البیان فی تفسیر القرآن (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''البیان فی تفسیرالقرآن''' ، کتابی مهم در [[تفسیر]] و [[علوم قرآنی] و اثر [[فقیه]] شیعی معاصر، آیت الله [[سیدابوالقاسم خویی]] (متوفی 1371 ش ) است. این کتاب شامل برخی از مباحث علوم قرآنی از جمله [[اعجاز]]، [[تحریف]] ، [[نسخ]] ، و نیز تفسیر سورة حمد است. به رغم خواسته وهدف مؤلف در ارائة تفسیرِ سوره های دیگر قرآن ، البیان تنها مشتمل بر تفسیر سوره حمد بوده و در واقع ، این مجموعه حاصل درسهای ایشان در [[حوزه علمیه نجف]] بوده است.<ref>رجوع کنید به خویی ، معجم رجال الحدیث ، ج 22، ص 19</ref>

وی برترین معجزه را آن می داند که با برترین جریان روزگار هماوردی کند، ازین رو با تبیین جایگاه بلاغت و فصاحت در روزگار جاهلی ، به اثبات برتری قرآن در اعصار و مانندناپذیری آن در بیان و عرضه حقایق والا می پردازد. در بیان ابعاد مانندناپذیری قرآن ، به تشریع و اِخبار از غیب نیز اشاره می کند. <ref>خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، ص 33ـ77</ref>.

از دیرباز، کسانی براین باور بوده اند که گاه در قرآن از لحاظ بیانی ، اموری ناهمگون با فصاحت و بلاغت راه یافته است <ref>ابن قتیبه ، ص 22</ref>. مؤلف در فصلی جدا<ref>خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، صص 81 ـ99</ref> به برخی از اشکالها و ایرادها در این زمینه پرداخته و با استناد به تاریخ بدانها پاسخ گفته است.

وی در اثر دیگر خود، [[نفحات الاعجاز]] ، نیز به نویسنده‌ای امریکایی که با نام ظاهراً مستعارِ نصیرالدین ظافر در کتابی با نام حُسن الایجاز <ref>بولاق 1912</ref> به معارضه با قرآن برخاسته بوده ، پاسخ گفته است <ref>خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، صص 93-94؛ رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی ، ج 24، ص 246</ref>.

بحث قرائت ، که از پیشینه‌ای کهن و اهمیتی ویژه برخوردار است ، به تفصیل در البیان ، مطرح شده است . مؤلف به جایگاه [[قرائت]] در آرای قرآن پژوهان اشاره می کند و با تصریح به عدم [[تواتر]] [[قرائتهای هفتگانه]] می گوید: عدم تواتر قرائتها سخنی مشهور در میان شیعه است و بعید نمی نماید که در میان عامه نیز چنین باشد <ref>خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، ص 123</ref>.

مؤلف برای اثبات عدم تواتر قرائت‌ها، ابتدا [[قاریان دهگانه]] را معرفی می کند و سپس چگونگی گزارش قرائت‌های آنها را بازگفته  و اضافه می‌کند : توجه به واقع زندگانی قاریان و تأمل در طرق نقل قرائت‌ها و چگونگی اسناد قرائت‌ها، نحوه استدلال قاریان و پیروان آنها به قرائت‌های خود و نقد دیگر قرائت‌ها، و انکار بسیاری از محققان برخی از این قرائت‌ها را (که نمونه هایی از آنها آورده است ) نشان می‌دهد که این قرائت‌ها متواتر نیستند. <ref>خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، صص 126ـ157</ref>؛ آنگاه دلایل تواتر قرائت‌ها را نقد می‌کند و نشان می‌دهد که هیچکدام دلایل استواری ندارند.<ref>خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، صص 157ـ160</ref>

از آنجا که مؤلف تواتر قرائت‌ها را نفی کرده ، در ادامة بحث ، پیوند [[قرائت‌های هفتگانه]] را با حدیث «[[اَحرُف سبعه]]» گسسته دانسته و تأکید کرده است که این حدیث به هر معنایی که باشد، پیوندی با موضوع قرائت‌های هفتگانه ندارد. وی در تأیید این نظر خود، آرای تنی چند از مفسّران و قرآن پژوهان بزرگ [[اهل سنت]] را آورده است که از جمله به تأخر چند سده‌ای تعیینِ قرائت‌های هفتگانه از سوی '''ابن مجاهد''' استناد کرده اند.<ref>خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، ص 163</ref>

مؤلف ، گونه های مختلف نقل آن را آورده و پس از نقد تمامی آن‌ها، تصریح کرده است که به دلیل تهافت و تناقض روایات و عدم امکانِ جمع ، نمی توان آنها را پذیرفت <ref>خویی، البیان فی تفسیرالقرآن، صص 171ـ193</ref>. ازین رو، وی روایات «احرف سبعه » را یکسره مردود می شمارد.<ref>برای انتقاد از این نظر رجوع کنید به شاهین، ص 29ـ32</ref>

* همو، معجم رجال الحدیث ، بیروت 1403/1983، چاپ افست قم، بی تا.