مراتب نفس: تفاوت میان نسخه‌ها
خنثی‌سازی نسخهٔ 1129458 از Rezashams (بحث)
جز (←جستارهای وابسته) |
Sultanmoradi (بحث | مشارکتها) برچسب: خنثی‌سازی |
||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
بسیاری از پژوهشگران و مدرسان اخلاق اسلامی، [[قرآن|قرآن کریم]] را منشأ مفهوم «مراتب نفس» می‌دانند.<ref>مطهری، یادداشت‌های استاد، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۲۴؛ غرویان، فلسفه اخلاق، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۳.</ref> بر همین مبنا نخستین اهمیت بحث از مراتب نفس را شناخت این مفاهیم قرآنی دانسته‌اند.<ref>غرویان، فلسفه اخلاق، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۳.</ref> از سوی دیگر، برخی فیلسوفان بحثِ «مراتب نفس» را روشن‌کنندۀ تفاوت نگاه [[اسلام]] و دیگر [[ادیان ابراهیمی|ادیان]] به انسان می‌دانند. از نظر آنها، اسلام ذاتِ انسان را شرور نمی‌داند، بلکه بدکرداری را رفتارِ قابل کنترل نفس بر می‌شمارد. پس به خلاف برخی مکاتب الهیاتی دیگر، دستور به کشتن نفس و تمایلات آن نمی‌دهد، بلکه مسیری برای اصلاح آن پیشنهاد می‌کند.<ref>مطهری، یادداشت‌های استاد، ۱۳۹۰ ش، ج۲، ص۱۳۵.</ref> | بسیاری از پژوهشگران و مدرسان اخلاق اسلامی، [[قرآن|قرآن کریم]] را منشأ مفهوم «مراتب نفس» می‌دانند.<ref>مطهری، یادداشت‌های استاد، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۲۴؛ غرویان، فلسفه اخلاق، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۳.</ref> بر همین مبنا نخستین اهمیت بحث از مراتب نفس را شناخت این مفاهیم قرآنی دانسته‌اند.<ref>غرویان، فلسفه اخلاق، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۳.</ref> از سوی دیگر، برخی فیلسوفان بحثِ «مراتب نفس» را روشن‌کنندۀ تفاوت نگاه [[اسلام]] و دیگر [[ادیان ابراهیمی|ادیان]] به انسان می‌دانند. از نظر آنها، اسلام ذاتِ انسان را شرور نمی‌داند، بلکه بدکرداری را رفتارِ قابل کنترل نفس بر می‌شمارد. پس به خلاف برخی مکاتب الهیاتی دیگر، دستور به کشتن نفس و تمایلات آن نمی‌دهد، بلکه مسیری برای اصلاح آن پیشنهاد می‌کند.<ref>مطهری، یادداشت‌های استاد، ۱۳۹۰ ش، ج۲، ص۱۳۵.</ref> | ||
==منشأ رتبه‌بندی== | ==منشأ رتبه‌بندی== | ||
به لحاظ تاریخی، قرآن کریم را منشأ مراتب اخلاقی نفس می‌دانند.<ref>مطهری، یادداشت‌های استاد، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۲۴.</ref> در برخی آیات قرآن همچون [[ | به لحاظ تاریخی، قرآن کریم را منشأ مراتب اخلاقی نفس می‌دانند.<ref>مطهری، یادداشت‌های استاد، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۲۴.</ref> در برخی آیات قرآن همچون آیه ۲۷ [[سوره فجر]]، آیۀ ۲ [[سوره قیامت]] و آیه ۵۳ [[سوره یوسف]]، از نفس انسان با صفاتی همچون «آرامش یافته»، «سرزنش‌گر» و «امر کننده به بدیها» یاد می‌شود.{{یاد|«یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ» «ای نفس آرامش‌یافته» ([[سوره فجر]]، آیه ۲۷)؛ «وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ» «من هرگز نفس خویش را تبرئه نمی‌کنم که نفس بسیار به بدیها امر می‌کند» ([[سوره یوسف]]، آیه ۵۳)؛ «وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ» «سوگند به نفس سرزنش‌گر» ([[سوره قیامت]]، آیه ۲).}} عارفان و مفسران مسلمان این آیات را به مراتب نفس [[تفسیر قرآن|تفسیر]] کردند.<ref>بیدآبادی، حسن دل، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۰</ref> آنها با وام‌گیری از مفاهیم قرآنی سعی کرده‌اند مسیری برای سلوک انسان ترسیم کنند. در این مسیر انسان با گذر از هر مرتبۀ نفس به کمال عرفانی بالاتری دست می‌یابد تا در نهایت به مرحلۀ پاکی کامل نفس برسد.<ref>علیمرادی و مهکام، «مقایسه مفهومی پایگاههای شخصیت»، ص۴۰-۵۱.</ref> فیلسوفان اسلامی نیز، سعی کرده‌اند مراتب اخلاقی نفس را بر قوای نفس (همچون قوۀ شهوت، غضب و...) تطبیق نمایند تا توضیحی فلسفی از این مراتب به وجود آید.<ref>نصیرالدین طوسی، اخلاق ناصری، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۱-۴۳.</ref> | ||
==مراتب اصلی== | ==مراتب اصلی== | ||