confirmed، movedable، protected، templateeditor
۵٬۶۹۱
ویرایش
صحیفه سجادیه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
== معرفی اجمالی == | == معرفی اجمالی == | ||
صحیفه سجادیه، کتابی است که دعاهای نقل‌شده از [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] را در بر دارد.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۸-۱۹.</ref> صحیفه سجادیه در ابتدا مجموعه‌ای از ۷۵ [[دعا]] و نیایش بود که امام سجاد(ع) آنها را بر دو فرزندش، یعنی [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] و [[زید بن علی]] املا کرد و ازهمین‌رو نسخه اولیه آن در دو نسخه نوشته شد.<ref>طباطبایی، تاریخ | صحیفه سجادیه، کتابی است که دعاهای نقل‌شده از [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] را در بر دارد.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۸-۱۹.</ref> صحیفه سجادیه در ابتدا مجموعه‌ای از ۷۵ [[دعا]] و نیایش بود که امام سجاد(ع) آنها را بر دو فرزندش، یعنی [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] و [[زید بن علی]] املا کرد و ازهمین‌رو نسخه اولیه آن در دو نسخه نوشته شد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> [[یحیی بن زید]] نسخه‌ای را که پدرش زید نوشته بود، در اختیار [[متوکل بن هارون بلخی]] (اولین راوی صحیفه سجادیه) قرار داد.<ref>صحیفه سجادیه، ۱۳۹۵ش، ص۱۷.</ref> متوکل نیز آن نسخه را نزد [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] برد و با نسخه‌ای که از امام باقر بر جای مانده بود، مقایسه کرد و هیچ اختلافی در آنها پیدا نکرد.<ref>صحیفه سجادیه، ۱۳۹۵ش، ص۱۹.</ref> امام صادق آن کتاب را بر متوکل بن هارون املا کرد و متوکل آنها را نوشت، ولی ۱۱ دعای آن را از دست داد و تنها ۶۴ دعا باقی ماند.<ref>صحیفه سجادیه، ۱۳۹۵ش، ص۲۶.</ref> تعدادی از آن ۶۴ دعا نیز به دوره‌های بعد منتقل نشد و به همین دلیل نسخه‌های صحیفه سجادیه تنها ۵۴ دعا دارد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> | ||
به گفته [[آقابزرگ تهرانی]]، نسخه‌شناس شیعه، صحیفه سجادیه را «اُختُ القرآن» (خواهر قرآن)، «انجیل اهل‌بیت»، «زَبور آل محمد» و «صحیفه کامله» لقب داده‌اند.<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۸-۱۹.</ref> به نظر [[سید علیخان مدنی|سید علیخان کبیر]] از شارحان صحیفه، به دلیل کافی بودن دعاهای این کتاب برای حوائج دنیا و آخرت و یا به دلیل اینکه این کتاب همه ویژگی‌های یک دعای کامل را دارد، به «صحیفه کامله» نامگذاری شده است.<ref>مدنی، ریاض السالکین، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۰۰.</ref> همچنین احتمال داده شده این نامگذاری برای متمایز شدن نسخه امامیه از نسخه زیدیه باشد؛ زیرا [[زیدیه]] نسخه‌ای از صحیفه را در اختیار دارند که تقریبا نصف نسخه‌ای است که [[امامیه]] نقل کرده‌اند و به همین دلیل نسخه امامیه کامل است.<ref>حکیم، اعلام الهدایة، ۱۴۲۵ق، ج۶، ص۲۱۱.</ref> [[عمیر بن متوکل|فرزند متوکل]]، تنها کسی است که صحیفه را از پدرش نقل کرده است و راویان دیگر (۱. احمد بن مسلم مطهری، ۲. علی بن نعمان اعلم، ۳. محمد بن صالح، ۴. حسین بن اشکیب مروزی، ۵. عبیدالله بن فضل نبهانی، و ۶. علی بن حمّاد بن علاء) نیز از او روایت کرده‌اند.<ref>عمادی حائری، «صحیفه سجادیه»، ص۳۹۴-۳۹۵.</ref> صحیفه سجادیه روایت‌های متعددی دارد که روایت [[بهاء الشرف]]، معروف‌ترین این روایت‌ها است.<ref>صدرایی خویی، فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث، ۱۳۸۲ش، ج۹، ص۴۵۶.</ref> | به گفته [[آقابزرگ تهرانی]]، نسخه‌شناس شیعه، صحیفه سجادیه را «اُختُ القرآن» (خواهر قرآن)، «انجیل اهل‌بیت»، «زَبور آل محمد» و «صحیفه کامله» لقب داده‌اند.<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۸-۱۹.</ref> به نظر [[سید علیخان مدنی|سید علیخان کبیر]] از شارحان صحیفه، به دلیل کافی بودن دعاهای این کتاب برای حوائج دنیا و آخرت و یا به دلیل اینکه این کتاب همه ویژگی‌های یک دعای کامل را دارد، به «صحیفه کامله» نامگذاری شده است.<ref>مدنی، ریاض السالکین، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۰۰.</ref> همچنین احتمال داده شده این نامگذاری برای متمایز شدن نسخه امامیه از نسخه زیدیه باشد؛ زیرا [[زیدیه]] نسخه‌ای از صحیفه را در اختیار دارند که تقریبا نصف نسخه‌ای است که [[امامیه]] نقل کرده‌اند و به همین دلیل نسخه امامیه کامل است.<ref>حکیم، اعلام الهدایة، ۱۴۲۵ق، ج۶، ص۲۱۱.</ref> [[عمیر بن متوکل|فرزند متوکل]]، تنها کسی است که صحیفه را از پدرش نقل کرده است و راویان دیگر (۱. احمد بن مسلم مطهری، ۲. علی بن نعمان اعلم، ۳. محمد بن صالح، ۴. حسین بن اشکیب مروزی، ۵. عبیدالله بن فضل نبهانی، و ۶. علی بن حمّاد بن علاء) نیز از او روایت کرده‌اند.<ref>عمادی حائری، «صحیفه سجادیه»، ص۳۹۴-۳۹۵.</ref> صحیفه سجادیه روایت‌های متعددی دارد که روایت [[بهاء الشرف]]، معروف‌ترین این روایت‌ها است.<ref>صدرایی خویی، فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث، ۱۳۸۲ش، ج۹، ص۴۵۶.</ref> | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
صحیفه سجادیه مهم‌ترین و برجسته‌ترین کتاب شیعیان بعد از [[نهج البلاغه]] است.<ref>پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۹۷ش، ص۲۸۱.</ref> کتاب صحیفه را یک دوره عمیق و کامل جهان‌بینی و مکتب دانسته‌اند.<ref>سبحانی، فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی، ۱۳۹۵ش، ج۶، ص۴۰۶.</ref> برخی محققان صحیفه سجادیه را در راستای پاسخ به نیاز جامعه به تبیین اساس دین، مبنای حکومت و رفتار انسان‌ها ارزیابی کرده‌اند.<ref>پژوهشکده سپاه پاسداران، زندگی امام سجاد(ع)، مرکز تحقیقات اسلامی، ص۱۹۳.</ref> به گفته [[ابن‌شهرآشوب]] (درگذشت ۵۸۸ق)، صحیفه سجادیه جزو نخستین کتاب‌هایی است که پس از اسلام نوشته شده است<ref> ابن‌شهرآشوب، معالم العلما، ص۳۸.</ref> [[مرتضی مطهری]] اسلام‌پژوه شیعه، صحیفه سجادیه را قدیمیترین کتاب شیعه بعد از قرآن معرفی کرده و معتقد است دعاهای صحیفه سجادیه هم از نظر سند و هم از نظر محتوا، بسیار اعتبار دارد.<ref>مطهری، فلسفه اخلاق، ۱۳۹۰ش، ص۳۶.</ref> وی این کتاب را تنها کتابی معرفی می‌کند که از اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم هجری قمری به صورت یک کتاب در دست بوده است.<ref>مطهری، فلسفه اخلاق، ۱۳۹۰ش، ص۳۶.</ref> | صحیفه سجادیه مهم‌ترین و برجسته‌ترین کتاب شیعیان بعد از [[نهج البلاغه]] است.<ref>پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۹۷ش، ص۲۸۱.</ref> کتاب صحیفه را یک دوره عمیق و کامل جهان‌بینی و مکتب دانسته‌اند.<ref>سبحانی، فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی، ۱۳۹۵ش، ج۶، ص۴۰۶.</ref> برخی محققان صحیفه سجادیه را در راستای پاسخ به نیاز جامعه به تبیین اساس دین، مبنای حکومت و رفتار انسان‌ها ارزیابی کرده‌اند.<ref>پژوهشکده سپاه پاسداران، زندگی امام سجاد(ع)، مرکز تحقیقات اسلامی، ص۱۹۳.</ref> به گفته [[ابن‌شهرآشوب]] (درگذشت ۵۸۸ق)، صحیفه سجادیه جزو نخستین کتاب‌هایی است که پس از اسلام نوشته شده است<ref> ابن‌شهرآشوب، معالم العلما، ص۳۸.</ref> [[مرتضی مطهری]] اسلام‌پژوه شیعه، صحیفه سجادیه را قدیمیترین کتاب شیعه بعد از قرآن معرفی کرده و معتقد است دعاهای صحیفه سجادیه هم از نظر سند و هم از نظر محتوا، بسیار اعتبار دارد.<ref>مطهری، فلسفه اخلاق، ۱۳۹۰ش، ص۳۶.</ref> وی این کتاب را تنها کتابی معرفی می‌کند که از اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم هجری قمری به صورت یک کتاب در دست بوده است.<ref>مطهری، فلسفه اخلاق، ۱۳۹۰ش، ص۳۶.</ref> | ||
به گفته عزالدین جزائری در مقدمه خود بر شرح صحیفه سجادیه، این کتاب در [[هند#مدارس و حوزه‌های علمیه|حوزه‌های علمیه هندوستان]] تدریس می‌شده است.<ref>جزائری، شرح الصحیفة السجادیه، ۱۴۰۲ق، ص۱۹.</ref> گفته شده این کتاب در دوران مجلسی اول مشهور شد.<ref>طباطبایی، تاریخ | به گفته عزالدین جزائری در مقدمه خود بر شرح صحیفه سجادیه، این کتاب در [[هند#مدارس و حوزه‌های علمیه|حوزه‌های علمیه هندوستان]] تدریس می‌شده است.<ref>جزائری، شرح الصحیفة السجادیه، ۱۴۰۲ق، ص۱۹.</ref> گفته شده این کتاب در دوران مجلسی اول مشهور شد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> [[محمدتقی مجلسی]] به واسطه یک رؤیا یا [[مکاشفه]] و [[ملاقات با امام زمان]] در آن، به نسخه‌ای از صحیفه سجادیه دست یافت و چنان در ترویج آن کوشید که در خانه مردم، علاوه بر [[قرآن]]، یک صحیفه هم وجود داشت؛<ref>مجلسی، روضه المتقین، ۱۴۰۶ق، ج۱۴، ص۴۲۱.</ref> به گفته محمدتقی مجلسی نیمی از مردم [[اصفهان]]، به برکت انس با صحیفه سجادیه، [[مستجاب الدعوه]] شده بودند.<ref>مجلسی، روضة المتقین، ۱۴۰۶ق، ج۱۴، ص۴۲۱-۴۲۲.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] هنگامی که در [[ترکیه]] تبعید بود، نامه‌ای به خانواده‌اش نوشت و از آنان درخواست کرد نسخه‌ای از صحیفه را برایش ارسال کنند.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۲۸.</ref> | ||
=== دیدگاه اهل‌تسنن و اسلام‌پژوهان === | === دیدگاه اهل‌تسنن و اسلام‌پژوهان === | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
== اعتبار کتاب == | == اعتبار کتاب == | ||
این کتاب همواره نزد علمای شیعه مشهور و مقبول بوده است و علمایی مانند [[شیخ طوسی]]، [[قطب‌الدین راوندی]]، [[شهید اول]] و [[ابراهیم بن علی عاملی کفعمی|کفعمی]] دعاهایی از آن را در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند.<ref>طباطبایی، تاریخ | این کتاب همواره نزد علمای شیعه مشهور و مقبول بوده است و علمایی مانند [[شیخ طوسی]]، [[قطب‌الدین راوندی]]، [[شهید اول]] و [[ابراهیم بن علی عاملی کفعمی|کفعمی]] دعاهایی از آن را در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> به گفته [[محمدباقر مجلسی]] مؤلف [[بحار الانوار (کتاب)|کتاب بحار الانوار]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۵۹.</ref> و آقابزرگ تهرانی، صحیفه سجادیه از نظر [[اسناد|سندی]]، در حد [[تواتر]] است چرا که راویان در تمام طبقات و در تمام دوره‌ها اجازه نقل آن را گرفته‌اند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۸–۱۹.</ref> [[محمدتقی مجلسی]] معتقد است صحیفه سجادیه بیش از یک میلیون سند دارد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۵۰.</ref> محمدباقر مجلسی این کتاب را در نزد [[زیدیه]] نیز متواتر دانسته است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۵۹.</ref> به نظر وی با توجه به اینکه متن صحیفه در نهایت فصاحت قرار دارد و با توجه به احاطه این کتاب به علوم الهی، شکی باقی نمی‌ماند که این کتاب از سوی امام سجاد صادر شده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۵۹.</ref> | ||
برخی علما با استناد به سخن مجلسی، صحیفه را مستفیض یا متواتر دانسته‌اند.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۷.</ref> با این حال برخی محققان ادعای تواتر این کتاب را (به دلیل متعدد نبودن راوی اصلی کتاب) ناصحیح می‌دانند.<ref>طباطبایی، تاریخ | برخی علما با استناد به سخن مجلسی، صحیفه را مستفیض یا متواتر دانسته‌اند.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۷.</ref> با این حال برخی محققان ادعای تواتر این کتاب را (به دلیل متعدد نبودن راوی اصلی کتاب) ناصحیح می‌دانند.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۷.</ref> ابوالقاسم خویی نیز وثاقت متوکل بن هارون (راوی اصلی کتاب) را نامعلوم دانسته است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، مؤسسة الخوئی الاسلامیة، ج۱۵، ص۱۸۵.</ref> به نظر [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] اگر چه از بلاغت بالا و معانی والای صحیفه به دست می‌آید که اصل این کتاب از امام سجاد صادر شده است، با این حال نمی‌توان تمام جملات آن را به امام سجاد نسبت داد و حجت دانست.<ref>خمینی، المکاسب المحرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۸۱.</ref> [[فقه|فقیهان]] و [[تفسیر|مفسرانی]] در کتاب‌ها و استدلال‌های خود به فقراتی از کتاب صحیفه سجادیه استناد کرده‌اند.<ref>برای نمونه: شهید ثانی، الروضة البهیّه، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۲۷۳؛ بحرانی، حدائق الناضره، ۱۴۰۵ق، ج۱۶، ص۳۹۰؛ نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، ج۱۱، ص۱۵۸؛ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۳۸؛ مشهدی، تفسیر کنز الدقائق، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۲۳۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۹.</ref> [[ابوالمعالی کلباسی]] (درگذشت ۱۳۱۵ق) رساله مستقلی را در بررسی سند صحیفه سجادیه نوشته است.<ref>کلباسی، الرسائل الرجالیة، ۱۴۲۲ق، ص۵۵۹-۶۲۴.</ref> این رساله در ضمن [[الرسائل الرجالیة (کتاب)|کتاب الرسائل الرجالیه]] چاپ شده است.<ref>نگاه کنید: کلباسی، الرسائل الرجالیة، ۱۴۲۲ق، ص۵۵۹-۶۲۴.</ref> | ||
== نسخه‌ها و چاپ‌ها == | == نسخه‌ها و چاپ‌ها == | ||
[[پرونده:برگ اول قدیمیترین نسخه صحیفه سجادیه.jpg|180px|بندانگشتی|برگ اول قدیمیترین نسخه صحیفه سجادیه]] | [[پرونده:برگ اول قدیمیترین نسخه صحیفه سجادیه.jpg|180px|بندانگشتی|برگ اول قدیمیترین نسخه صحیفه سجادیه]] | ||
صحیفه سجادیه از کتاب‌هایی است که نسخه‌های خطی فراوانی دارد.<ref>طباطبایی، تاریخ | صحیفه سجادیه از کتاب‌هایی است که نسخه‌های خطی فراوانی دارد.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> تنها در ایران برای این کتاب بیش از سه هزار نسخه خطی ثبت شده است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> | ||
یکی از قدیمیترین نسخه‌های صحیفه (تاریخ کتابت: ۶۹۵ق) در [[کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی]] نگهداری می‌شود.<ref>طباطبایی، تاریخ | یکی از قدیمیترین نسخه‌های صحیفه (تاریخ کتابت: ۶۹۵ق) در [[کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی]] نگهداری می‌شود.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> در تعمیرات [[حرم امام رضا]] در سال ۱۳۴۸ش نسخه قدیمی از صحیفه پیدا شد که تاریخ کتابت آن برای سال ۴۱۶ق<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۶.</ref> و راویان آن همه از اهل‌سنت است.<ref>حسینی طهرانی، امام‌شناسی، ۱۴۲۵ق، ج۱۵، ص۱۱۰.</ref> [[آستان قدس رضوی]]، این نسخه را که تفاوت‌هایی با نسخه‌های مشهور دارد و ناقص‌تر است، چاپ کرده است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۷.</ref> | ||
از [[سید مرتضی نجومی]] نقل شده که یکی از بستگان وی نسخه اصلی صحیفه سجادیه را که به قلم [[زید بن علی]] نوشته شده بود، در کتابخانه واتیکان دیده است.<ref>فهری زنجانی، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۰.</ref> احتمال داده شده نسخه اصلی دیگر صحیفه که به قلم [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نوشته شده است، از [[ودایع امامت]] بوده، نزد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان]] باشد.<ref>فهری زنجانی، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۰.</ref> | از [[سید مرتضی نجومی]] نقل شده که یکی از بستگان وی نسخه اصلی صحیفه سجادیه را که به قلم [[زید بن علی]] نوشته شده بود، در کتابخانه واتیکان دیده است.<ref>فهری زنجانی، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۰.</ref> احتمال داده شده نسخه اصلی دیگر صحیفه که به قلم [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] نوشته شده است، از [[ودایع امامت]] بوده، نزد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان]] باشد.<ref>فهری زنجانی، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۰.</ref> | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۲۵: | ||
{{اصلی|فهرست شرح‌های صحیفه سجادیه}} | {{اصلی|فهرست شرح‌های صحیفه سجادیه}} | ||
آقابزرگ تهرانی در [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|کتاب الذریعه]] نزدیک به ۷۰ شرح برای صحیفه سجادیه نام برده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۳۴۵-۳۵۹.</ref> مشهورترین شرح بر صحیفه را [[سید علیخان کبیر]] با عنوان [[ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|ریاض السالکین]] نوشته و قدیمیترین آنها به قلم [[ابراهیم بن علی عاملی کفعمی|کفعمی]] با عنوان «الفواید الشریفة فی شرح الصحیفة» در دسترس است.<ref>طباطبایی، تاریخ | آقابزرگ تهرانی در [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|کتاب الذریعه]] نزدیک به ۷۰ شرح برای صحیفه سجادیه نام برده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۳۴۵-۳۵۹.</ref> مشهورترین شرح بر صحیفه را [[سید علیخان کبیر]] با عنوان [[ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین (کتاب)|ریاض السالکین]] نوشته و قدیمیترین آنها به قلم [[ابراهیم بن علی عاملی کفعمی|کفعمی]] با عنوان «الفواید الشریفة فی شرح الصحیفة» در دسترس است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۸.</ref> از دیگر شرح‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: | ||
* «ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه» اثر [[سید علی نقی فیض الاسلام]]؛<ref>فیض الاسلام، ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه، ۱۳۷۶ش.</ref> | * «ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه» اثر [[سید علی نقی فیض الاسلام]]؛<ref>فیض الاسلام، ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه، ۱۳۷۶ش.</ref> | ||
* «تفسیر و شرح صحیفه سجادیه» اثر [[حسین انصاریان]]؛<ref>انصاریان، تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، ۱۳۸۳ش.</ref> | * «تفسیر و شرح صحیفه سجادیه» اثر [[حسین انصاریان]]؛<ref>انصاریان، تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، ۱۳۸۳ش.</ref> | ||
| خط ۱۳۲: | خط ۱۳۲: | ||
* «شرح الصحیفه السجادیه» اثر [[سید محمدحسین حسینی جلالی]].<ref>حسینی جلالی، شرح الصحیفة السجادیه، ۱۴۳۶ق.</ref> | * «شرح الصحیفه السجادیه» اثر [[سید محمدحسین حسینی جلالی]].<ref>حسینی جلالی، شرح الصحیفة السجادیه، ۱۴۳۶ق.</ref> | ||
مجموع دعاهای رسیده از امام سجاد چندین برابر دعاهای موجود در صحیفه سجادیه است.<ref>طباطبایی، تاریخ | مجموع دعاهای رسیده از امام سجاد چندین برابر دعاهای موجود در صحیفه سجادیه است.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۳۴.</ref> برخی عالمان تلاش کرده‌اند که دعاهای دیگر امام را از منابع دیگر جمع‌آوری کرده، در کتاب مستقلی منتشر کنند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۹-۲۱.</ref> این کتاب‌ها با عنوان‌های «الصحیفة السجادیة الثانیة» (نوشته [[شیخ حر عاملی]])، «الصحیفة السجادیة الثالثة» (تألیف [[عبدالله بن عیسی افندی]])، «الصحیفة السجادیة الرابعة» (به قلم [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]])، «الصحیفة السجادیة الخامسة» (نوشته [[سید محسن امین]]) و «الصحیفة السجادیة السادسة» (نوشته [[محمدصالح حائری مازندرانی]]) شناخته می‌شوند.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۹-۲۱.</ref> سید محمدباقر موحد ابطحی در اثری با نام «صحیفه سجادیه کامله» ۲۷۲ دعا از امام سجاد را گردآوری کرده است.<ref>موحد ابطحی، الصحیفة السجادیة الکاملة، ۱۴۱۳ق.</ref> محمدباقر مجلسی چند دعای دیگر از امام سجاد را به آخر صحیفه سجادیه افزود که به نام ملحقات صحیفه معروف شد.<ref>صدرایی خویی، فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث، ۱۳۸۲ش، ج۹، ص۴۵۶.</ref> در بیشتر نسخه‌های خطی، این ملحقات ثبت شده است.<ref>صدرایی خویی، فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث، ۱۳۸۲ش، ج۹، ص۴۵۶.</ref> | ||
== آثار مرتبط == | == آثار مرتبط == | ||