سخنان امام علی(ع) در خاکسپاری حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها

'''سخنان امام علی(ع) هنگام خاکسپاری فاطمه‌(س)''' خطاب به [[پیامبر اسلام(ص)]] برای بیان ناراحتی [[علی بن ابیطالب]] و شکایت از [[ماجرای هجوم به خانه فاطمه(س)|تهاجم به خانه آنان]] است. وی در این سخنان، با درود و سلام بر پیامبر(ص)، از سنگینی و دائمی بودن غم خود در [[شهادت حضرت زهرا(س)|حادثه درگذشت حضرت زهرا(س)]] می‌گوید و از [[خدا]] طلب صبر می‌کند. امام علی همچنین از پیامبر(ص) می‌خواهد که در اتفاقات پس از رحلت خود از [[فاطمه(س)]] سؤال کند. [[حضرت علی(ع)]] در این سخنان فاطمه را امانتی در دست خود معرفی می‌کند که اکنون آن را به پیامبر بازمی‌گرداند.

سخنان [[علی بن ابیطالب]] در سوگ فاطمه، غیر از [[نهج‌البلاغه]] در دیگر کتاب‌های روایی [[شیعه]] مانند [[الکافی]] و [[الامالی شیخ طوسی]] و کتاب‌های [[اهل‌سنت]] مانند [[تذکرة الخواص]] آمده است. کتاب حزن سرمد اثر عمادی ساروی در شرح این سخنان نوشته شده است.

سخنان [[امام علی(ع)]] خطاب به [[پیامبر(ص)]] هنگام [[دفن حضرت زهرا(س)]] در [[نهج‌البلاغه]]،{{یاد|این خطبه در نسخه صبحی صالح ۲۰۲، (صبحی صالح، نهج‌البلاغه، ۱۴۱۴ق، ص۳۱۹) در نسخه فیض‌الاسلام و بنیاد نهج‌البلاغه ۱۹۳، (فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۱) در شرح ابن‌ابی‌الحدید ۱۹۵ (ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۲۶۵) و در نسخه محمد عبده ۱۹۷ (محمد عبده، شرح نهج‌البلاغه، مطبعة الاستقامة، ص۱۸۲) شماره‌گذاری شده است.}} بیان ناراحتی علی بن ابیطالب در مصیبت همسرش و شکایت از [[مسلمانان]] دانسته‌ شده است.<ref>بحرانی، مصباح الصالحین، ۱۳۶۲ش، ج۴، ص۳.</ref> به‌گفته [[ناصر مکارم شیرازی]] از مراجع تقلید معاصر شیعه، این سخنان بخشی از حقايق مهم تاريخى صدر اسلام را به‌صورت غيرمستقيم اما گويا و پرمعنا منعكس مى‌كند.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام امير المومنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۰.</ref>  

شارحان نهج‌البلاغه ذیل این خطبه ضمن شرح فراز‌های آن به مواردی چون [[فهرست کنیه‌ها و لقب‌های حضرت فاطمه(س)|القاب و اسماء فاطمه]]،<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۴-۸.</ref> طول مدت زندگی وی،<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۱۰-۱۱.</ref> [[ماجرای فدک]]، [[غصب خلافت]]، علت مخفی بودن قبر فاطمه(س) و زمان شهادت او و... پرداخته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امير المومنين عليه السلام‌، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۳۱-۳۹.</ref>

سخنان [[امام علی(ع)]] با [[پیامبر(ص)]] هنگام [[دفن فاطمه(س)]]، حاوی ناراحتی علی بن ابیطالب در درگذشت [[فاطمه زهرا(س)]] و شکایت او از [[امت]] پیامبر و درخواست صبر از [[خدا]] در مصیبت‌هایی است که به [[اهل‌بیت(ع)]] وارد شد. در [[فهرست شرح‌های نهج‌البلاغه|شرح‌های نهج‌البلاغه]] به نکاتی ذیل این خطبه اشاره شده است؛ از جمله:

* جمله‌ «النّازلة في جوارك» نشان‌دهنده نزدیکی [[محل دفن فاطمه(س)|قبر فاطمه(س)]] با قبر پيامبر(ص).<ref>خویی، منهاج البراعة، ۱۳۵۸ش، ج۱۳، ص۸-۹.</ref>

* تحمل مصیبت [[شهادت فاطمه(س)]] با یادآوری مصیبت رحلت پیامبر(ص).

* شکایت امام علی(ع) از [[ماجرای هجوم به خانه فاطمه(س)|هتک حرمت خانه‌اش توسط مسلمانان و صدمه دیدن فاطمه(س)]].<ref>فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، ۱۳۷۱ش، ص۶۵۳.</ref>

[[ناصر مکارم شیرازی]]، از [[مراجع تقلید شیعه]]، بر آن است که با توجه به اينكه ضمير در فراز «عند قبره» در این سخنان به‌صورت مذكر آمده، مشخص می‌شود که این سخنان خطاب به پيامبر اسلام(ص) بوده و در عين حال مى‌گويد امام علی(ع) اين سخن را به هنگام دفن فاطمه زهرا(س) گفته و بر این اساس، به‌اعتقاد [[سید رضی]]، [[محل دفن حضرت فاطمه(س)|قبر حضرت زهرا(س)]] در كنار [[مسجدالنبی|قبر پيامبر(ص)]] است.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام اميرالمومنين، ۱۳۸۶ش، ج۸، ص۲۹.</ref>

سید رضی در ابتدای این خطبه از حضرت فاطمه(س) با لقب [[سیدة نساء العالمین|سیدة النساء]] نام برده است. به‌گفته [[ابن‌ابی‌الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید)|شرح نهج‌البلاغه]]، این تعبير برگرفته از [[خبر متواتر|خبر متواترى]] از پيامبر اكرم(ص) است<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۲۶۵-۲۶۶.</ref> که [[جوامع روایی|کتاب‌های حدیثی]] شیعه و اهل‌سنت آن را نقل کرده‌اند.<ref>صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۵۹۵؛ البخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۶۴.</ref> در این روایت، پیامبر(ص) برای تسکین قلب فاطمه(س) به‌خاطر نزدیک شدن مرگ خود، او را سیدة نساء اهل الجنة، سیدة نساء المؤمنین یا سیدة نساء هذة الامة می‌خواند.<ref>مسلم، صحیح المسلم، بیروت، ج۴، ص۱۹۰۵؛ حسینی خطیب، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، ۱۹۸۵م، ج۳، ص۸۲.</ref>

سخنان امام علی(ع) خطاب به پیامبر اسلام(ص) در هنگام [[دفن حضرت فاطمه(س)]]، به غیر از [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] در کتاب‌های روایی دیگری نیز آمده است.<ref>حسینی خطیب، مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده، ۱۹۸۵م، ج۳، ص۸۵-۸۷.</ref> طبق بررسی [[کتاب مصادر نهج‌البلاغه و اسانیده]]، این سخنان با مقداری تفاوت در کتاب‌هایی چون [[الکافی]] نوشته [[محمد بن یعقوب کلینی]] از [[امام حسین(ع)]]،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۵۸.</ref> در [[دلائل الامامة]] اثر [[محمد بن جریر طبری صغیر]] از [[امام جعفر صادق(ع)]]،<ref>طبری، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> در [[الامالی شیخ طوسی]] از امام حسین(ع)<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۹.</ref> و در کتاب‌های اهل‌سنت مانند کتاب [[تذکرة الخواص من الامة فی ذکر خصائص الائمة (کتاب)|تذکرة الخواص]] نوشته سبط بن جوزی حنفی<ref>ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> نیز آمده است.