حضرت محمد صلی الله علیه و آله: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مُحمد بن عبدالله بن عبدالمطّلِب بن هاشم''' ([[عام‌الفیل]]–[[سال ۱۱ هجری قمری|۱۱ق]]) پیامبر اسلام، از [[اولو العزم|پیامبران اولوالعزم]] و آخرین پیامبر الهی. [[معجزه]] اصلی او [[قرآن]] است.

حضرت محمد(ص) در جامعه [[شرک|مُشرک]] [[جزیرة العرب]] به دنیا آمد، اما از بت‌پرستی پرهیز می‌کرد. در [[چهل]] سالگی به [[نبوت|پیامبری]] رسید و مهم‌ترین پیامش دعوت به [[توحید]] بود. هدف از [[بعثت|بعثتش]] را تکمیل فضایل اخلاقی معرفی کرد. مشرکان [[مکه]] سال‌ها او و پیروانش را آزردند، ولی آنان از اسلام دست برنداشتند. حضرت محمد(ص) ۱۳ سال در مکه، مردم را به اسلام دعوت می‌کرد سپس به [[مدینه]] هجرت کرد و این [[هجرت به مدینه|هجرت]]، مبدأ تاریخ اسلامی شد.

با کوشش پیامبر(ص) تقریبا تمام شبه‌جزیره عربستان در زمان حیات او به [[اسلام]] گروید. در دوره‌های بعد، گسترش اسلام ادامه یافت و به تدریج اسلام دینی جهانی شد.

براساس [[حدیث ثقلین]]، پیامبر(ص) به مسلمانان سفارش کرد که پس از وی به [[قرآن]] و [[اهل‌البیت علیهم‌السلام|عترت]] او پناه ببرند و از آن دو جدا نشوند و در مناسبت‌های گوناگون، از جمله در [[واقعه غدیر]]، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] را جانشین خویش معرفی کرد.

خدیجه]] ازدواج کرد و حدود ۲۵ سال با او زندگی کرد. پس از وفات خدیجه، پیامبر با [[همسران پیامبر(ص) |همسران دیگری]] ازدواج کرد. فرزندان پیامبر(ص) از خدیجه و [[ ماریه دختر شمعون |ماریه]] بودند و همه آنها جز [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|

فاطمه(س)]] در زمان حیات او از دنیا رفتند.

حضرت محمد(ص) فرزند عبدالله بن عبدالمطّلب بن هاشم بن عبدمَناف بن قُصَی بن کلاب بود.<ref name="Aat42">آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۷۸ش، ص۴۲.</ref> مادرش، [[آمنه بنت وهب]] است. به گفته [[محمدباقر مجلسی| علامه مجلسی]]، [[امامیه]] بر [[ایمان]] و [[اسلام]] پدر، مادر و اجداد رسول خدا تا [[آدم (پیامبر)|آدم(ع)]] [[اجماع]] دارند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۱۷.</ref>سلسله نسب پیامبر (ص) با ۴۸واسطه به حضرت آدم (ع) می‌رسد در این سلسله پیامبرانی قرار دارند، مانند: [[اسماعیل پیامبر(ع) |اسماعیل]] جد بیست و هشتم پیامبر و [[ابراهیم (پیامبر)| ابراهیم]] خلیل الله جد بیست و نهم پیامبر، حضرت [[نوح(ع)]] جد سی و نهم پیامبر و [[ ادریس (پیامبر)|ادریس]] جدّ چهل و دوم پیامبر و حضرت [[آدم پیامبر(ع)| آدم]] که جد چهل و هشتم پیامبر(ص) است. سلسله نیاکان پیامبر (ص) تا «عدنان» مورد اتفاق نسب شناسان است، ولی پس از او تا آدم (ع) اختلاف بسیار دیده می‌شود، طبق روایتی پیامبر(ص) فرمود: هنگامی که سلسله نسب من به عدنان رسید توقف کنید. <ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۱۰۷.</ref>مناقب نقل کرده که پیامبر(ص) با ۴۹ پدر نسبش به آدم می‌رسد.«يقال إنه ينسب إلى آدم بتسعة و أربعين أباً».  <ref>ابن شهر آشوب، مناقب،۱۳۷۹ق، ج۱، ص۱۵۵.</ref>

[[کنیه]]‌ حضرت محمد (ص)، [[ابو القاسم (لقب)|ابو القاسم]] و ابو ابراهیم است.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۳.</ref> برخی از القاب او عبارتند از: مصطفی، حبیب‌الله، صفی‌الله، نعمة‌الله، خیرة خلق‌الله، سید المرسلین، [[خاتم النبیین (لقب)|خاتم النبیین]]، رحمة للعالمین، نبی امّی.<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان، ۱۳۹۱ش، ص۹۱.</ref>

پیامبر اسلام(ص) در [[شعب ابی‌طالب]]<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۶؛ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۷۲۲.</ref> و در خانه‌ای که بعدها به [[عقیل بن ابی‌طالب]] تعلق یافت، به دنیا آمد. فرزندان عقیل، این خانه را به محمد بن یوسف، برادر [[حجاج بن یوسف ثقفی| حجاج بن یوسف]]، فروختند<ref>سبکی، الدین الخالص أو إرشاد الخلق، ۱۹۷۷م، ج۵، ص۶۴.</ref> او آنجا را به قصری تبدیل کرد. در [[بنی‌عباس|حکومت بنی‌عباس]]، خیزران، مادر [[ هارون عباسی |هارون‌الرشید]] [[فهرست خلفای بنی‌عباس|خلیفه عباسی]]، این خانه را خرید و آن‌را به [[مسجد]] تبدیل کرد.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۱۴۶-۱۴۷.</ref> [[ محمدباقر مجلسی |علامه مجلسی]]، [[محدث]] قرن یازدهم، نقل می‌کند در زمان او مکانی به این نام در [[مکه]] وجود داشته و مردم آن‌را [[زیارت]] می‌کردند.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۱۷۴.</ref> این بنا تا زمان حکومت [[آل‌سعود]] بر [[حجاز]]، باقی بود. آن‌ها به جهت اعتقادات مذهب [[وهابیت]] و ممنوعیت [[تبرک]] به آثار [[پیامبران]]، آن‌جا را تخریب کردند.<ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۱۴۶-۱۴۷.</ref>

منابع تاریخی، رخدادهایی را در شب میلاد پیامبر اسلام(ص) نقل کرده‌اند که به [[ارهاص|اِرهاصات]] مشهور شده است.<ref>رسولی محلاتی، درس‌هایی از تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۴۵و۱۴۶.</ref> برخی از این رخدادها عبارتند از: لرزیدن [[طاق کسری]] و سقوط ۱۴ کنگره آن، خاموش شدن آتش در [[آتشکده آذرفرنبغ| آتشکده فارس]] پس از هزار سال، خشکیدن [[دریاچه ساوه]] و همچنین خواب عجیب موبَدان و پادشاه ساسانی.<ref>ابونعیم اصفهانی، دلائل النبوة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۹، ح۸۲؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۱۲۶و۱۲۷.</ref>

[[عبدالله بن عبدالمطلب]]، پدر حضرت محمد(ص)، چند ماه پس از [[ازدواج]] با [[ آمنه بنت وهب |آمنه دختر وهب]]، به سفری تجاری به [[شام]] رفت و هنگام بازگشت، در [[مدینه|یثرب]] درگذشت. برخی سیره‌نویسان، درگذشت او را چند ماه پس از ولادت محمد (ص) نوشته‌اند. محمد (ص)، دوران شیرخوارگی و بخشی از کودکی را نزد [[حلیمه سعدیه|حلیمه]]، زنی از [[قبیله بنی‌سعد]] گذراند. وقتی شش سال و سه ماه (و به قولی چهار سال) داشت، مادرش او را برای دیدار با اقوام (از طرف مادر [[عبدالمطلب]] از طایفه بنی‌عَدِی بن نجّار)، به یثرب برد. در بازگشت به مکه، آمنه در [[ابواء]] درگذشت و همانجا [[دفن]] شد.<ref name="Aat42"/> پس از وفات آمنه، [[عبدالمطلب]]، پدربزرگ پدری حضرت محمد(ص)، سرپرست او شد. حضرت محمد هشت ساله بود که جناب عبدالمطلب درگذشت و عمویش [[ابوطالب]] سرپرستی او را عهده‌دار شد.<ref> شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۰ش، ص۳۷-۳۸.</ref>

حضرت محمد (ص) در کودکی، در یکی از سفرهای [[ابوطالب|عمویش]] به [[شام]]، همراه وی بود در این سفر [[بحیرا|بَحیرا]] راهبی مسیحی نشانه‌های [[نبوت| پیغمبری]] را در او دید و به ابوطالب توصیه کرد که او را از آسیب [[یهودیت|یهودیان]] که دشمن وی هستند، محافظت کند.<ref>شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۰ش، ص۳۸.</ref>

پیامبر (ص) پیش از [[ازدواج]] در پیمان حلف‌الفضول شرکت کرد. در حلف‌الفضول جمعی از اهالی [[مکه]] هم‌پیمان شدند تا از هر مظلومی حمایت کنند و حق او را بستانند.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، دار احیاء‌التراث العربی، ج۱، ص۱۴۱-۱۴۲.</ref>

پیامبر اکرم(ص) در ۲۵ سالگی با خدیجه [[ازدواج]] کرد.<ref>شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۰ش، ص۳۹-۴۰.</ref> خدیجه اولین همسر پیامبر(ص)‌ بود<ref>ابن‌اسحاق، سیره ابن اسحاق، ۱۳۹۸ق، ص۲۴۵.</ref> و حدود ۲۵ سال با پیامبر زندگی کرد او در [[سال ۱۰ بعثت]] درگذشت. پس از درگذشت خدیجه، پیامبر با [[سوده دختر زمعة بن قیس]] ازدواج کرد. همسران بعدی پیامبر(ص) عبارتند از [[عایشه]] دختر [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]]، [[حفصه دختر عمر بن خطاب|حفصة]]، [[زینب دختر خزیمه|زینب دختر خزیمة بن حارث]]، [[ام‌حبیبه| ام حبیبه]] دختر [[ابوسفیان]]، [[ام‌سلمه (همسر پیامبر)|ام سلمه]]، [[زینب دختر جحش]]، [[ جویریه دختر حارث|

جویریة دختر حارث]]، [[صفیه دختر حیی بن اخطب]]، [[میمونه دختر حارث بن حزن]] و [[ماریه دختر شمعون]].<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۷۸ش، ص۵۶-۶۰.</ref>

مادر فرزندان پیامبر به جز [[ابراهیم پسر رسول خدا|ابراهیم]]، [[حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها|خدیجه]] بود. مادر ابراهیم [[ ماریه دختر شمعون |ماریه قبطیه]] بود. فرزندان رسول خدا(ص)، به جز [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]]، همگی در زمان حیات پیامبر درگذشتند و نسل پیامبر(ص) تنها از طریق فاطمه (س) ادامه یافت. محمد (ص) سه پسر و چهار دختر داشت:

# [[قاسم فرزند پیامبر|قاسم]]، نخستین پسر که در کودکی در [[مکه]] درگذشت.

# [[زینب دختر پیامبر|زینب]]، در [[سال ۸ هجری قمری|۸ق]] در [[مدینه]] درگذشت.

# [[رقیه دختر رسول خدا|رقیه]]، در [[سال ۲ هجری قمری|۲ق]] در مدینه درگذشت.

# [[ام کلثوم دختر پیامبر(ص)|ام کلثوم]]، در [[سال ۹ هجری قمری|۹ق]] در مدینه درگذشت.

# [[حضرت فاطمه(س)]] در [[سال ۱۱ هجری]]، در مدینه [[شهید]] شد و نسل رسول خدا (ص) تنها از وی باقی ماند.

# [[عبدالله فرزند رسول خدا|عبدالله]]، پس از [[بعثت]] در [[مکه]] زاده شد و همان جا درگذشت.

# [[ابراهیم فرزند رسول خدا|ابراهیم]]، در [[سال ۱۰ هجری]] در مدینه درگذشت.<ref>ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ۱۳۹۸ق، ص۲۴۵؛ آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۷۸ش، ص۶۰-۶۱.</ref>

[[ابوالقاسم کوفی]]، عالم شیعه قرن چهارم و [[سید جعفر مرتضی عاملی]]، از محققان شیعه قرن پانزدهم قمری، بر این باورند که زینب، رقیه و ام‌کلثوم فرزندان رسول خدا(ص) و خدیجه نبوده‌اند؛ بلکه [[دخترخوانده|دخترخوانده‌های]] آن دو بوده‌اند.<ref> عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۱۸؛ عاملی، بنات النبی اَم ربائبه؟، ۱۴۱۳ق، ص۷۷-۷۹؛ کوفی الاستغاثه، ج۱، ص۶۸.</ref>

=== ماجرای نصب حجر الاسود ===

در [[دوره جاهلیت]] سیل به درون [[کعبه]] راه یافت و دیوارهای آن را شکست. [[قریش]] دیوارها را بالا بردند اما وقتی می‌خواستند [[حجر الاسود]] را نصب کنند، بین سران قبیله‌ها اختلاف شد. رئیس هر قبیله می‌خواست این افتخار را نصیب خود کند. بزرگان قبیله طشتی پر از خون آوردند و دست خود را در آن فرو بردند و این کار مانند سوگندی بود که به موجب آن باید بجنگند تا پیروز شوند.  

آنها پذیرفتند، نخستین کسی را که از در بنی‌شیبه داخل [[مسجد]] شود به داوری بپذیرند و هر چه او گفت انجام دهند. نخستین کسی که داخل شد محمد (ص) بود. آنان داوری پیامبر را پذیرفتند و به دستور پیامبر (ص) حجر الاسود را میان پارچه‌ای گذاشتند و رئیس هر قبیله یک گوشه از پارچه را بلند کرد، چون پارچه را بالا بردند، پیامبر، حجر الاسود را برداشت و بر جای آن نهاد.<ref> شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۰ش، ص۴۰.</ref>[[جعفر سبحانی|سبحانی]] در [[فروغ ابدیت (کتاب)|فروغ ابدیت]] یادآور شده که  پیامبر(۵ سال پیش از [[بعثت]]) با این کارش به مشاجرات [[قبیله قریش|قریش]]- که چیزی نمانده بود حوادث خونینی به وجود آورد- پایان داد. <ref>سبحانی، فروغ ابدیت،۱۳۸۵ش،  ج۱، ص۲۰۳.</ref>

مشهور [[امامیه]]، بعثت پیامبر(ص) را [[۲۷ رجب]] دانسته‌اند.<ref>آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۷۸ش، ص۶۷.</ref> او در حِراء به پیامبری مبعوث شد. محمد(ص) در سال‌های نزدیک به [[بعثت]] هر سال یک ماه از مردم کناره می‌گرفت و در کوه [[حراء|حِرٰاء]] به عبادت خدا مشغول می‌شد.<ref name="shahi41">شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۰ش، ص۴۱.</ref> او در این باره گفته است: [[جبرئیل]] نزد من آمد و گفت: بخوان. گفتم: خواندن نمی‌دانم. دوباره گفت: بخوان. گفتم: چه بخوانم؟ گفت: «اقْرَ‌أْ بِاسْمِ رَ‌بِّک الَّذِی خَلَقَ؛ بخوان به نام پروردگارت که آفرید».<ref>سوره علق، آیه۱.</ref> چنانکه مشهور است، او در [[چهل]] سالگی به پیامبری رسید.<ref name="shahi41"/> پیامبر(ص) دعوت به [[توحید]] را نخست از خانواده خود آغاز کرد و اولین کسی که از زنان به او ایمان آورد، خدیجه و از مردان، علی بن‌ابی‌طالب(ع) بود.<ref>ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ۱۳۹۸ق، ص۱۳۲، ۱۳۸ و۱۳۹؛ ابن هشام، السیرة النبویة، دار احیاء‌ التراث العربی، ج۱، ص۲۶۲.</ref> در برخی منابع، از برخی دیگر همچون [[ابوبکر بن ابی‌قحافه]] و [[زید بن حارثه]] به عنوان نخستین گروندگان به [[اسلام]] نام برده شده است.<ref> ابن هشام، السیرة النبویة، دار احیاء‌ التراث العربی، ج۱، ص۲۶۴ و ۲۶۶.</ref>

چنانکه مشهور است، وقتی سه سال از بعثت پیامبر(ص) گذشت، او مأمور شد دعوت خود را علنی کند. [[ابن اسحاق]] نوشته است که چون [[آیه انذار]] («وَأَنذِرْ‌ عَشِیرَ‌تَک الْأَقْرَ‌بِینَ ..؛ و خویشان نزدیکت را هشدار ده.»<ref>سوره شعراء، آیه ۲۱۴-۲۱۶.</ref>) نازل شد، پیامبر مهمانی برگزار کرد و در آن حدود چهل تن از فرزندان [[عبدالمطلب]] حاضر شدند همین که رسول خدا خواست سخنان خود را آغاز کند، [[ابولهب]] پیامبر را ساحر خواند و مجلس را به هم زد. پیامبر(ص) روزی دیگر آنان را خواند و دعوتش را به آنان رساند.<ref> ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ۱۳۹۸ق، ص۱۴۵ و ۱۴۶.</ref> به گزارش طبری رسول خدا در ضمن سخنانی دعوت خود را به خویشاوندان رساند و گفت که من برای شما خیر دنیا و آخرت را آورده‌ام و خداوند فرمان داده که شما به آن فرا‌‌‌‌ بخوانم و افزود: کدام یک از شما مرا در این کار یاری می‌کند تا برادر، [[وصی]] و [[خلافت|خلیفه]] من در میان شما باشد؟ همه ساکت شدند و [[امام علی علیه‌السلام |علی(ع)]] گفت:‌ ای رسول خدا! من هستم. پیامبر فرمود: «این وصی و خلیفه من در میان شماست، سخن او را بشنوید و از او فرمان برید.» در این هنگام مهمانان برخاستند و باخنده به ابوطالب می‌گفتند محمد دستور داد که از پسرت فرمان ببری و مطیع او باشی.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ج۳، ص۱۱۷۲.</ref>

[[قریش|قریشیان]] به موجب پیمان‌های قبیله‌ای، نمی‌توانستند به پیغمبر(ص) آسیب جانی برسانند؛ زیرا در این صورت با [[بنی‌هاشم]] درگیر می‌شدند و ممکن بود تیره‌های دیگر هم وارد کارزار شوند. به همین دلیل مخالفت آنان با پیامبر(ص)، از حدّ بدگویی و آسیب رساندن‌های جزئی بیشتر نبود، اما به نومسلمانان بی‌پناه، تا آنجا که می‌توانستند آسیب می‌رساندند.<ref name="shahi49">شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۰ش، ص۴۹.</ref>

وقتی بزرگان قریش از افزایش شمار [[اسلام|مسلمانان]] نگران شدند، نزد [[ابوطالب]]، عموی پیامبر(ص)، رفتند و از وی خواستند برادرزاده‌اش را از دعوتی که آغاز کرده، بازدارد. روزی از وی خواستند محمد(ص) را به آنان بسپارد تا او را بکشند و در عوض [[عمارة بن ولید]] را که جوانی زیبا و به اعتقاد آنان خردمند بود، بگیرد. ابوطالب نپذیرفت.<ref>ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ۱۳۹۸ق، ص۱۵۲؛ ابن هشام، السیرة النبویة، دار احیاء‌التراث العربی، ج۱، ص۲۸۵.</ref>

با شدت گرفتن دشمنی قریش با پیامبر(ص) ‌و سخت‌گیری و آزار پیروان او، پیامبر(ص) ناچار به نومسلمانان دستور داد به [[حبشه]] هجرت کنند وقتی قریش از هجرت مسلمانان به حبشه آگاه شدند، [[عمرو بن عاص]] و [[عبدالله بن ابی‌ربیعه]] را نزد [[نجاشی (پادشاه حبشه)|نجاشی]] پادشاه حبشه فرستادند تا آنان را بازگردانند اما نجاشی از سپردن آنان به نمایندگان قریش امتناع کرد.<ref>شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۰ش، ص۵۱-۵۲.</ref>

انزوای بنی‌هاشم دو یا سه سال طول کشید. در این مدت که آنان در سختی به سر می‌بردند، چند تن از خویشاوندان، شبانه برای آنها گندم می‌بردند. شبی [[ابوجهل]] که با بنی‌هاشم دشمنی می‌کرد، از این ماجرا آگاه شد و مانع شد که [[حکیم بن حزام]] برای [[خدیجه]] بار گندم ببرد. همین سبب شد گروهی پشیمان شده و به حمایت از بنی‌هاشم برخاستند. آنها می‌گفتند چرا [[بنی‌مخزوم]] در نعمت به سر ببرند و پسران هاشم و عبدالمطلب در سختی بمانند. سرانجام گفتند این عهدنامه باید باطل شود. جمعی از شرکت‌کنندگان در پیمان، تصمیم گرفتند آن را پاره کنند. به روایت [[ابن اسحاق]] ([[سال ۸۰ هجری قمری|۸۰]]-[[سال ۱۵۱ هجری قمری|۱۵۱ق]])، نخستین سیره‌نویس درباره پیامبر اسلام(ص)، وقتی سراغ پیمان‌نامه رفتند، دیدند موریانه آن را خورده و تنها جمله «باسمک اللهم» از آن باقی مانده است.<ref> ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ۱۳۹۸ق، ص۱۶۶ و ۱۶۷؛ شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۰ش، ص۵۳.</ref>