پرش به محتوا

آیه بیعت رضوان: تفاوت میان نسخه‌ها

۲٬۵۷۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۳ اوت ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
(افزایش بخش دلیل عدالت صحابه)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۹: خط ۱۹:


به گفته[[ناصر مکارم شیرازی| آیت‌الله مکارم شیرازی]]، مفسر شیعه، خدا به مؤمنان فداکاری که در بیعت رضوان با پیامبر(ص) بیعت کردند، چهار پاداش بزرگ داد: خشنودی خدا، سکینه و آرامش، فتح نزدیک و غنائم فراوان مادی.
به گفته[[ناصر مکارم شیرازی| آیت‌الله مکارم شیرازی]]، مفسر شیعه، خدا به مؤمنان فداکاری که در بیعت رضوان با پیامبر(ص) بیعت کردند، چهار پاداش بزرگ داد: خشنودی خدا، سکینه و آرامش، فتح نزدیک و غنائم فراوان مادی.
== نامگذاری و اهمیت==
آیه ۱۸ [[سوره فتح]] که در آن [[بیعت رضوان|واقعه بیعت رِضوان]] بیان شده است، به نام آیه بیعت رضوان نامیده شده‌ است.<ref> دفتر تبلیغات اسلامی، فرهنگنامه علوم قرآن، ص۳۴۷.</ref> علمای اهل‌سنت برای اثبات [[عدالت صحابه|نظریه عدالت همه صحابه]] به این آیه استناد می‌کنند.<ref>نگاه کنید به ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۶۲-۱۶۳.</ref>
===بیعت رضوان===
{{اصلی|بیعت رضوان | صلح حدیبیه}}
بیعت رضوان یا بیعت شجره، پیمان جمعی از صحابه با پیامبر(ص) است که در سال ششم قمری در نزدیکی مکه انجام گرفت. به گزارش ابن‌هشام تاریخ‌نگار قرن سوم قمری در [[السیرة النبویة (ابن هشام)|السیرة النبویه]]، در این واقعه پیامبر(ص) به همراه تعدادی از صحابه به قصد عمره از مدینه خارج شدند، اما مشرکان قریش از ورود پیامبر و صحابه به مکه جلوگیری کردند. بین پیامبر و مشرکان قریش فرستادگانی رفت‌وآمد داشتند. شایعه کشته‌شدن یکی از فرستادگان پیامبر(ص) به دست قریش سبب شد پیامبر صحابه را به بیعت فراخواند و آنان بیعت کردند تا پای جان از پیامبر دفاع کنند. این واقعه در نهایت، به [[صلح حدیبیه]] انجامید و قرار شد مسلمانان آن سال حج به جای نیاورند و سال بعد برای زیارت خانه خدا به مکه بروند.<ref> ابن‌هشام، السیرة النبویة، دارالمعرفه، ج۲، ص۳۰۸-۳۱۶.</ref>
به نوشته [[محمد ثقفی تهرانی]]، مفسر شیعه، در بيعت رضوان [[اسلام|مسلمانان]] پیمان بستند تا از فرمان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله| پيامبر(ص)]] تخلف نکنند و آيه رضوان نازل شد که بيعت با پيامبر بيعت با [[خدا|خداوند]] است.<ref>ثقفی تهرانی، روان جاويد، ۱۳۹۸ق‏، ج‏۵، ص۲۴.</ref>


== متن و ترجمه==
== متن و ترجمه==
خط ۲۹: خط ۳۶:
|تراز=وسط
|تراز=وسط
|عنوان={{عربی|اندازه=100%| لَقَدْ رَضِيَ اللهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِى قُلُوبِهِمْ فَأَنزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا}}  
|عنوان={{عربی|اندازه=100%| لَقَدْ رَضِيَ اللهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِى قُلُوبِهِمْ فَأَنزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا}}  
|خداوند از مؤمنان- هنگامى كه در زير آن درخت با تو بيعت كردند- خشنود شد؛ خدا آنچه را در درون دل‌هايشان از ايمان و صداقت نهفته بود می‌‏دانست؛ از اين رو آرامش را بر دل‌هايشان نازل كرد و پيروزى نزديكى را پاداش آنها قرار داد. <ref>مکارم شیرازی، ترجمه قرآن کریم، ۱۳۷۳ش، ص۵۱۳.</ref> }}
|خداوند از مؤمنان- هنگامى كه در زير آن درخت با تو بيعت كردند- خشنود شد؛ خدا آنچه را در درون دل‌هايشان از ايمان و صداقت نهفته بود می‌‏دانست؛ از اين رو آرامش را بر دل‌هايشان نازل كرد و پيروزى نزديكى را پاداش آنها قرار داد. }}


== محتوا ==
== پاداش بیعت‌کنندگان==
آیه ۱۸ [[سوره فتح]] که در آن [[بیعت رضوان|واقعه بیعت رِضوان]] بیان شده است، به نام آیه بیعت رضوان نامیده شده‌ است.<ref>[http://lib.eshia.ir/26683/1/347 فرهنگنامه علوم قرآن، ص۳۴۷. ]</ref> در این آیه [[خدا]] از مؤمنانی که در بیعت رضوان (سال ۶ق) با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] بیعت کردند، ابراز رضایت کرده است.<ref>القمی، تفسیر القمی، دارالسرور٬ ج۲، ص۳۱۵.</ref> البته گفته شده که برخی [[آیه ۱۰ سوره فتح]] را آیه بیعت رضوان شمرده‌اند.<ref>[http://lib.eshia.ir/26683/1/347 فرهنگنامه علوم قرآن، ص۳۴۷. ]</ref>
در این آیه [[خدا]] از مؤمنانی که در بیعت رضوان ([[سال ۶ هجری قمری|سال ۶ق]]) با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] بیعت کردند، ابراز رضایت کرده است.<ref>قمی، تفسیر القمی، دارالسرور، ج۲، ص۳۱۵.</ref>
 
به گفته [[ناصر مکارم شیرازی| آیت‌الله مکارم شیرازی]]، خدا به مؤمنان فداکاری که در لحظه‌ای حساس با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] بیعت کردند، چند پاداش بزرگ داد:
=== پاداش بیعت‌کنندگان ===
به گفته [[ناصر مکارم شیرازی| آیت‌الله مکارم شیرازی]]، [[خدا]] به مؤمنان فداکاری که در لحظه‌ای حساس با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] بیعت کردند، چند پاداش بزرگ داد:
#خشنودیِ خدا: در [[آیه ۷۲ سوره توبه]] آمده است که رضا و خشنودی خداوند از همه نعمت‌های بهشتی برتر است.
#خشنودیِ خدا: در [[آیه ۷۲ سوره توبه]] آمده است که رضا و خشنودی خداوند از همه نعمت‌های بهشتی برتر است.
# سکینه و آرامش: آن چنان آرامشی بر آنها نازل کرد که در میان انبوه دشمنان در نقطه دوردستی از شهر و دیار خود، در میان سلاح‌های آماده آنها، با نداشتن اسلحه کافی ترس و وحشتی به دل راه نمی‌دادند، و همچون کوه استوار و پا بر جا ایستاده بودند.
# سکینه و آرامش: آن چنان آرامشی بر آنها نازل کرد که در میان انبوه دشمنان در نقطه دوردستی از دیار خود، در میان سلاح‌های آماده آنها، با نداشتن اسلحه کافی، ترس و وحشتی به دل راه نمی‌دادند، و همچون کوه استوار و پا بر جا ایستاده بودند.
#فتح نزدیک: به گفته اکثر مفسران این فتح، [[غزوه خیبر|فتح خیبر]] بود و تعبیر به قریبا تأییدی بر همین مطلب است، زیرا فتح خیبر در آغاز سال هفتم هجری و به فاصله چند ماه بعد از [[صلح حدیبیه]] تحقق یافت.
#فتح نزدیک: به گفته بیشتر مفسران این فتح، [[غزوه خیبر|فتح خیبر]] بود و تعبیر به قریباً تأییدی بر همین مطلب است، زیرا فتح خیبر در آغاز سال هفتم قمری و به فاصله چند ماه پس از [[صلح حدیبیه]] تحقق یافت.
#غنائم فراوان مادی: چنان که در آیه بعد آمده است:" پاداش دیگر غنائم کثیری است که آن را به دست می‌آورند" (وَ مَغانِمَ کَثِیرَةً یَأْخُذُونَها). یکی از این غنائم همان غنائم خیبر بود که در فاصله کوتاهی به دست مسلمانان افتاد، و با توجه به ثروت بی‌حساب یهود خیبر، این غنائم از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بود. با این حال محدود ساختن غنائم به غنائم خیبر دلیل قطعی ندارد، و می‌تواند غنائم سایر جنگ‌هایی که بعد از فتح حدیبیه رخ داد را نیز در بر گیرد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۲، ص۶۶-۶۸.</ref>
#غنائم فراوان مادی: عبارت «وَ مَغانِمَ کَثِیرَةً یَأْخُذُونَها» که در آیه بعد آمده است اشاره به غنائمی است که در فتح خیبر در فاصله کوتاهی به دست مسلمانان افتاد. با این حال آیت الله مکارم بر این باور است که محدودساختن غنائم به غنائم خیبر دلیل قطعی ندارد و می‌تواند غنائم سایر جنگ‌هایی که بعد از [[صلح حدیبیه|فتح حدیبیه]] رخ داد را نیز در بر گیرد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۲، ص۶۶-۶۸.</ref>


به نوشته [[محمد ثقفی تهرانی]]، مفسر شیعی، در بيعت رضوان [[اسلام|مسلمانان]] پیمان بستند  تا ديگر از فرمان[[ حضرت محمد صلی الله علیه و آله| پيامبر(ص)]] تخلف نکنند و آيه رضوان نازل شد که بيعت با پيامبر بيعت با [[خدا|خداوند]] است.<ref>ثقفی تهرانی، روان جاويد، ۱۳۹۸ق‏، ج‏۵، ص۲۴.</ref>
== مستند نظریه عدالت صحابه==
== عدالت صحابه==
برخی از عالمان اهل‌سنت، این آیه را دلیلی بر عدالت همه صحابه می‌دانند.<ref> خطیب بغدادی، الکفایه، المکتبة العلمیه، ج۱، ص۶۴؛ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۶۲-۱۶۳.</ref> عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] خشنود بودن خداوند از صحابه را دلیل بر عدالت همه آنان دانسته‌ و گفته‌اند کسی که خدا از او راضی شد، هرگز بر او غضب نمی‌کند.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م/۱۴۱۲ق، ج۱، ص۴.</ref> به‌گفته عالمان [[شیعه]] این آیه بر عدالت همه [[صحابه]] دلالت ندارد؛ چرا که در این آیه فقط صحابه‌ای منظور است که در [[بیعت رضوان]] حضور داشتند و بر عهد و پیمان خود استوار ماندند، نه همه صحابه.<ref>طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۹، ص۳۲۹.</ref>  همچنین عدالت همه صحابه با آیه «وَمِمَّنْ حَوْلَكُم مِّنَ الْأَعْرَ‌ابِ مُنَافِقُونَ ۖ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ ۖ مَرَ‌دُوا عَلَى النِّفَاقِ» <ref>سوره توبه، آیه ۱۰۱.</ref> سازگار نیست؛ زیرا آیه مذکور برخی از صحابه را [[منافق]] معرفی می‌کند.<ref>سوره توبه، آیه۱۰۱.</ref>
برخی از عالمان اهل‌سنت، این آیه را دلیلی بر عدالت همه صحابه می‌دانند.<ref> خطیب بغدادی، الکفایه، المکتبة العلمیه، ج۱، ص۶۴؛ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۶۲-۱۶۳.</ref> عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] خشنود بودن خداوند از صحابه را دلیل بر عدالت همه آنان دانسته‌ و گفته‌اند کسی که خدا از او راضی شد، هرگز بر او غضب نمی‌کند.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۹۹۲م/۱۴۱۲ق، ج۱، ص۴.</ref> به‌گفته عالمان [[شیعه]] این آیه بر عدالت همه [[صحابه]] دلالت ندارد؛ چرا که در این آیه فقط صحابه‌ای منظور است که در [[بیعت رضوان]] حضور داشتند و بر عهد و پیمان خود استوار ماندند، نه همه صحابه.<ref>طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۹، ص۳۲۹.</ref>  همچنین عدالت همه صحابه با آیه «وَمِمَّنْ حَوْلَكُم مِّنَ الْأَعْرَ‌ابِ مُنَافِقُونَ ۖ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ ۖ مَرَ‌دُوا عَلَى النِّفَاقِ» <ref>سوره توبه، آیه ۱۰۱.</ref> سازگار نیست؛ زیرا آیه مذکور برخی از صحابه را [[منافق]] معرفی می‌کند.<ref>سوره توبه، آیه۱۰۱.</ref>
شیعیان معتقدند رضایت الهی در آیه ناشی از جانفشانی و بیعت در آن روز است که دوام آن مشروط به استقامت آنها در پیروی از پیامبر(ص) بوده است. به گفته [[علی بن ابراهیم قمی]]، نویسنده [[تفسیر علی بن ابراهیم قمی (کتاب)|تفسیر قمی]]، [[آیه ۱۰ سوره فتح]]، پس از این آيه نازل شده است و خداوند در آن آیه شرط رضایت از مؤمنان را اطاعت از دستور [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پيامبر(ص)]] و پرهیز از [[پیمان‌شکنی]] قرار داده است.
== علم خدا به نیت مؤمنان==
مفسران منظور از عبارت «مَا فِی قُلُوبِهِم» در آیه را، حسن نیت و راستی در بیعت<ref> طباطبایی، المیزان، ج۱۸، ص۲۸۵.</ref> یا [[ایمان]] و دوستی دین<ref>البحر المحیط، ج۹، ص۴۹۲.</ref> یا [[غیرت]] و تصمیم بر سازش نکردن در برابر مشرکان<ref>روح المعانی، ج۲۵، ص۱۶۳.</ref>  می‌دانند.


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
خط ۶۴: خط ۷۲:
*قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، دارالسرور.
*قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، دارالسرور.
*مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و دوم، ۱۳۷۴ش.
*مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و دوم، ۱۳۷۴ش.
* ابن‌هشام، عبدالملک بن هشام، السيرة النبوية، دارالمعرفه، بی‌تا.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{آیات مشهور قرآن}}
{{آیات مشهور قرآن}}