Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۰۹۹
ویرایش
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
||
خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
== ولادت و نسب == | == ولادت و نسب == | ||
بهگزارش عالمان [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]] [[علی(ع)]] و [[فاطمه(س)]] فرزندی به نام امکلثوم داشتهاند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۴؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۲۴ق/۲۰۰۴م، ج۸، ص۳۳۸؛ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۹۵۴.</ref> در برخی از منابع، ولادت او بهصورت | بهگزارش عالمان [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]]، [[علی(ع)]] و [[فاطمه(س)]] فرزندی به نام امکلثوم داشتهاند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۴؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۲۴ق/۲۰۰۴م، ج۸، ص۳۳۸؛ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۹۵۴.</ref> در برخی از منابع، ولادت او بهصورت کلی و در زمان پیامبر گزارش شده است؛<ref>ابنحجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۴۶۴؛ ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۹۵۴.</ref> اما ذَهَبی تاریخنگار اهلسنت (درگذشته ۷۴۸ق) نوشته در حدود [[سال ۶ قمری]] به دنیا آمده است.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م، ج۳، ص۵۰۰.</ref> | ||
همچنین طبق گزارش شیخ مفید در الارشاد، او فرزند پس از [[حضرت زینب سلام الله علیها|زینب(س)]] بوده است؛<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۴.</ref> اما در سیره | همچنین طبق گزارش شیخ مفید در الارشاد، او فرزند پس از [[حضرت زینب سلام الله علیها|زینب(س)]] بوده است؛<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۴.</ref> اما در سیره ابناسحاق، سیرهنویس قرن اول و دوم قمری، نام او پیش از نام زینب ذکر شده است؛ ولی تصریح نشده که او بزرگتر بوده یا زینب.<ref>ابناسحاق، سیرة ابناسحاق، ۱۴۲۴ق/۲۰۰۴م، ج۱، ص۲۷۴.</ref> | ||
{{تبارنامه امام علی}} | {{تبارنامه امام علی}} | ||
== کنیهها و القاب == | == کنیهها و القاب == | ||
[[شیخ مفید]] نام | [[شیخ مفید]] نام امکلثوم را زینب صُغریٰ و [[کنیه|کنیهاش]] را امکلثوم ذکر کرده است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۴.</ref> بهگزارش [[شیخ عباس قمی]] در [[الکنی و الالقاب (کتاب)|اَلکُنیٰ و الاَلقاب]]، این [[کنیه]] را پیامبر(ص) بهجهت شباهت زینب صغری به دخترش [[امکلثوم دختر رسول خدا (ص)|امکلثوم]]، به او داد.<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۲۲۸.</ref> | ||
[[سید محسن امین]] نوشته است امام علی سه یا چهار دختر به نام یا | [[سید محسن امین]]، شرححالنگار [[شیعی]] ([[سال ۱۲۸۴ هجری قمری|۱۲۸۴]]- [[سال ۱۳۷۱ هجری قمری|۱۳۷۱ق]]) نوشته است امام علی(ع) سه یا چهار دختر به نام یا کنیهٔ امکلثوم داشته است: | ||
# امکلثوم کبری دختر فاطمه (س)؛ | # امکلثوم کبری دختر فاطمه (س)؛ | ||
# امکلثوم همسر [[مسلم بن عقیل]] که احتمالاً امکلثوم | # امکلثوم همسر [[مسلم بن عقیل]] که احتمالاً امکلثوم وُسطیٰ بوده است؛ | ||
# امکلثوم صغری؛ | # امکلثوم صغری؛ | ||
# زینب صغری که کنیهاش امکلثوم بوده است.<ref>امین، اعیانالشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۴-۴۸۵.</ref> | # زینب صغری که کنیهاش امکلثوم بوده است.<ref>امین، اعیانالشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۴-۴۸۵.</ref> | ||
بهگفته او، ممکن است دو تای آخر یکی باشند یا اینکه دو تا باشند و امام علی(ع) چهار دختر به این نام یا کنیه داشته باشد.<ref>امین، | بهگفته او، ممکن است دو تای آخر یکی باشند یا اینکه دو تا باشند و امام علی(ع) چهار دختر به این نام یا کنیه داشته باشد.<ref>امین، اعیانالشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۴-۴۸۵.</ref> | ||
== همسر و فرزندان == | == همسر و فرزندان == | ||
به روایت | به روایت ابنسعد مورخ و سیرهنویس قرن دوم و سوم قمری، امکلثوم ابتدا با [[عمر بن خطاب|عُمَر بن خَطّاب]]، خلیفه دوم ازدواج کرد. پس از مرگ عُمَر، همسر پسرعمویش عَون پسر [[جعفر بن ابی طالب|جعفر بن ابیطالب]] شد. پس از درگذشت عون، با برادرشوهرش محمد و پس از فوت او نیز با برادرشوهر دیگرش [[عبدالله بن جعفر بن ابی طالب|عبدالله بن جعفر]] ازدواج کرد که پیش از این، همسر خواهرش [[زینب کبری|زینب]] بود؛<ref>ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م، ج۸، ص۳۳۸؛ امین، اعیانالشیعه، ۱۴۰۳ق، ۴۸۴-۴۸۵.</ref> اما مقریزیِ مورخ و سیرهنویس (۷۶۶- ۸۴۵ ق) گزارش کرده است که او بعد از عمر، ابتدا با محمد بن جعفر ازدواج کرد و پس از مرگ وی، به عقد عون درآمد و زمانی که همسر او بود، درگذشت.<ref>مقریزی، امتاعالاسماع، ۱۴۲۰ق/۱۹۹۹م، ج۵، ص۳۷۰.</ref> | ||
ابنسعد و | ابنسعد و ابنعساکر (تاریخنگار قرن ششم)، نوشتهاند امکلثوم از عمر صاحب دو فرزند به نامهای زید و رقیه شد.<ref>ابنعساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م، ج۱۹، ص۴۸۲؛ ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م، ج۸، ص۳۳۸.</ref> | ||
== ازدواج با عمر بن خطاب == | == ازدواج با عمر بن خطاب == | ||
{{اصلی|ازدواج ام کلثوم با عمر بن خطاب}} | {{اصلی|ازدواج ام کلثوم با عمر بن خطاب}} | ||
ماجرای ازدواج امکلثوم با عمر بن | ماجرای ازدواج امکلثوم با عمر بن خَطّاب خلیفه دوم، مسئلهای بحثبرانگیز و مورداختلاف است: براساس کتابهای تاریخی [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]]، همچون [[تاریخ یعقوبی (کتاب)|تاریخ یعقوبی]] و [[تاریخ طبری (کتاب)|تاریخ طبری]]، و همچنین منابع حدیثی شیعه همچون [[الکافی (کتاب)|کافی]] و [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیبالاحکام]]، امکلثوم با عمر [[ازدواج]] کرده است.<ref>نگاه کنید به یعقوبی، تاریخالیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۰؛ طبری، تاریخالطبری، موسسةالاعلمی، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م، ج۴، ص۴۱۰؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ش، ج۵، ص۳۴۶؛ طوسی، تهذیبالاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۶۱؛ طبرسی، اعلامالوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۹۷.</ref> [[میرزا جواد تبریزی]] و [[سید علی میلانی]] با بررسی دو روایت موجود در کتاب کافی، آنها صحیح دانستهاند.<ref>تبریزی، الانوار الالهیة، ۱۴۲۲ق، ص۱۲۳؛ میلانی، محاضرات فی الاعتقادات، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۶۵۹.</ref> [[محمدتقی شوشتری]]، رجالی یعهٔ قرن چهاردهم و پانزدهم قمری نیز روایات موجود در این زمینه را متواتر دانسته و وقوع این ازدواج را انکارناپذیر شمرده است.<ref>تستری، قاموسالرجال، ۱۴۲۸ق، ج۱۲، ص۲۱۶.</ref> | ||
با وجود این، برخی از عالمان شیعه، از جمله آیتالله مرعشی<ref>مرعشی نجفی، پانویس، در احقاقالحق، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۹۰.</ref> و محمدجواد بلاغی<ref>نگاه کنید به آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۷۲. </ref> این ازدواج را انکار کردهاند. کتابهای نیز در رد این ازدواج | با وجود این، برخی از عالمان شیعه، از جمله [[سید شهابالدین مرعشی نجفی|آیتالله مرعشی]]<ref>مرعشی نجفی، پانویس، در احقاقالحق، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۹۰.</ref> و [[محمدجواد بلاغی نجفی|محمدجواد بلاغی]]<ref>نگاه کنید به آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۷۲. </ref> این ازدواج را انکار کردهاند. کتابهای نیز در رد این ازدواج نوشته شده | ||
[[آقا بزرگ تهرانی]] نامشان را در الذریعه آورده است.<ref> آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۲۵۷، ج۴، ص۱۷۲، ج۱۱، ص۱۴۶، ج۱۵، ص۲۲۳.</ref> | [[آقا بزرگ تهرانی]] نامشان را در [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|الذریعه]] آورده است.<ref> آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۲۵۷، ج۴، ص۱۷۲، ج۱۱، ص۱۴۶، ج۱۵، ص۲۲۳.</ref> | ||
بهعقیده عالمانی همچون سیدِ مرتضی و فضل بن حسن طبرسی این ازدواج صورت گرفته است؛ اما از روی اجبار و تقیه بوده است.<ref>سید مرتضی، رسائل، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۴۹؛ طبرسی، اعلامالوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۹۷.</ref> روایاتی نیز وجود دارد که این سخن را تأیید میکند برای مثال در کتاب کافی از امام صادق نقل شده است که امکلثوم دختری است که از ما [[غصب]] شد.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۴۶.</ref> در روایت دیگری از همین کتاب، از تهدید عمر برای پذیرش ازدواج از سوی امام علی(ع) سخن آمده است.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۴۶.</ref> | بهعقیده عالمانی همچون [[سید مرتضی|سیدِ مرتضی]] ([[سال ۳۵۵ هجری قمری|۳۵۵]]-[[سال ۴۳۶ هجری قمری|۴۳۶ق]]) و [[فضل بن حسن طبرسی|فضل بن حسن طَبْرِسی]] (درگذشتهٔ ۵۴۸ق) این ازدواج صورت گرفته است؛ اما از روی اجبار و [[تقیه]] بوده است.<ref>سید مرتضی، رسائل، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۴۹؛ طبرسی، اعلامالوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۹۷.</ref> روایاتی نیز وجود دارد که این سخن را تأیید میکند. برای مثال در کتاب کافی از [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]] نقل شده است که امکلثوم دختری است که از ما [[غصب]] شد.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۴۶.</ref> در روایت دیگری از همین کتاب، از تهدید عمر برای پذیرش ازدواج از سوی امام علی(ع) سخن آمده است.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۴۶.</ref> | ||
== حضور در کربلا == | == حضور در کربلا == | ||
در منابع، از حضور امکلثوم در [[کربلا]] سخن آمده است. برای مثال، سید بن طاووس در در چند جای مقتلش، | در منابع، از حضور امکلثوم در [[واقعه کربلا|واقعه عاشورا]] سخن آمده است. برای مثال، [[سید ابن طاووس|سید بن طاووس]] ([[سال ۵۸۹ هجری قمری|۵۸۹]]-[[سال ۶۶۴ هجری قمری|۶۶۴ق]]) در در چند جای مقتلش، [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|لُهوف]]، از امکلثوم نام برده است؛ ازجمله شیون او همراه با [[حضرت زینب سلام الله علیها|زینب]]، زمانی که [[امام حسین علیهالسلام|امام حسین(ع)]] به آنها گفت که کشته میشود،<ref>سید بن طاووس، لهوف ۱۳۴۸ش، ص۸۲.</ref> سخنرانیاش در [[کوفه]] و سرزنش کوفیان<ref>سید بن طاووس، لهوف ۱۳۴۸ش، ص۱۵۴-۱۵۶.</ref> و درخواستش از [[شمر بن ذیالجوشن|شمر]] در شام، مبنی بر اینکه آنها را از جایی وارد [[دمشق]] کند که کمتر در معرض دید باشند را گزارش کرده است.<ref>سید بن طاووس، لهوف ۱۳۴۸ش، ص۱۷۴.</ref> ابنطیفور تاریخنگار قرن سوم قمری هم نوشته است هنگامی که [[اسیران کربلا]] را وارد کوفه کردند، امکلثوم در جمع مردم این شهر، خطبهای خواند و مردم کوفه را سرزنش کرد.<ref>ابنطیفور، بلاغاتالنساء، مکتبة بصیرتی، ص۲۳-۲۴.</ref> البته سید بن طاووس این خطبه را از قول زینب نقل کرده است.<ref>سید بن طاووس، لهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۴۶-۱۴۸.</ref> | ||
با وجود این، در این منابع تصریح نشده است که این امکلثوم دختر امام علی(ع) از فاطمه | با وجود این، در این منابع تصریح نشده است که این امکلثوم دختر [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س) ا]]<nowiki/>ست. در مقابل، برخی تصریح کردهاند امکلثومِ حاضر در کربلا یکی دیگر از دختران امام علی(ع) است که از حضرت زهرا نبوده است.<ref>بری، الجوهره فی نسب الامام علی و آله، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م، ص۴۵.</ref> [[سید محسن امین]] هم نوشته است معلوم نیست امکلثومی که با امام حسین در کربلا حضور داشته، کدامیک از دختران امام علی(ع) است؛ اما احتمال بیشتر این است که همسر [[مسلم بن عقیل]] بوده است.<ref>امین، اعیانالشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۴.</ref> | ||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
[[پرونده:سوريه قبرستان باب الصغير-حرم ام كلثوم بنت علي ع و سكينه بنت حسين ع.jpg|180px|بندانگشتی|قبور ام كلثوم و سكينه در [[قبرستان باب الصغیر]] در [[سوریه]]]] | [[پرونده:سوريه قبرستان باب الصغير-حرم ام كلثوم بنت علي ع و سكينه بنت حسين ع.jpg|180px|بندانگشتی|قبور ام كلثوم و سكينه در [[قبرستان باب الصغیر]] در [[سوریه]]]] | ||
درباره زمان درگذشت امکلثوم و چگونگی آن، سخنان مختلفی گفتهاند. از جمله نوشتهاند او و فرزندش زید، همزمان، بر اثر بیماری درگذشتند و این زمانی بود که امکلثوم همسر [[عبدالله بن جعفر بن ابیطالب|عبدالله بن جعفر]] (درگذشت: [[سال ۸۰ هجری قمری|۸۰ق]]) بود.<ref> | درباره زمان درگذشت امکلثوم و چگونگی آن، سخنان مختلفی گفتهاند. از جمله نوشتهاند او و فرزندش زید، همزمان، بر اثر بیماری درگذشتند و این زمانی بود که امکلثوم همسر [[عبدالله بن جعفر بن ابیطالب|عبدالله بن جعفر]] (درگذشت: [[سال ۸۰ هجری قمری|۸۰ق]]) بود.<ref>ابنحبیب بغدادی، المنمق، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م، ص۳۱۲.</ref> طبق برخی منابع، ایندو در زمان [[عبدالملک بن مروان]] (حکومت: ۶۵-۸۶ق) و به دستور او، با سم کشته شدند و [[عبدالله بن عمر]] بر جنازه آنها نماز خواند؛<ref>صنعانی، المصنف، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م، ج۶، ص۱۶۴.</ref> اما سید محسن امین زمان وفات او را قبل از واقعه عاشورا و پیش از سال ۵۴ق ذکر کرده است.<ref>امین، اعیانالشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۵.</ref> | ||
== مدفن == | == مدفن == | ||
[[پرونده:ضریح ام کلثوم.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] ام کلثوم]] | [[پرونده:ضریح ام کلثوم.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] ام کلثوم]] | ||
بهگزارش | بهگزارش ابنبطوطهٔ جهانگرد و سفرنامهنویس معروف قرن هشتم قمری، مزار امکلثوم دختر [[علی بن ابی طالب(ع)]] از فاطمه، در یکفرسخی شهر دمشق است.<ref>ابنبطوطه، الرحله، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۳.</ref> یاقوت حَمَوی (۵۷۴-۶۲۶ ق) هم قبر امکلثوم را در راویه دمشق گزارش کرده است.<ref>یاقوت حموی، معجمالبلدان، ۱۳۹۹ق، ج۳، ص۲۰.</ref> | ||
اما ابنعساکر نوشته است امکلثوم در مدینه درگذشته و در قبرستان بقیع دفن شده است و قبر موجود در راویه [[دمشق]]، متعلق است به شخص دیگری به همین نام از خاندان پیامبر.<ref>ابنعساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م، ج۲، ص۳۰۹-۳۱۰.</ref> | اما ابنعساکر نوشته است امکلثوم در [[مدینه]] درگذشته و در [[بقیع|قبرستان بقیع]] دفن شده است و قبر موجود در راویه [[دمشق]]، متعلق است به شخص دیگری به همین نام از خاندان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]].<ref>ابنعساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م، ج۲، ص۳۰۹-۳۱۰.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == |