حجاب: تفاوت میان نسخه‌ها

حجاب (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۱۰

۴٬۰۹۶ بایت حذف‌شده ، ‏۲۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۳

←‏مفهوم‌شناسی

دیداریویکی‌متن

P.motahari

Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor

۲٬۵۹۱

ویرایش

@@ خط ۱۴: / خط ۱۴: @@
 حجاب، مفهومی برآمده از [[قرآن کریم]] و [[فقه اسلامی]] است که ناظر به پوشش شرعی در مقابل [[نامحرم]]، به‌ویژه برای زنان است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۴۰۲؛ پاکتچی، «حجاب»، ص۱۲۱.</ref> حجاب در لغت به معنای حائل، چیزی که بین دو چیز جدایی افکنَد، پوشاندن و پوشش (سِتر) است.<ref>جوهری، الصحاح، ۱۳۷۶ق، ذیل واژه «حجب»؛ ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه «حجب»</ref>
-واژه حجاب، هفت بار در قرآن کریم به‌کار رفته که در اغلب موارد به معنای مانع و حائل است؛<ref>سعیدی، «حجاب»، ص۶۰۳.</ref> اما بنا به یک دیدگاه فقط در [[آیه ۵۳ سوره احزاب]] که در آن به مردان دستور داده شده با همسران پیامبر از پشت پرده (مِنْ وَراءِ حجابٍ) سخن بگویند،<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۵۳ش، ج۱۶، ص۳۳۷.</ref> به معنای اصطلاحی آن آمده است.<ref>سعیدی، «حجاب»، ص۶۰۳.</ref>
+واژه حجاب، هفت بار در قرآن به کار رفته که در اغلب موارد به معنای مانع و حائل است؛<ref>سعیدی، «حجاب»، ص۶۰۳.</ref> اما بنا به یک دیدگاه، فقط در [[آیه ۵۳ سوره احزاب]]، که در آن به مردان دستور داده شده با همسران پیامبر از پشت پرده (مِنْ وَراءِ حجابٍ) سخن بگویند،<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۵۳ش، ج۱۶، ص۳۳۷.</ref> به معنای اصطلاحی آن آمده است.<ref>سعیدی، «حجاب»، ص۶۰۳.</ref>
-در متون فقهی و حدیثی، برای اشاره به معنای پوشش و پوشاندن، به جای واژه حجاب از واژه ستر استفاده می‌شده است<ref>مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۷۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۴۰۲.</ref> و به کار رفتن کلمه حجاب، برای پوشش زنان، اصطلاحی است که بیشتر در عصر حاضر پیدا شده و اگر در تواریخ و روایات پیدا شود بسیار کم است.<ref>مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۷۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۴۰۲.</ref>
+در متون فقهی و حدیثی، برای اشاره به معنای پوشش و پوشاندن، به جای واژه حجاب، از واژه ستر استفاده می‌شده است<ref>مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۷۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۴۰۲.</ref> و به کار رفتن کلمه حجاب برای پوشش زنان، اصطلاحی است که بیشتر در عصر حاضر پیدا شده و اگر در تواریخ و روایات پیدا شود بسیار کم است.<ref>مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۷۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۴۰۲.</ref>
-==اهمیت و جایگاه==
+==اهمیت حجاب در فرهنگ اسلامی==
-حجاب و لزوم پوشیدگی زن در برابر مرد بیگانه یکی از مسائل مهم اسلامی است که گفته می‌شود در قرآن درباره این مسئله تصریح شده است.<ref>مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۱۵.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی]] می‌گوید: مسئله حجاب از مسلّمات و [[واجب|واجبات]]، بلکه از [[ضروری دین|ضروریات دین اسلام]] است؛ به‌ویژه در زمان حاضر همه کسانی که با مسلمانان معاشرت دارند فهمیده‌اند که یکی از برنامه‌های تمام فِرَق مسلمین، حجاب است که رفته رفته به یک شعار تبدیل شده و به آن پایبند هستند.<ref>مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۳.</ref> به‌گفته [[سیدعلی سیستانی]] اصل حجاب و پوشش که در قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) بیان شده، از مسلمات شریعت اسلام و ضروری دین است که رعایت نکردن آن، [[گناه]] و معصیت محسوب می‌شود.<ref>[https://www.sistani.org/persian/book/26578/5553/ «توضیح المسائل جامع: نگاه به عکس یا فیلم»،] سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیدعلی سیستانی.</ref>
+حجاب و لزوم پوشیدگی زن در برابر مرد بیگانه یکی از مسائل مهم اسلامی است که گفته می‌شود در قرآن درباره این مسئله تصریح شده است.<ref>مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۱۵.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی]] می‌گوید مسئله حجاب از مسلّمات و [[واجب|واجبات]]، بلکه از [[ضروری دین|ضروریات دین اسلام]] است؛ به‌ویژه در زمان حاضر همه کسانی که با مسلمانان معاشرت دارند فهمیده‌اند که یکی از برنامه‌های تمام فِرَق مسلمین، حجاب است که رفته رفته به یک شعار تبدیل شده و به آن پایبند هستند.<ref>مکارم شیرازی، کتاب النکاح، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۳.</ref> به‌گفته [[سیدعلی سیستانی]] از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]]، اصل حجاب و پوشش که در قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) بیان شده، از مسلمات شریعت اسلام و ضروری دین است که رعایت نکردن آن، [[گناه]] و معصیت محسوب می‌شود.<ref>[https://www.sistani.org/persian/book/26578/5553/ «توضیح المسائل جامع: نگاه به عکس یا فیلم»،] سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیدعلی سیستانی.</ref>
-از نظر [[احمد پاکتچی]] (پژوهشگر حوزه قرآن و حدیث) حجاب ماهیتاً امری فرهنگی است و به ارتباطات اجتماعی بازمی‌گردد و از آنجا که فقه مذاهب مختلف، هرگز از عرف اجتماعی‌شان جدا نبوده، پس بخش مهمی از مباحث مربوط به حجاب، در قالب تعامل فقه و فرهنگ و همچنین تعامل اخلاق و فرهنگ، در جوامع اسلامی قابل فهم است.<ref>پاکتچی، «حجاب»، ص۱۲۱.</ref>
-فقیهان شیعه به مناسبت، در باب‌های [[صلاة]]، [[حج]]، [[طهارت]]، [[نکاح]] و [[طلاق]] درباره مسئله حجاب سخن گفته‌اند.<ref>مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۸۲.</ref> البته بیشتر مباحثی که پیرامون این مسئله از سوی فقیهان ارائه شده در باب‌های صلاة، ضمن بحث از لباس و پوشش نمازگزار و باب نکاح، ضمن مسئله نگاه به [[نامحرم]]، بیان شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۶؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۵، ص۲۲۸.</ref> برخی فقها به یکسان بودن پوشش در نماز و در مقابل نامحرم قائل شده‌اند<ref>کاشف الغطاء، انوار الفقاهة (کتاب الصلاة)، ۱۴۲۲ق، ص۶۰.</ref> و برخی دیگر با تمایز پوشش صلاتی از پوشش در مقابل نامحرم، اختلاف میزان پوشش در هر یک را بیان کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۶؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۵، ص۲۲۸؛ مرعشی نجفی، منهاج المؤمنین، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۴۳.</ref> مسئله شرعی پوشش با مسئله نگاه به [[نامحرم]] مرتبط است و برخی فقها به ملازمه بین [[نگاه حرام|حرمت نگاه]] به نامحرم با مسئله پوشش و حجاب، تصریح کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به حکیم، مستمسک العروة الوثقی، ۱۳۸۹ق، ج۵، ص۲۴۰.</ref>
+فقیهان شیعه به مناسبت، در باب‌های [[صلاة]]، [[حج]]، [[طهارت]]، [[نکاح|نِکاح]] و [[طلاق]] درباره مسئله حجاب سخن گفته‌اند.<ref>مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۸۲.</ref> البته بیشتر مباحثی که درباره این مسئله ارائه داده‌اند در بخش صلاة، ضمن بحث از لباس و پوشش نمازگزار و بخش نکاح، ضمن مسئله نگاه به [[نامحرم]] بیان شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۶؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۵، ص۲۲۸.</ref>
 ==پیشینه==
-قدر مسلم این است که پیش از اسلام در میان بعضی ملل حجاب وجود داشته است.<ref>مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۱۹.</ref> به‌گفته برخی مورخان برای بیشتر زنان در خاور نزدیک باستان، بین‌النهرین و در دنیای یونانی-رومی، چنین مرسوم بود، هنگامی که از خانه بیرون می‌رفتند،  سر خود را می‌پوشاندند.<ref>Baskin، [https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/head-covering «Head, Covering of the»،] encyclopedia.com</ref> در یونان باستان نیز زنانی که متعلق به طبقات بالا بودند می‌بایست مو و صورت خود را بپوشانند و بازتاب این رسم در بسیاری از مجسمه‌های یونانی دیده می‌شود.<ref>پاکتچی، «حجاب»، ص۱۲۲.</ref>
+قدر مسلم این است که پیش از اسلام در میان بعضی ملل حجاب وجود داشته است.<ref>مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۱۹.</ref> به‌گفته برخی مورخان برای بیشتر زنان در خاور نزدیک باستان، بین‌النهرین و در دنیای یونانی‌ـ‌رومی، چنین مرسوم بود که هنگامی که از خانه بیرون می‌رفتند،  سر خود را می‌پوشاندند.<ref>Baskin، [https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/head-covering «Head, Covering of the»،] encyclopedia.com</ref>
-به گزارش ویل دورانت (۱۸۸۵-۱۹۸۱م)، تاریخ‌نگار و نویسنده آمریکایی، در کتاب «تاریخ تمدن»، در ایران باستان نیز زنان طبقات بالای اجتماع حق نداشتند که جز با تخت‌های روان روپوش‌دار از خانه بیرون بیایند و هرگز به آنان اجازه داده نمی‌شد که آشکارا با مردان ارتباط داشته باشند. زنان شوهردار حق نداشتند هیچ مردی، حتی پدر یا برادرشان را نیز ببینند.<ref>دورانت، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام و دیگران، ۱۳۳۷ش، ج۱، ص۴۳۵.</ref> همچنین برخی محققان با استناد به برخی از نقوش به‌جای مانده از دوره هخامنشی گفته‌اند که پوشش زنان در این دوره از دو قسمت کلی تشکیل شده است: یک لباس آستین بلند ساده که از زیر گردن تا قوزک پا است و دیگری چادری است که زنان آن را به سر انداخته و تا نزدیکی امتداد پا آمده، ولی کمی از لباس اولی کوتاه‌تر است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ملک‌زاده، «نقوش زن در هنر هخامنشی»، ص۹۷.</ref>
-در سنت دینی یهود رسم بر آن بود که زنان متأهل، جز در مقابل شوهران خود و زنان دیگر، موهای خود را بپوشانند و به‌طور کلی در جامعه یهودی این که زنان با موی‌های باز و بدون پوشش در خیابان و انظار عموم حاضر شوند، عملی ناشایست محسوب می‌شد.<ref>Baskin، [https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/head-covering «Head, Covering of the»،] encyclopedia.com</ref> در عهد تلمود اگر زنی با سر برهنه به خیابان می‌رفت شوهرش می‌توانست بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد.<ref>دورانت، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام و دیگران، ۱۳۳۷ش، ج۴، ص۴۶۴.</ref> برخی روحانیون یهودی موی سر زن شوهردار را به ظاهر [[عورت]] او تشبیه می‌کردند و خواندن هرگونه دعا در حضور زنی که سرش برهنه است، را منع می‌کردند.<ref>Baskin، [https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/head-covering «Head, Covering of the»،] encyclopedia.com</ref>
+برخی محققان با استناد به برخی از نقوش به‌جامانده از دوره هخامنشی گفته‌اند که پوشش زنان در این دوره از دو قسمت کلی تشکیل شده است: یک لباس آستین بلند ساده که از زیر گردن تا قوزک پاست و دیگری چادری است که زنان آن را به سر انداخته و تا نزدیکی امتداد پا آمده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ملک‌زاده، «نقوش زن در هنر هخامنشی»، ص۹۷.</ref>
-در آیین مسیحیت نیز پوشش زنان، چه در هنگام خواندن دعا و چه غیر آن، مورد توجه بوده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به عهد جدید، رساله اول پولس به قرنتیان، باب ۱۱، آیات ۱-۱۷.</ref> در میان آباء کلیسا نیز توجه به موضوع پوشش زنان دیده می‌شود.<ref>پاکتچی، «حجاب»، ص۱۲۴.</ref> برای نمونه ترتولیان (۱۶۰-۲۲۰م)، بنیان‌گزار مسیحیت لاتینی، رساله‌ای مستقل با عنوان «درباره پوشش دوشیزگان» نگاشته است و مسئله اصلی او در این رساله ضرورت پوشیدن سر در هنگام نماز برای دوشیزگان و زنان شوهردار و همچنین لزوم پوشش برای همه زنان، حتی خارج از خانه است.<ref>پاکتچی، «حجاب»، ص۱۲۴.</ref>
+در سنت دینی یهود، رسم بر آن بود که زنان متأهل، جز در مقابل شوهران خود و زنان دیگر، موهای خود را بپوشانند و این‌که زنان با موی‌های باز و بدون پوشش، در خیابان و انظار عموم حاضر شوند، عملی ناشایست محسوب می‌شد.<ref>Baskin، [https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/head-covering «Head, Covering of the»،] encyclopedia.com</ref> در عهد تلمود اگر زنی با سر برهنه به خیابان می‌رفت شوهرش می‌توانست بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد.<ref>دورانت، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام و دیگران، ۱۳۳۷ش، ج۴، ص۴۶۴.</ref>
-درباره حجاب زنان در [[حجاز]] در دوره [[جاهلیت]] یعنی اندکی پیش از ظهور اسلام نیز برخی بر این باورند که برهنگی زنان در این دوره، قبیح شمرده نمی‌شده و امری عادی بوده و حجاب شرعی اسلام در واقع برای جلوگیری از این برهنگی و توصیه به یک حجاب حداقلی بوده است.<ref>ترکاشوند، حجاب شرعی در عصر پیامبر، ۱۳۸۹ش، ص۸-۹.</ref> برخی دیگر بر این نظرند که زنان عرب در این دوره از پوشش‌هایی مانند جِلباب (لباسی که بزرگ‌تر از روسری و کوچک‌تر از ردا است) و خِمار (نوعی پوشش سر برای زنان) استفاده می‌کرده‌اند و در شریعت اسلام فقط به دقت بیشتر در استفاده از آن‌ها امر شده است.<ref>پاکتچی، «حجاب»، ص۱۲۶.</ref>
+در آیین مسیحیت نیز پوشش زنان، چه در هنگام خواندن دعا و چه غیر آن، موردتوجه است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به عهد جدید، رساله اول پولس به قرنتیان، باب ۱۱، آیات ۱-۱۷.</ref> در میان آباء کلیسا نیز توجه به موضوع پوشش زنان دیده می‌شود.<ref>پاکتچی، «حجاب»، ص۱۲۴.</ref> برای نمونه ترتولیان (۱۶۰-۲۲۰م) بنیان‌گزار مسیحیت لاتینی، رساله‌ای مستقل با عنوان «درباره پوشش دوشیزگان» نگاشته است و مسئله اصلی او در این رساله ضرورت پوشیدن سر هنگام نماز برای دوشیزگان و زنان شوهردار و همچنین لزوم پوشش برای همه زنان، حتی خارج از خانه است.<ref>پاکتچی، «حجاب»، ص۱۲۴.</ref>
-از نظر برخی متفکران فرهنگ حجاب و پوشش زنان در اسلام، متأثر از دو امپراطوری بزرگ ایران و روم بوده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به دورانت، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام و دیگران، ۱۳۳۷ش، ج۴، ص۱۷۱؛ لعل نهرو، نگاهی به تاریخ جهان، ترجمه محمود تفضلی، ۱۳۶۱ش، ج۱، ص۳۰۰.</ref> البته مرتضی مطهری معتقد است که شریعت اسلام به‌طور مستقل و بدون تأثیرپذیری از سایر فرهنگ‌ها، به مسئله حجاب و پوشش زنان عنایت ویژه داشته و محدوده و احکام آن را بیان کرده است.<ref>مطهری، مسئله حجاب، ۱۳۸۶ش، ص۲۵.</ref>
+درباره حجاب زنان در [[حجاز]] در دوره [[جاهلیت]]، یعنی اندکی پیش از ظهور اسلام، اختلاف‌نظر هست: برخی می‌گویند برهنگی زنان در این دوره، قبیح شمرده نمی‌شده و امری عادی بوده و حجاب شرعی اسلام در واقع برای جلوگیری از این برهنگی و توصیه به یک حجاب حداقلی بوده است.<ref>ترکاشوند، حجاب شرعی در عصر پیامبر، ۱۳۸۹ش، ص۸-۹.</ref> جمعی دیگر بر این نظرند که زنان عرب در این دوره از پوشش‌هایی مانند جِلباب (لباسی که بزرگ‌تر از روسری و کوچک‌تر از رداست) و خِمار (نوعی پوشش سر برای زنان) استفاده می‌کرده‌اند و در شریعت اسلام، فقط به دقت بیشتر در استفاده از آن‌ها امر شده است.<ref>پاکتچی، «حجاب»، ص۱۲۶.</ref>
 ==احکام==