانگشتی|تصویر کتاب دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه اثر حسینعلی منتظری]]

یکی از آثار مهم آیت‌الله منتظری کتاب «[[دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة ‌الاسلامیة (کتاب)|دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة ‌الاسلامیه]]» است. او در سال ۱۳۶۴ش در [[درس خارج]] خود بحث حکومت اسلامی را آغاز کرد که بیشتر از چهار سال ادامه داشت. حاصل این تدریس، کتاب چهار جلدی «دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدوله‌الاسلامیه» بود که بین سال‌های ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۰ش در [[قم]] و [[بیروت]] منتشر شد.{{مدرک}} ترجمه و تقریر این کتاب به فارسی توسط محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری در هشت جلد به‌عنوان «[[مبانی فقهی حکومت اسلامی]]» بین سال‌های [[سال ۱۳۶۷ش|۱۳۶۷]] تا [[سال ۱۳۸۶ شمسی|۱۳۸۶ش]] در قم منتشر شد. او در کتاب حکومت اسلامی و جلد اول کتاب دیدگاه‌ها از نظریۀ سیاسی «[[ولایت انتخابی عامّۀ فقیه]]» دفاع کرده است.<ref>منتظری، حکومت اسلامی، ج ۲، ص۲۸۳.</ref><ref>منتظری، دیدگاه‌ها، ج۱، ۱۳۸۱، ص۸۸.</ref> آیت‌الله منتظری در [[مجلس خبرگان قانون اساسی]] تاکید ویژه‌ای بر گنجاندن [[ولایت فقیه|ولایت‌فقیه]] در [[قانون اساسی جمهوری اسلامی|قانون اساسی]] داشت.<ref>منتظری، انتقاد از خود، ۱۳۸۵ش، ص۲۸.</ref> او می‌گوید در آن زمان بر نظریه نصب نظر داشت اما در کتاب دراسات بر نظریه انتخاب رسیده است.<ref>منتظری، انتقاد از خود، ۱۳۸۵ش، ص۳۰</ref> او در کتاب «انتقاد از خود» با تاکید بر تجربیات دوره بعد از انقلاب، بر این باور است که مردم می‌توانند با توجه به شرایط زمانی، اختیارات کمتر یا بیشتری را به فقیه واگذار کنند.<ref>منتظری، انتقاد از خود، ۱۳۸۵ش، ص۳۰.</ref>

===درس‌هایی از نهج‌البلاغه===

درس‌هایی از نهج البلاغه از آغاز [[انقلاب اسلامی]] برای عموم مردم تدریس می‌شد. در سال‌های نخست انقلاب، این درس‌ها ازرادیو و تلویزیون ایران پخش و قسمت‌هایی از آن توسط نهادهای مختلف به صورت کتاب منتشر شد. ازجمله مؤسسه روزنامه اطلاعات بخشی از این درس‌ها را با عنوان شرح [[خطبه قاصعه]] انتشار داد. تدریس [[نهج‌البلاغه]] در زمان‌های مختلف ادامه یافت و متن پیاده شده آن توسط آیت‌الله منتظری مورد بازبینی قرار گرفته و به صورت ویراسته، مهیای چاپ می‌شد. از مجموعه ۱۲ جلدی این کتاب تاکنون سه جلد از سوی نشر سرایی روانه بازار شده است.<ref> باقی، نگاهی به پنج کتاب آیت‌الله منتظری، ص۴۴.</ref>

کتاب «سفیر حق و صفیر وحی» گفتگو و پاسخ آیت‌الله منتظری به نظریه [[عبدالکریم سروش]] است. سروش درباره کیفیت [[وحی]] معتقد بود که مضمون و معنای وحی از سوی وحی بر جان [[پیامبر(ص)]] نشسته است اما کلمات و قالب‌ها بر اساس انتخاب پیامبر(ص) است. منتظری با نقد نظریه سروش، استدلال می‌کند که به اجماع اهل اسلام معنا و الفاظ قرآن از سوی مبدا غیبی وحی بوده است.<ref>منتظری، ۱۳۸۷ش، ص۱۴.</ref>

رساله حقوق کتابی است در۱۳۴صفحه که در سال۱۳۸۳ منتشر شد. این کتاب برگرفته از [[رساله حقوق]]  از [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] است که در آن به فهرستی از حقوق پرداخته شده است. در رساله حقوق آیت‌الله منتظری نکات تازه و امروزینی هم بر اساس روایات مطرح شده‌اند. حقوق ذکر شده برای شهروندان به استناد متون دینی و روایات است. آنچه در این کتاب مورد توجه است طرح و بررسی مباحث حقوق بشر است.<ref>باقی،نگاهی به پنج کتاب آیت‌الله منتظری، ص۴۶.</ref>

آیت‌الله منتظری از مبارزان علیه [[حکومت پهلوی]] بود. وی از سال ۱۳۴۰ش و بعد از درگذشت [[آیت‌الله بروجردی]]، معتقد به [[اعلمیت]] امام خمینی برای [[مرجعیت]] بود و در مبارزات علیه پهلوی از یاران اصلی [[امام خمینی]] محسوب می‌شد و از سال ۱۳۴۲ش تا ۱۳۵۷ش چند بار زندانی و تبعید شد. بخشی از فعالیت‌های آیت الله منتظری:

*آیت‌الله منتظری از مؤسسان تشکلی بود که با حضور مدرسان حوزه علمیه، فعالیت‌های مذهبی-سیاسی انجام می‌دادند و از حامیان اصلی نهضت امام خمینی بودند. این تشکل بعدها به [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] مشهور شد.<ref> خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۲۱۰ و ۲۱۱.</ref>

*بعد از بازداشت امام خمینی در جریان [[قیام ۱۵ خرداد]]، تلگرامی مبنی بر حمایت از امام خمینی با عنوان "مرجعیت " تنظیم و به امضای علما رساند<ref>خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۳۷۹ش، ص۲۳۴.</ref> و همین مسأله باعث دستگیری چند روزه منتظری شد.{{مدرک}}

*عید نوروز سال ۱۳۴۵ش، محمد منتظری به دلیل پخش اعلامیه در [[حرم حضرت معصومه]] دستگیر شد، ساواک به سراغ پدرش یعنی آیت الله منتظری رفته و او را بازداشت کرده و هفت ماه زندانی شد.<ref>لطفی، ستیز با ستم، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۰.</ref>

*آیت الله منتظری در سال ۱۳۴۶ش جهت [[زیارت]] [[عتبات عالیات]] و ملاقات با آیت‌الله خمینی راهی [[عراق]] شد، اما هنگام بازگشت از [[عراق]] دستگیر و روانه زندان گردید، که پس از حدود پنج ماه به مسجدسلیمان تبعید شد.<ref>لطفی، ستیز با ستم، ۱۳۸۷ش، ص۳۰۶.</ref>

*در سال ۱۳۴۷ش و به‌دنبال سخنرانی او در خطبه‌های [[نمازجمعه]] نجف آباد دستگیر و به سه سال زندان و در دادگاه تجدیدنظر به یک سال و نیم زندان محکوم شد و به زندان قصر انتقال داده شد.{{مدرک}}

*در سال ۱۳۴۹ش، منتظری مجددا دستگیری و به نجف آباد تبعید شد.<ref>لطفی، ستیز با ستم، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۴.</ref> در سال ۱۳۵۲ش او به سه سال تبعید در طبس محکوم شد.<ref>لطفی، ستیز با ستم، ۱۳۸۷ش، ص۷۷۶.</ref> در اواسط سال ۱۳۵۳ش حکومت پهلوی به تبعید مجدد وی تصمیم گرفت و او را از طبس به خلخال<ref>لطفی، ستیز با ستم، ۱۳۸۷ش، ص۸۱۸.</ref> و بعد از مدتی به سقز منتقل کرد.<ref>لطفی، ستیز با ستم، ۱۳۸۷ش، ص۸۶۲.</ref>

*در تیر ۱۳۵۴ش آیت‌الله منتظری را از تبعیدگاه سقز به زندانی در [[تهران]] منتقل کردند و به ده سال زندان محکوم شد.<ref>لطفی، ستیز با ستم، ۱۳۸۷ش، ص۹۰۸.</ref> اما پس از گذراندن حدود سه سال ونیم از دوران محکومیت به همراه آیت‌الله طالقانی در هشتم آبان ۱۳۵۷ش از زندان آزاد شد.<ref>لطفی، ستیز با ستم، ۱۳۸۷ش، ص۱۱۰۸.</ref>

با تشکیل شورای انقلاب در دی ماه ۱۳۵۷ش، آیت‌الله منتظری به عضویت این شورا درآمد<ref>رجایی و نوروزی،  نقش شورای انقلاب در تحولات ایران، ۱۳۹۴ش، ص۱۱۱.</ref> و در انتخابات [[خبرگان قانون اساسی]]، بعنوان یکی از نمایندگان تهران انتخاب شد<ref>[http://www.majlesekhobregan.ir/fa/MajlesMemberView.html?ItemID=3062 حسینعلی منتظری نجف‌آبادی]، سایت دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.</ref> و به ریاست مجلس خبرگان برگزیده شد.<ref>صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج۱، ص۲۱. </ref> بعد از درگذشت [[آیت‌الله طالقانی]]، آیت‌الله منتظری [[امام جمعه]] تهران شد که بعد از بازگشت به [[قم]]، امامت جمعه تهران به [[آیت‌الله خامنه‌ای]] واگذار شد.<ref>«[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_43016/_انتصاب_امام_جمعۀ_تهران%۲۰#page116 حکم انتصاب آقای خامنه‌ای به سمت امامت جمعه تهران]»، صحیفه امام، ج۱۲، ص۱۱۶.</ref>

آیت‌الله منتظری با موافقت امام خمینی شورای مدیریت حوزه علمیه قم را تأسیس کرد.<ref>[https://amontazeri.com/biography «زندگی‌نامه»]، پایگاه اطلاع رسانی آیت‌الله منتظری.</ref> همچنین مجمع نمایندگان طلاب حوزه با پیام امام و با پیگیریهای او تشکیل شد.<ref>[https://amontazeri.com/biography «زندگی‌نامه»]، پایگاه اطلاع رسانی آیت‌الله منتظری.</ref> تاسیس مرکز جهانی علوم اسلامی ویژه طلاب غیر ایرانی،<ref>[https://amontazeri.com/biography «زندگی‌نامه»]، پایگاه اطلاع رسانی آیت‌الله منتظری.</ref> تاسیس مدارس علمیه رسول اکرم(ص)، امام باقر(ع)، امام صادق(ع) و بعثت<ref>[http://www.tarikhirani.ir/Modules/files/Phtml/files.PrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=115&filesId=1123 آیت‌الله منتظری به روایت عمادالدین باقی]، سایت تاریخ ایرانی.</ref>، تاسیس مدرسه عالی تخصصی فقه،<ref>[https://amontazeri.com/biography «زندگی‌نامه»]، پایگاه اطلاع رسانی آیت‌الله منتظری.</ref> تاسیس مدارس علمیه در خارج کشور<ref>[https://amontazeri.com/biography «زندگی‌نامه»]، پایگاه اطلاع رسانی آیت‌الله منتظری.</ref> و بازسازی و گسترش [[مدرسه دارالشفاء قم]] از اقدامات آیت‌الله منتظری در حوزه‌های علمیه بود.<ref>[https://amontazeri.com/biography «زندگی‌نامه»]، پایگاه اطلاع رسانی آیت‌الله منتظری.</ref>

آیت‌الله منتظری در جلسه‌ای فوق‌العاده [[مجلس خبرگان رهبری]] در [[۲۵ تیر]] سال [[سال ۱۳۶۴ هجری شمسی|۱۳۶۴ش]] به‌عنوان قائم‌مقام رهبری انتخاب شد. برخی معتقدند این انتخاب بدون مشورت با [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] صورت گرفت.<ref>[http://www.iichs.ir/News-5368/ مؤسسه مطالعاتی تاریخ معاصر ایران]</ref> در آن زمان مسؤلیتی با این عنوان در [[قانون اساسی جمهوری اسلامی|قانون اساسی]] وجود نداشت.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/6877803/ «دلایل عزل منتظری از کسوت قائم مقامی»]، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref> امام خمینی در اولین دیدار با خبرگان رهبری پس از انتخاب منتظری سخنی در این باره به میان نیاورد.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/6877803/ «دلایل عزل منتظری از کسوت قائم مقامی»]، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref> امام خمینی در نامه‌ای به منتظری  به مخالفت خودش  با قائم مقامی ایشان حتی قبل از بروز حوادث  تصریح کرده وحتی بر این ادعا سوگند خورده است «والله قسم‌ من‌ از ابتدا با انتخاب‌ شما مخالف‌ بودم‌ ولی‌ در آن‌ وقت‌ شما را ساده‌لوح‌ می‌دانستم‌ که‌ مدیر و مدبر نبودید...» <ref>https://irdc.ir/fa/news/6765/چرایی-مخالفت-امام-خمینی-با-قائم‌مقامیِ-آیت‌الله-منتظری-چرا-امام-نظر-مخالف-خود-را-به-خبرگان-اعلام-نکرد</ref>آیت‌الله منتظری در این دوران برای انجمن اسلامی دانشجویان خارج کشور نماینده تعیین کرد، هیأت‌هایی به کشورهای مختلف جهت معرفی اهداف [[انقلاب اسلامی ایران]] اعزام کرد، [[هفته وحدت]]<ref>[http://www.jameehmodarresin.org/azae-jameeh/azae-sabeq/155-montazeri/3788-2014-05-28-06-50-43.html زندگینامه حضرت آیت‌الله حسینعلی منتظری]، پایگاه اطلاع رسانی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.</ref>به پیشنهاد او و تأیید امام خمینی اعلام شد، به پیشنهاد او روز [[نیمه شعبان]] به عنوان روز جهانی مستضعفین اعلام شد، ائمه جمعه برخی از شهرها را تعیین کرد، قضات‌ قوه‌ قضائیه‌ را انتخاب کرد، نمایندگانی برای دانشگاه‌ها تعیین کرد و به‌مناسبت اعیاد گروهی از زندانیان‌ را عفو می‌کرد.<ref>[http://www.jameehmodarresin.org/azae-jameeh/azae-sabeq/155-montazeri/3788-2014-05-28-06-50-43.html زندگینامه حضرت آیت‌الله حسینعلی منتظری]، پایگاه اطلاع‌رسانی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.</ref> دانشگاه امام الصادق(ع) با همراهی او شکل گرفت،<ref>[http://www.farsnews.com/news/13930318000675/ تأسیس دانشگاه امام صادق از زبان آیت‌الله مهدوی کنی]، خبرگزاری فارس.</ref> طلاب و فضلا حوزه را جهت تدریس معارف اسلامی به دانشگاه‌ها اعزام کرد، ستاد مرکزی جهت تقسیم اراضی زیر نظر او شکل گرفت، دادگاه عالی انقلاب در [[قم]] با نظارت آیت‌الله منتظری تشکیل شد.{{مدرک}}

یک سال پس از انتخاب به قائم‌مقام رهبری، آیت‌الله منتظری به دستگیری سید مهدی هاشمی برادر داماد خود و همچنین به اعدام برخی از زندانیان سیاسی که اکثراً از منافقین بودند اعتراض کرد. در تابستان سال ۱۳۶۷ش نامه‌نگاری‌های او با امام خمینی و برخی سخنرانی‌های انتقادی او موجب اختلافات آیت‌الله منتظری و امام خمینی و سران جمهوری اسلامی ایران شد. نمونه‌هایی از این اختلافات و تفاوت نگاه‌ها را می‌توان در کتاب خاطرات آیت‌الله منتظری، خاطرات [[محمد محمدی ری‌شهری]] و رنجنامه [[سید احمد خمینی]] مشاهده کرد.{{مدرک}}

اختلافات با امام خمینی در فروردین ۱۳۶۸ش باعث کناره‌گیری آیت الله منتظری از قائم مقامی رهبری شد.<ref>صحیفه امام، ج ۲۱، ص۳۳۴ و ۳۳۵.</ref> به‌دنبال کناره‌گیری آیت‌الله منتظری، نام و عکس‌های او از کتب درسی، ادارات دولتی و معابر عمومی جمع شد.

 

در [[۲۳ آبان]] سال ۱۳۷۶ش آیت‌الله منتظری در سخنرانی [[۱۳ رجب]]، بر محدود بودن قدرت رهبری تأکید کرد و به عملکرد برخی از نهادهای نظام اعتراض کرد که با تجمعات و اعتراضات برخی از علمای [[حوزه علمیه قم (دوران جمهوری اسلامی)|حوزه علمیه قم]] مواجه شد.<ref>شیرعلی‌نیا، روایتی از زندگی و زمانه حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، ۱۳۹۴ش، ص۵۹۶.</ref>