مسلم بن عقیل: تفاوت میان نسخه‌ها

هنگام خروج امام حسین(ع) از [[مدینه]] به سوی [[مکه]]، مسلم بن عقیل یکی از همراهان او بود. پس از اینکه [[نامه‌های مردم کوفه به امام حسین(ع)|نامه‌های مردم کوفه]] به امام رسید، وی مسلم را به کوفه فرستاد تا اوضاع و شرایط آن شهر را بررسی کند و درباره درستی ادعای کوفیان مبنی بر کثرت پیروان امام(ع)، اطمینان یابد و به امام گزارش کند.<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۳۰ق، ص۲۳۰؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۵۳؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ص۲۹۵-۲۹۷.</ref>

مسلم بن عقیل در [[۱۵ رمضان]] [[سال ۶۰ قمری]] از مکه خارج شد<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۶۴.</ref> و ابتدا به [[مدینه]] رفت و از آنجا همراه با دو راهنما، از بی‌راهه به سوی [[کوفه]] رهسپار شد که به نظر می‌رسد برای مخفی ماندن حرکتش به کوفه بوده است. آنها در بیابان راه را گم‌کردند و دچار بی‌آبی و تشنگی شدند. در این واقعه دو راهنما درگذشتند و خود مسلم نجات پیدا کرد و خود را به آبادی‌ای رساند و پیکی را نزد امام حسین(ع) فرستاد و واقعه را شرح داد و با اشاره به اینکه این پیش آمد را به فال بد گرفته، از ایشان خواست که او را از ادامه راه منصرف کند اما امام دستور به ادامه راه داد.<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ۳۵۴-۳۵۵؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۵۳.</ref>

مسلم در [[۵ شوال]] به کوفه رسید<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۵۴.</ref> و در خانه [[مختار بن ابی عبید ثقفی]]،<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۹۷۴م، ج۲، ۷۷؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۵۵.</ref> و بنابر برخی روایات در خانه [[مسلم بن عوسجه]] ساکن شد.<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۴۷؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۵۴.</ref> شیعیان به محل اقامت مسلم رفت و آمد می‌کردند و مسلم نامه امام حسین(ع) را برای آنها می‌خواند.<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۳۰ق، ص۲۳۱.</ref>

در کوفه ۱۲ هزار نفر بامسلم بن عقیل به نمایندگی از [[امام حسین(ع)]] بیعت کردند و برای همراهی امام اعلام آمادگی کردند.<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۴۸.</ref> برخی تعداد بیعت کنندگان را ۱۸ هزار نفر<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۳۰ق، ص۲۳۵.</ref> و برخی بیش از ۳۰ هزار نفر<ref> ابن قتیبة الدینوری، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸.</ref> نیز نوشته‌اند. برخی از تاریخ پژوهان با تحلیل وقایعی که در ادامه حضور مسلم در کوفه روی داد (از جمله غلبه آسان و بی‌دردسر عبیدالله بن زیاد بر این شهر و شکست قیام مسلم) تعداد واقعی بیعت کنندگان با مسلم بن عقیل را بسیار کمتر از آنچه در منابع نقل شده دانسته‌اند.<ref>زرگری نژاد، نهضت امام حسین، ۱۳۸۶ش، ص۱۳۵-۱۴۰، ۱۴۵-۱۴۸.</ref> برخی دیگر نیز با تخمین جمعیت آن زمان شهر کوفه بر اساس روایات تاریخی، مردان جنگی شهر کوفه را بیش از ۶۰ هزار نفر دانسته‌اند که بر این اساس، تعداد بیعت کنندگان با مسلم، تنها یک سوم جمعیت جنگجوی کوفه بوده‌اند.<ref>صفری فروشانی، «مردم‌شناسی کوفه»، ص۱۵.</ref> به همین جهت در تحلیل شرایط حرکت امام به کوفه، لازم است به این نکته توجه شود مردمی که در کوفه با مسلم بیعت نکرده بودند، همگی از مخالفان امام یا دوستداران امویان نبوده‌اند بلکه عده کثیری از شرکت در این منازعه کناره گرفته بودند؛ از این رو همین تعداد بیعت کنندگان برای برپایی قیامی در کوفه کافی بود و با اتکا به همین موضوع بود که امام حسین(ع) با دریافت نامه مسلم، رهسپار کوفه شد.<ref>تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهدا، ج۱، ص۵۸۸-۵۹۲.</ref>

هنگام ورود مسلم به کوفه، حاکم این شهر [[نعمان بن بشیر]] بود که منابع تاریخی او را فردی نرم خو و صلح طلب معرفی کرده‌اند.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۹۷۴م، ج۲، ص۷۷؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۵۵.</ref> بر اساس برخی روایات نعمان دل خوشی از یزید نداشت.<ref>ابن قتیبه دینوری، الامامه و السیاسه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۴؛ مقتل جامع سید الشهداء، ج۱، ص۵۱۲.</ref> هنگامی که خبر بیعت مردم با مسلم بن عقیل در کوفه پیچید، نعمان بن بشیر، مردم را جمع کرد و آنان را به دوری از تفرقه توصیه کرد اما گفت تا کسی با من پیکار نکند، با او نخواهم جنگید. هنگامی که طرفداران حکومت اموی به این روش نعمان اعتراض کردند و او را ضعیف خواندند، او گفت برای من این خوشتر از آن است که قوی باشم اما از فرمان خدا سرپیچی کنم.<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۳۰ق، ص۲۳۳؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۴۸.</ref> طرفداران و عاملان یزید، از جمله [[عمر بن سعد|عمر بن سعد بن ابی وقاص]] و [[محمد بن اشعث کندی]] نامه‌ای به یزید نوشتند و به او گزارش دادند که اگر کوفه را می‌خواهی، شتاب کن که حاکم فعلی کوفه، [[نعمان بن بشیر]]، ضعیف است یا خود را به ناتوانی زده است.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۹۷۴م، ج۲،‌ ص ۷۷-۷۸.</ref> به همین جهت [[یزید]]، [[عبیدالله بن زیاد]] را که در آن هنگام حاکم [[بصره]] بود، به حکومت کوفه نیز منصوب کرد.<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۳۰ق، ص۲۳۱.</ref> بنا بر قول مورخین معاویه ضمن وصیتی که نزد غلام او بود و بعدها به یزید داده شد، ابن زیاد را برای مقابله با شورش احتمالی تعیین کرده بود.<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۲۶۵.</ref>

[[عبیدالله بن زیاد]] و نیز پدرش [[زیاد بن ابیه]] سابقه خشنی نزد مردم داشتند. خلفای پیشین غالبا برای سرکوب برخی شورش‌ها از این خاندان استفاده می‌کردند. پیش از این عبیدالله شورش [[خوارج]] را در [[بصره]] به نحو بسیار خشونت بار و شگفت‌آوری سرکوب کرده بود.<ref>نک: دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۳۰ق، ص۲۶۹-۲۷۰؛ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۱۸۵-۱۸۷؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م، ج۲، ص۵۲۵.</ref> با ورود او به کوفه به نظر می‌رسد که اوضاع به ناگه علیه مسلم بن عقیل برگشت و بسیاری از مردم کوفه که قصد قیام علیه حکومت یزید را داشتند، از ترس جان، پراکنده شدند.{{مدرک}}

بنابر گزارشی که در بیشتر منابع تاریخی نقل شده، روزی عبیدالله بن زیاد برای عیادت [[شریک بن الاعور|شریک بن الاعور حارثی]] که از شیعیان [[امام علی(ع)]] بود و با عبیدالله دوستی داشت و در بستر بیماری در خانه هانی به سر می‌برد به خانه هانی آمد. پیش از آمدن او، به پیشنهاد شریک بن اعور قرار شد مسلم در جایی پنهان شود و در زمان مناسب عبیدالله بن زیاد را به قتل رساند. هنگامی که ابن زیاد به خانه هانی آمد، مسلم بن عقیل از کشتن او امتناع کرد و دلیل امنتاع خود را نارضایتی هانی بن عروه که دوست نداشت ابن زیاد در خانه‌اش کشته شود و نیز حدیثی از [[پیامبر(ص)]] عنوان کرد که از کشتن به شکل غافلگیرانه منع فرموده‌اند.<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۳۰ق، ص۲۳۵-۲۳۶.</ref>برخی عدم اقدام مسلم برای [[ترور]] عبیدالله بن زیاد را با این که وی [[مهدورالدم]] بود را دلیل پای بندی مسلم به مبانی ایمانی و دینی دانسته‌اند. <ref>عندلیب همدانی ٰهمدانی ٰثارالله‌ٰ ٰ۱۳۸۹ٰص ۱۸۱.</ref>

برخی پژوهشگران معاصر با بررسی گزارش‌های مربوط به این واقعه، در صحت آن تردید کرده<ref>زرگری نژاد، نهضت امام حسین، ۱۳۸۶ش، ص ۱۵۴-۱۵۷.</ref> و برخی دیگر آن را به کلی ساختگی و بی‌پایه دانسته‌اند.<ref>دانشنامه امام حسین، ج۴، ص۱۷۵-۱۷۶.</ref>

در نیرو‌هایی که مسلم فراهم آورده بود، [[عبدالرحمن بن کریز]] فرمانده [[قبیله کنده|کندیان]]، [[مسلم بن عوسجه]] فرمانده [[قبیله مذحج|مذحجیان]]، [[ابوثمامه صائدی|ابی ثمامه صیداوی]] فرمانده [[قبیله بنی تمیم|تمیم]] و [[قبیله همدان|همدان]] و [[عباس بن جعده بن هبیره]] فرمانده [[قریش]] و [[انصار]] بودند.<ref> دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۳۰ق، ص۲۳۹-۲۴۰.</ref>

این حیله کارگر شد.البته دراین میان نقش شریح قاضی در دادن گزارش دروغ به مردم  ومتفرق ساختن آنان نباید فراموش شود. روایات تاریخی از ترس مردم در پی تبلیغات همراهان عبیدالله و سرعت پراکنده شدن آنان از اطراف مسلم حکایت دارند، تا جایی که شب‌هنگام مسلم تنها ماند و جایی برای خفتن نداشت.<ref>طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۳۶۹-۳۷۱.</ref>

بنا بر برخی گزارش‌های تاریخی مسلم که نگران امام حسین(ع) بود از عمر بن سعد که قریشی بود خواست تا بدو وصیت کند. نخستین وصیت او این بود تا کسی را نزد امام فرستد و او را از آمدن به کوفه منع کند. دیگر آن که جنازه او را کفن و پس از آن دفن کند و دیگر آن که بدهی او را با فروختن شمشیر و دیگر وسایلش بپردازد.<ref>القمی، نفس المهموم في مصيبة سيدنا الحسين المظلوم و يليه نفثة المصدور فيما يتجدد به حزن العاشور، الناشر : المكتبة الحيدرية‌، ص۱۰۶؛ جعفریان، تاملی در نهضت عاشورا، ۱۳۸۱ش، ص۱۶۸.</ref>

پس از [[شهادت]] مسلم، ابن زیاد دستور قتل [[هانی بن عروه]] را نیز صادر کرد و سپس سرهای این دو را به [[شام]] نزد [[یزید بن معاویه]] فرستاد.<ref> ابن اعثم الکوفی، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۶۲.</ref>

===اطلاع یافتن امام حسین از خبر شهادت مسلم===

امام حسین در منزل [[زرود]] یا نزدیکی آن، خبر [[شهادت]] مسلم بن عقیل و هانی بن عروه را از مردی از طایفه [[بنی اسد]] شنید، آنان امام را از اوضاع کوفه آگاه کردند و او را از رفتن به کوفه بر حذر داشتند.<ref>اخبارالطوال، ص۲۴۶؛ طبری، ج۵، ص۳۹۷</ref> بنا به نقل برخی منابع، خبر شهادت مسلم و هانی در منزل [[ثعلبیه]]<ref>ابن اثیر، ج۴، ص۴۲</ref> یا [[قادسیه]]<ref>مسعودی، ج۳، ص۶۰-۶۱</ref> و یا [[قطقطانه]]{{یاد| قَطْقَطانیّه. https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5764/6127/65123/منازل-از-مکه-تا-کربلا. قُطْقُطانَه. دهخدا، لغت نامه}}<ref>یعقوبی، نشر دار صادر، ج۲، ص۲۴۳</ref> به امام حسین(ع) رسیده است.

[[عبداللَّه بن سليمان]] و [[منذر بن مشمعل]]‏ در این منزل به کاروان امام رسیدند و تا ثعلبیه با او همراه شدند. بنا به آنچه که در [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|ارشاد شیخ مفید]] آمده، این دو تن، خبر کشته شدن مسلم و هانی را در زرود شنیدند و در ثعلبیه به امام رساندند.<ref>شیخ مفید، ارشاد، ج۲، ص۷۳-۷۴</ref>بنابر  گزارش [[سید ابن طاووس|سید بن طاووس]] در [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|لهوف]] امام از خبر شهادت مسلم در منزل [[زباله| زُباله]] مطلع شد و اشک از دیدگانش جاری شد و برای او دعا کرد و فرمود او به آن چه بر عهده‌اش بود عمل کرد و بر ماست که به وظیفه خویش عمل کنیم. <ref>سید بن طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف، الناشر: أنوار الهدى، ص۴۵.</ref>  کسانی که به طمع حکومت و قدرت و موقعیت با امام همراه شده بودند یا در همراهی با او شک داشتند پس از این خبر از امام جدا شدند. <ref>سید بن طاووس، اللهوف فی قتلی الطفوف، الناشر: أنوار الهدى، ص۴۵.</ref>{{یاد|ثم سار الحسين عليه السلام حتى بلغ زبالة فأتاه فيها خبر مسلم بن عقيل فعرف بذلك جماعة ممن تبعه فتفرق عنه أهل الأطماع والارتياب وبقى معه أهله وخيار الأصحاب.}}