سنت: تفاوت میان نسخه‌ها

سنت (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۱۵

۳٬۹۴۶ بایت حذف‌شده ، ‏۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۳

←‏اقسام سنت از لحاظ ارتباط آن با قرآن

دیداریویکی‌متن

P.motahari

Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor

۳٬۳۲۷

ویرایش

@@ خط ۱۲: / خط ۱۲: @@
 اصطلاح «سنت» در ادبیات فقهی نیز کاربرد دارد که با معنای اصولی آن (به عنوان یکی از مصادر حکم شرعی)، اندکی متفاوت است.<ref>بحرانی، المعجم الاصولی، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۱۷۹.</ref> برای مثال، گاه به اعمال [[مستحب]]، در مقابل افعال [[واجب]] گفته می‌شود. مثلاً به نماز نافله که مستحب است، سنت و به نمازهای واجب، «فریضه» می‌گویند.<ref>بحرانی، المعجم الاصولی، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۱۷۹.</ref> همچنین گاه در مقابل [[بدعت]] به کار می‌رود. بدعت یعنی چیزی که به شریعت نسبت داده شده است، حال آنکه در واقع، در شریعت نیست.<ref>بحرانی، المعجم الاصولی، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۱۸۰.</ref>
+=== سنت و حدیث ===
+سنت، یعنی قول، فعل و تقریر پیامبر و معصوم، به‌واسطه حدیث، نقل و حکایت می‌شود؛ در عین حال گاهی مجازاً دو اصطلاح «سنت» و «حدیث» به‌جای هم به کار می‌روند.<ref>مظفر، اصول الفقه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۸.</ref>
 == اهمیت و اعتبار سنت ==
@@ خط ۲۴: / خط ۲۷: @@
 ==اقسام==
-برای سنت اقسامی ذکر کرده‌اند<ref>برای نمونه نگاه کنید به جیزانی، معالم اصول الفقه عند اهل السنة و الجماعة، ۱۴۲۹ق، ص۱۱۹؛ زحیلی، اصول الفقه الاسلامی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۵۰.</ref> که به شرح زیر است:
+سنت را به سه قسمِ فعلی، قولی و تقریری تقسیم کرده‌اند:<ref>برای نمونه نگاه کنید به جیزانی، معالم اصول الفقه عند اهل السنة و الجماعة، ۱۴۲۹ق، ص۱۱۹؛ زحیلی، اصول الفقه الاسلامی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۵۰.</ref>
 ===سنت فعلی===
-به عملی که پیامبر یا معصوم آن را به قصد تشریع حکم شرعی انجام داده باشد، مانند وضو گرفتن، نماز خواندن و حج به‌جاآوردن، سنت فعلی گفته می‌شود.<ref>زحیلی، اصول الفقه الاسلامی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۵۰.</ref> اموری مانند اشاره، کتابت و ترک فعل پیامبر یا معصوم را از سنخ سنت فعلی برشمرده‌اند.<ref>ابن‌نجار، مختصر التحریر شرح الکواکب المنیر، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۶۰-۱۶۶.</ref>
+به عملی که پیامبر یا معصوم آن را به قصد تشریع حکم شرعی انجام داده باشد، مانند وضو گرفتن، نماز خواندن و حج به‌جاآوردن، سنت فعلی گفته می‌شود.<ref>زحیلی، اصول الفقه الاسلامی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۵۰.</ref> اموری مانند اشاره، کتابت و ترک فعل پیامبر یا معصوم را هم از سنخ سنت فعلی برمی‌شمارند.<ref>ابن‌نجار، مختصر التحریر شرح الکواکب المنیر، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۶۰-۱۶۶.</ref>
 درباره چگونگی دلالت فعل پیامبر و معصوم بر حکم شرعی گفته می‌شود دو حالت وجود دارد:
@@ خط ۳۸: / خط ۴۱: @@
 ===سنت قولی===
-به سخنانی که پیامبر و سایر معصومان در مناسبت‌های مختلف با اغراض و انگیزه‌های گوناگون بیان کرده‌اند، سنت قولی گفته می‌شود.<ref>زحیلی، اصول الفقه الاسلامی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۵۰.</ref> گفته می‌شود بیشترین بخش سنت، همین سنت قولی یا سخنانی است که از پیامبر و امامان معصوم نقل شده است.<ref>ابوزهره، اصول الفقه، دار الفکر العربی، ص۱۰۵.</ref>
+به سخنان پیامبر و سایر معصومان سنت قولی گفته می‌شود.<ref>زحیلی، اصول الفقه الاسلامی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۵۰.</ref> بیشترین بخش سنت، همین سنت قولی یا سخنانی است که از پیامبر و امامان معصوم نقل شده است.<ref>ابوزهره، اصول الفقه، دار الفکر العربی، ص۱۰۵.</ref>
 ===سنت تقریری===
 {{اصلی|تقریر}}
-تقریر پیامبر یا معصوم عبارت است از سکوت آن‌ها در برابر گفتار و رفتاری که در حضورشان مطرح می‌شود.<ref>مظفر، اصول‌الفقه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۶۱.</ref> گفته می‌شود تقریر معصوم با شرایطی، دلالت بر جایزبودن یا صحت گفتار یا رفتاری دارد که نزد او بیان یا عمل شده است؛<ref>مظفر، اصول‌الفقه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۶۱.</ref> با این دلیل که معصوم موظف است خطاکار را از انجام منکر بازدارد و اگر ناآگاه است، به وی راه درست را نشان دهد.<ref>شیروانی، تحریر اصول فقه، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۰–۲۱۱؛ مظفر، اصول‌الفقه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۶۱-۶۲.</ref>
+تقریر پیامبر یا معصوم عبارت است از سکوت آن‌ها در برابر گفتار یا رفتاری که در حضورشان مطرح می‌شود.<ref>مظفر، اصول‌الفقه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۶۱.</ref> گفته می‌شود تقریر معصوم، با شرایطی، دلالت بر جایزبودن یا صحت گفتار یا رفتاری دارد که نزد او بیان یا عمل شده است؛<ref>مظفر، اصول‌الفقه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۶۱.</ref> با این دلیل که معصوم موظف است خطاکار را از انجام مُنکَر بازدارد و اگر ناآگاه است راه درست را به وی نشان دهد.<ref>شیروانی، تحریر اصول فقه، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۰–۲۱۱؛ مظفر، اصول‌الفقه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۶۱-۶۲.</ref>
-===اقسام سنت از لحاظ سند===
-{{اصلی|حدیث|خبر واحد|متواتر}}
-گفته می‌شود سنت، یعنی قول، فعل و تقریر پیامبر و معصوم، به‌واسطه حدیث، نقل و حکایت می‌شود؛ در عین حال گاهی مجازاً دو اصطلاح «سنت» و «حدیث» به‌جای هم به کار می‌روند.<ref>مظفر، اصول الفقه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۸.</ref> حدیث‌شناسان و عالمان علم اصول، احادیث یا اخبار را به دو دسته عمده خبر واحد و خبر متواتر تقسیم کرده‌اند.<ref>زحیلی، اصول الفقه الاسلامی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۵۱؛ مظفر، اصول الفقه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۸.</ref>
-خبر واحد به [[حدیث|حدیثی]] می‌گویند که تعداد راویانش به‌اندازه‌ای نیست که به صدور آن از سوی [[چهارده معصوم|معصوم]] قطع پیدا شود. <ref>فضلی، اصول‌الحدیث، ۱۴۲۰ق، ص۸۳.</ref> خبر واحد در مقابل [[حدیث متواتر|خبر متواتر]] قرار دارد. متواتر به حدیثی می‌گویند که شمار روایانش به‌حدی است که قطع پیدا می‌کنیم از معصوم نقل شده است.<ref>فضلی، اصول‌الحدیث، ۱۴۲۰ق، ص۷۲-۷۳.</ref>
-===اقسام سنت از لحاظ ارتباط آن با قرآن===
-[[شافعی]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به شافعی، الرساله، ۱۳۵۸ق، ص۶۴ و ص۸۸.</ref> و به تبع او دیگران،<ref>زحیلی، اصول الفقه الاسلامی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۶۱.</ref> سنت را از جهت ارتباط آن با قرآن به چند نوع تقسیم کرده‌اند:<ref>ابوزهره، اصول الفقه، دار الفکر العربی، ص۱۱۲-۱۱۳؛ جیزانی، معالم الاصول الفقه عند اهل السنة و الجماعة، ۱۴۲۹ق، ص۱۱۹.</ref>
-#سنت مؤکده: سنتی که موافق با قرآن و مؤید آن است. مانند وجوب نماز و [[روزه]] که هم به‌واسطه قرآن حکم آن ثابت می‌شود و هم از طریق سنت.<ref>جیزانی، معالم الاصول الفقه عند اهل السنة و الجماعة، ۱۴۲۹ق، ص۱۱۹؛ زحیلی، اصول الفقه الاسلامی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۶۱.</ref>
-#سنت مُبَینه یا مُفَسره: سنتی که یا روشن‌کننده (مُبَیِن) احکامی است که در قرآن به صورت مجمل آمده است. مانند تعداد نمازهای واجب و وقت ادای آن‌ها،<ref>جیزانی، معالم الاصول الفقه عند اهل السنة و الجماعة، ۱۴۲۹ق، ص۱۱۹.</ref> یا تخصیص‌دهنده (مُخَصِص) عمومات قرآنی است مانند اخباری که ذیل [[آیه ۶ سوره مائده]] آمده و محدوده و کیفیت [[وضو]] را بیان کرده<ref>شافعی، الرسالة، ۱۳۵۸ق، ص۶۶.</ref> و یا سنتی که مقید اطلاقات قرآنی است. مانند روایاتی که [[آیه حد سرقت]] را قید می‌زنند تا به‌واسطه آن، محدوده قطع کردن انگشتان در [[حد سرقت]] معلوم گردد.<ref>زحیلی، اصول الفقه الاسلامی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۶۲.</ref>
-#سنت استقلالیه: در جایی که قرآن نسبت به حکم مسئله‌ای سکوت کرده و سنت به‌تنهایی و به نحو مستقل حکم آن را بیان می‌کند.<ref>جیزانی، معالم الاصول الفقه عند اهل السنة و الجماعة، ۱۴۲۹ق، ص۱۱۹.</ref> مانند حرمت پوشیدن طلا و لباس حریر برای مردان و بسیاری احکام دیگر که در قرآن نصی درباره آن‌ها نیامده است.<ref>زحیلی، اصول الفقه الاسلامی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۴۶۳.</ref>
 ==اعتبار و حجیت سنت==
 اصولیان برای اثبات حجیت سنت به ادله‌ای تمسک کرده‌اند که به بیان زیر است: