خط نستعلیق: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی، آموزه‌های مکتب تشیع و نیز آموزه‌های عرفان اسلامی را به عنوان دو خاستگاه نظری در این خط به رسمیت شناخته‌اند.

 

[[سلطانعلی مشهدی]]، میرعلی هروی و مجنون رفیقی هروی، [[میرعماد حسنی]]، [[علیرضا عباسی]]، [[میرزا غلامرضا اصفهانی]] و محمدرضا کلهر از اساتید متقدم در این هنر می‌دانند. پس از [[انقلاب اسلامی ایران]] و با رونق [[انجمن خوشنویسان ایران]]، اساتید بسیاری در این فن به ظهور رسیدند.

یک قرن پس از انتشار [[خط تعلیق]] در نیمه دوم قرن هشتم قمری، ایرانیان خط نستعلیق را اختراع کردند که به تعبیر لادن اعتضادی، بانوی پژوهشگر در هنر ایرانی، با وجود تمام سوابق مشترک با خطوط پیش از خود، دارای خصلت‌های بی‌همتا از زیبایی‌شناسی ایرانی است.<ref>اعتضادی، هنر و زیبایی در عرفان ایران، ۱۳۹۰ش، ص۲۴۶.</ref> که به تعبیر آرثر اپهام پوپ (به انگلیسیArthur Upham Pope ) مورخ آمریکایی، وجه بیان مردمی باریک‌بین و بسیار متمدن را نشان می‌داد.<ref>اتینگهاوزن، اوج‌های درخشان هنر ایران، ۱۳۷۹ش، ۲۰۷.</ref>

[[حبیب‌الله فضائلی|حبیب‌الله فضائلی]]، روحانی خوشنویس و هنرپژوه شیعه، خط نستعلیق را الهام گرفته از طبیعت دانسته و معتقد است که خطوط، دوائر، مدات و … هرکدام نماینده‌ای از بخشی از طبیعت است.<ref>فضائلی، اطلس خط، ۱۳۵۰ش، ص۶۰۳.</ref> وی، در یک مقایسه میان خطوط اسلامی، نستعلیق را از نظر زیبایی در رتبه اول و از نظر خوانایی و سهولت نگارش در رتبه سوم و از نظر کثرت استعمال بعد از [[خط نسخ]] در رتبه دوم دانسته است.<ref>فضائلی، اطلس خط، ۱۳۵۰ش، ص۲۲.</ref>

برخی بر این باورند که مبانی هندسه فیثاغورثی و شاکله نسبت طلایی{{یاد| زیباترین شکل تناسب که در حالت خاص سه عدد، هنگامی که نسبت عدد وسطی به عدد آخر مانند نسبت عدد اول به عدد وسطی باشد، بوجود می‌آید. (ر.ک. دوره آثار افلاطون، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۶۴.)}}

به‌عنوان یک الگو در تار و پود نگارش حروف نستعلیق وجود دارد.<ref>ر.ک. چمن خواه، حکمت هنر خوشنویسی، ۱۳۹۰ش، ص۳۷–۵۶؛ بختیاری، جواد، [https://ensani.ir/fa/article/download/114687 جوهره و ساختار هنر هندسی خط نستعلیق]، ص۱۴۵–۱۳۰.</ref>

برخی، مذهب شیعه و ادبیات عرفانی را به عنوان دو خاستگاه نظری خط نستعلیق معرفی کرده‌اند.<ref>سلیمانی، «تبیین مبانی نظری خط نستعلیق در فرهنگ اسلامی ایران»، ص۱۸۹.</ref>

اغلب مورخان [[میرعلی تبریزی]]، در زمان [[تیمور گورکانی]] (۸۰۸–۷۷۲ق) را ابداع‌کننده خط نستعلیق دانسته‌اند.<ref>مقتدایی، مبادی و مبانی اصول خطوط و خوشنویسی اسلامی ایران، ۱۳۹۳ش، ص۱۸۴.</ref>

مجنون رفیقی هروی، از شعرا و خوشنویسان اواخر سده نهم، نیز در رساله آداب الخط خود می‌گوید<ref>قلیچ‌خانی، رسالاتی در خوشنویسی و هنرهای وابسته، ۱۳۷۳ش، ص۱۷۵.</ref>: