لیلة المبیت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''لَیلَةُ المَبیت'''، شبی که [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] برای حفظ جان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در بستر ایشان خوابید. [[شرک|مشرکان]] قصد داشتند در این شب، دسته‌جمعی به خانه پیامبر حمله کنند و او را به قتل برسانند. به امر الهی و به درخواست پیامبر(ص)، امام علی(ع) در بستر ایشان خوابید و در نتیجه مشرکان متوجه عدم حضور پیامبر نشدند و رسول خدا(ص) توانست در آن شب به سمت [[مدینه|یثرب]]، [[هجرت به مدینه|هجرت]] کند. بسیاری از [[تفسیر قرآن|مفسران]]، شأن نزول [[آیه لیلة المبیت|آیه شراء]] در [[سوره بقره]] را این فداکاری امام علی(ع) در لیلة المبیت می‌دانند. تاریخ این واقعه، شب اول [[ربیع الاول]] سال سیزدهم یا چهاردهم [[بعثت]] ذکر شده است.

علمای [[شیعه]]<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، مکتبه علمیه الاسلامیه، ج۱، ص۱۰۱؛ طوسی، التبیان، دار احیاء‌التراث العربی، ج۲،‌ ص۱۸۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۳م، ج۲، ص۹۹-۱۰۰.</ref> و گروهی از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۳، ص۵؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳-۱۳۱؛ زرکشی، البرهان، ۱۹۵۷م، ج۱، ص۲۰۶؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۵۰.</ref> معتقدند [[آیه لیلة المبیت|آیه اشتراء]] (آیه ۲۰۷ [[سوره بقره]]) در شأن علی(ع) در ماجرای لیلة المبیت نازل شده است. [[ابن‌ابی‌الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید)|شرح نهج البلاغه]] از استادش ابوجعفر نقل می‌کند که با تواتر ثابت شده این آیه درباره امام علی(ع) نازل شده و هر کس آن را انکار کند یا دیوانه است و یا با مسلمانان هیچ گونه ارتباطی نداشته است.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی(ره)، ج۱۳، ص۲۶۲.</ref>

با بالا گرفتن دعوت پیامبر(ص) به اسلام، کفار [[قبیله قریش|قریش]] پس از مرگ [[ابوطالب]] به آزار و اذیت [[مسلمان|مسلمانان]] دامن زده و آنان را  به دست کشیدن از [[اسلام]] مجبور می‌کردند. پیامبر که جان مسلمانان را در خطر دید، پس از [[بیعت عقبه|پیمانی]] که با اهل یثرب بست، دستور داد تا مسلمانان به آن دیار هجرت کنند. آنان در چند مرحله به صورت دسته‌های کوچک و پنهانی و دور از چشم قریش رهسپار یثرب شدند.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویه، قاهره، ج۱، ص۴۸۰.</ref> کفار قریش در آخرین چاره‌اندیشی علیه دعوت پیامبر(ص)، تصمیم به قتل وی گرفتند.

جمعی از قریش در [[دارالندوه|دار الندوه]] جمع شدند تا درباره نوع برخورد با پیامبر(ص) تصمیم بگیرند. نظرات مختلفی ارائه شد؛ اما در نهایت طبق نظر [[ابلیس]]، تصمیم گرفته شد از هر قبیله یک نفر انتخاب شود و شبانه بر پیامبر(ص) حمله کنند و دسته‌جمعی او را در خانه‌اش بکشند؛ زیرا در این صورت، خون او در میان همه قبایل پراکنده می‌شد و [[بنی‌هاشم]] که خاندان و خونخواهان پیامبر بودند، نمی‌توانستند با همه طوایف قریش بجنگند و مجبور می‌شدند به گرفتن [[دیه]] رضایت دهند.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۵.</ref> در برخی منابع تاریخ آمده است که [[شیطان]] به شکل پیرمردی در این جلسه حاضر شد و مشرکان را راهنمایی کرد.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۵؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۶۹۴.</ref>

به دنبال تصمیم قریش بر قتل پیامبر(ص)، [[جبرئیل]] بر پیامبر(ص) نازل شد و او را از نقشه [[شرک|مشرکان]] آگاه کرد و دستور [[خدا|خداوند]] برای هجرت را ابلاغ نمود. در [[آیه]] ۳۰ [[سوره انفال]] آمده است:  

در شب [[۱ ربیع‌الاول]] سال ۱۴ بعثت [[سال ۱ هجری قمری|سال اول هجرت]] پیامبر(ص) برای آنکه مشرکان از هجرت او آگاه نشوند، به [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] فرمود: «مشرکان می‌خواهند امشب مرا به قتل برسانند، آیا تو در بستر من می‌خوابی؟» امام علی(ع) گفت: «در این صورت شما سالم می‌مانید؟» پیامبر(ص) فرمود: «آری». امام علی(ع) تبسمی کرد و [[سجده شکر]] به جای آورد، وقتی که سر از سجده برداشت عرض کرد: «آنچه را که مأمور شده‌ای انجام بده که چشم، گوش و قلبم فدای تو باد ...»<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۶۰.</ref> سپس پیامبر(ص)، علی(ع) را در آغوش گرفت و هر دو گریه کردند و از هم جدا شدند.<ref> طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶.</ref> پیامبر(ص) در [[خطبه غدیر]] تصریح کرده است که این مأموریت به امام علی(ع) از سوی خداند بوده است<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ق، ج۱، ص۶۶.</ref> بر پایه روایات، وقتی علی(ع) در بستر پیامبر(ص) خوابیده بود، [[جبرئیل]] در بالای سر او و [[میکائیل]] پایین پای او آمدند و جبرئیل گفت: «خوشا به حال کسانی چون تو‌ ای فرزند [[ابوطالب|ابوطالب]]! که خدا در برابر [[فرشته|فرشتگان]] به تو [[تفاخر|مباهات]] می‌کند.»<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۹؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۲۳.</ref>

مشرکان از ابتدای شب، خانه پیامبر(ص) را محاصره کردند و قرار بود حمله در نیمه شب صورت گیرد، اما [[ابولهب]] گفت: در این وقت، زنان و فرزندان در داخل خانه هستند و بعدها عرب درباره ما می‌گویند حرمت فرزندان عموی خویش را شکستند.<ref>حلبی، السیرة الحلبیة،‌ دار المعرفة، ج۲، ص۳۲.</ref>

علی(ع) درهای خانه را بست و پرده‌ها را کشید. آنان با سنگ به علی(ع) که در بستر خوابیده بود، زدند تا مطمئن شوند کسی در بستر خوابیده است و شک نداشتند که وی رسول خداست.<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۶-۴۶۷.</ref> صبح که با شمشیرهای برهنه به خانه هجوم بردند، وقتی علی(ع) را در بستر رسول خدا(ص) مشاهده کردند، گفتند: [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد(ص)]] کجاست؟ علی(ع) فرمود: «مگر او را به من سپرده بودید که از من می‌خواهید؟ کاری کردید که او ناچار شد خانه را ترک کند». در این هنگام به سوی علی(ع) یورش بردند و او را آزردند و سپس از خانه بیرون کشیده، کتک زدند. ساعتی هم در [[مسجد الحرام|مسجدالحرام]] زندانی کرده، سپس آزادش کردند.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۹۲.</ref> آنها در جهت [[مدینه]] به تعقیب پیامبر(ص) پرداختند در حالی‌که [[کوه ثور|غار ثور]] در سمت دیگر قرار داشت.<ref>مفید، الارشاد، مؤسسة الاعلمی، ص۳۰.</ref>

در نقل دیگری آمده است که علی(ع) وقتی آنان را مشاهده کرد که شمشیرهایشان را کشیده‌اند و به سوی وی می‌آیند، با ترفندی شمشیر [[خالد بن ولید]] را که در پیشاپیش همه بود، گرفت و آنان را از خود دور کرد. آنها گفتند: ما با تو کاری نداریم، ولی بگو که محمد(ص) کجاست؟ فرمود: من اطلاعی از وی ندارم. پس قریشیان به جست و جوی رسول خدا(ص) پرداختند.<ref>طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۴۶۷.</ref>

* ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی(ره)، بی‌تا، بی‌جا، بی‌نا.

* ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتب العربی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.

* ابن‌هشام، السیرة النبویه، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، مکتبة محمدعلی صبیح، بی‌تا.