مستبصر: تفاوت میان نسخه‌ها

مستبصر (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۴۷

۲۶۳ بایت حذف‌شده ، ‏۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۳

←‏آثار استبصار در عبادات و غیرعبادات

دیداریویکی‌متن

Shamsoddin

Automoderated users، دیوان‌سالاران، confirmed، مدیران رابط کاربری، مدیران، templateeditor

۱۷٬۱۵۶

ویرایش

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 [[ویژه:Categories|رده]]</ref> [[حج]]،<ref>برای نمونه نگاه کنید به اشتهاردی، مجموعه فتاوی ابن جنید، ۱۴۱۶ق، ص۱۲۲.</ref> [[ارث|میراث]] و [[قصاص]] از احکام مستبصر بحث شده است. بحث از احکام مستبصر در فتاوای [[ابن ابی عقیل عمانی|ابن‌ابی عقیل عمانی]] (درگذشت: ۳۲۹ق) که عصر [[غیبت صغرا|غیبت صغری]] را درک کرده است<ref>مرکز المعجم الفقهی، حیاة ابن أبی عقیل و فقهه‌، ۱۴۱۳ق، ص۳۹۸.</ref> و [[ابن‌جنید اسکافی|ابن‌جنید]] از فقهای [[قرن چهارم]] هجری قمری<ref>اشتهاردی، مجموعه فتاوی ابن جنید، ۱۴۱۶ق، ص۱۲۲.</ref> ذکر شده است. همچنین [[شیخ طوسی]] در کتاب‌های [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب]]،<ref>شیخ طوسی، تهذيب الأحكام، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۵۴.</ref> [[الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار (کتاب)|استبصار]]<ref>شیخ طوسی، الإستبصار، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۴۵.</ref> و [[المبسوط فی فقه الامامیه (کتاب)|المبسوط]]<ref>شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۲۴۷.</ref> به مسائل مستبصر نظیر زکات و حج پرداخته است. در کتاب‌‌های [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]]<ref>شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه‌، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۴۲۹.</ref> و [[الکافی (کتاب)|الکافی]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۷، ص۱۳۹.</ref> احادیثی مرتبط با مستبصر نقل شده است.
 در منابع فقهی، از عدم قضای عباداتی که مستبصر انجام داده بحث شده است.<ref>ابن‌حمزه، الوسيلة، ۱۴۰۸ق، ص۵۶؛ ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰؛ علامه حلی، منتهی المطلب، ۱۴۱۲ق، ج۱۳، ص۹۷؛ شهید اول، الدروس الشرعية، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۴۳.</ref>
-==آثار استبصار در عبادات و غیرعبادات==
-برای افعال عبادی و غیرعبادی مستبصر بعد از استبصار آثاری بیان شده است.
-===احکام عبادات===
+== حکم عباداتِ قبلی مستبصر ==
-[[نماز]] و [[روزه|روزه‌های]] انجام شده: به فتوای فقیهان شیعه، عباداتی را مستبصر که قبلا انجام داده اعاده کند، لازم نیست اعاده کند مگر زکات. به شرطی که عبادات انجام داده شده طبق مذهب قبلی مستبصر صحیح بوده باشد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۶-۹؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۳۱۴؛ وحید خراسانی، منهاج الصلحین، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۲۲.</ref>
+[[نماز]] و [[روزه|روزه‌های]] قبل از استبصار: به فتوای فقیهان شیعه، لازم نیست مستبصر عباداتی را که قبل از استبصار انجام داده اعاده کند، مگر زکات. به شرطی که عبادات انجام داده شده طبق مذهب قبلی مستبصر صحیح بوده باشد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۶-۹؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۳۱۴؛ وحید خراسانی، منهاج الصلحین، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۲۲.</ref>
-نماز و روزه‌های فوت شده: به فتوای بیشتر فقیهان شیعه، بر مستبصر [[واجب]] است نماز و روزه‌هایی که قبل از استبصار فوت شده یا بر خلاف مذهب خود انجام داده اعاده نماید.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌حمزه، الوسيلة، ۱۴۰۸ق، ص۵۶؛ ابن‌ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰؛ قمی، الغاية القصوى، المكتبة المرتضوية، ج۱، ص۳۷۷؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۳۱۴.</ref> البته [[شیخ حسین آل‌عصفور]] (درگذشت: ۱۲۱۶ق) [[مجتهد|فقیه]] و [[محدث]]، قائل به عدم وجوب قضای آنها شده است.<ref>آل‌عصفور، سداد العباد و رشاد العباد، ۱۴۲۱ق، ص۲۰۰.</ref>
+نماز و روزه‌های فوت شده : به فتوای بیشتر فقیهان شیعه، بر مستبصر [[واجب]] است نماز و روزه‌هایی که قبل از استبصار فوت شده یا بر خلاف مذهب خود انجام داده اعاده نماید.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌حمزه، الوسيلة، ۱۴۰۸ق، ص۵۶؛ ابن‌ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶۰؛ قمی، الغاية القصوى، المكتبة المرتضوية، ج۱، ص۳۷۷؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۳۱۴.</ref> البته [[شیخ حسین آل‌عصفور]] (درگذشت: ۱۲۱۶ق) [[مجتهد|فقیه]] و [[محدث]]، قائل به عدم وجوب قضای آنها شده است.<ref>آل‌عصفور، سداد العباد و رشاد العباد، ۱۴۲۱ق، ص۲۰۰.</ref>
-[[حج]]: بر مستبصر لازم نیست حجی را که طبق مذهب خودش انجام داده است اعاده کند<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۴۰۴.</ref> اما برخی از فقها نظیر صاحب جواهر،<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۳۰۵.</ref> [[شیخ طوسی]]،<ref>شیخ‌طوسی، المبسوط فی فقه الإمامية، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۳۰۳.</ref> [[علامه حلی]]،<ref>علامه حلی، تذکره الفقهاء، منشورات المكتبة المرتضوية، ج۱، ص۴۰۰.</ref> معتقدند به شرطی که به رکنی از [[ارکان حج]] بر طبق مذهب شیعه<ref>محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ۱۴۹۷ق، ج۲، ص۷۶۵؛ علامه حلی، تحریر الأحکام الشرعیة، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۱۳.</ref> اخلال نشده باشد.
+[[حج]]: بر مستبصر لازم نیست حجی را که طبق مذهبش انجام داده است اعاده کند<ref>امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۴۰۴.</ref> برخی از فقها نظیر صاحب جواهر،<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۳۰۵.</ref> [[شیخ طوسی]]<ref>شیخ‌طوسی، المبسوط فی فقه الإمامية، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۳۰۳.</ref> و [[علامه حلی]]،<ref>علامه حلی، تذکره الفقهاء، منشورات المكتبة المرتضوية، ج۱، ص۴۰۰.</ref> معتقدند به شرطی که به رکنی از [[ارکان حج]] بر طبق مذهب شیعه<ref>محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ۱۴۹۷ق، ج۲، ص۷۶۵؛ علامه حلی، تحریر الأحکام الشرعیة، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۱۳.</ref> اخلال نشده باشد.
-[[زکات|زکات مال]]: مستبصر اگر قبل از استبصار زکاتش را به هم‌مذهبان خود داده باشد اعاده آن واجب است<ref>شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الإمامية، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۲۴۷؛ ابن‌حمزه، الوسيلة إلى نيل الفضيلة، ۱۴۰۸ق، ص۱۲۹؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقى، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۲۷.</ref> اما اگر آن را به [[شیعه|شیعیان]] داده باشد اعاده ندارد.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقى، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۲۷.</ref> البته [[محمدتقی آملی]] در این صورت قائل به لزوم اعاده زکات شده است.<ref>آملی، مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى، ۱۳۸۰ق، ج۱۰، ص۲۵۷.</ref> به فتوای شهید اول در کتاب البیان، اگر مخالف زکاتش را به غیرشیعه داد، بعد مستبصر شد و عین زکات باقی است می‌تواند آن را پس بگیرد<ref>شهید اول، البیان، ۱۴۱۲ق، ص۳۱۵.</ref> [[زکات فطره]] همانند زکات مال است.<ref>میرزای قمی، غنائم الأيام فی مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۱۶۲؛ کاشف‌‌‌الغطاء، کشف الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۵۰۸.</ref>
+[[زکات|زکات مال]]: مستبصر اگر قبل از استبصار زکات مالش را به هم‌مذهبان خود داده باشد اعاده آن واجب است<ref>شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الإمامية، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۲۴۷؛ ابن‌حمزه، الوسيلة إلى نيل الفضيلة، ۱۴۰۸ق، ص۱۲۹؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقى، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۲۷.</ref> اما اگر آن را به [[شیعه|شیعیان]] داده باشد اعاده ندارد.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقى، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۲۷.</ref> البته [[محمدتقی آملی]] در این صورت قائل به لزوم اعاده زکات شده است.<ref>آملی، مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى، ۱۳۸۰ق، ج۱۰، ص۲۵۷.</ref> به فتوای شهید اول در کتاب البیان، اگر مخالف زکاتش را به غیرشیعه داد، بعد مستبصر شد و عین زکات باقی است می‌تواند آن را پس بگیرد<ref>شهید اول، البیان، ۱۴۱۲ق، ص۳۱۵.</ref> [[زکات فطره]] همانند زکات مال است.<ref>میرزای قمی، غنائم الأيام فی مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۱۶۲؛ کاشف‌‌‌الغطاء، کشف الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۵۰۸.</ref>
-===احکام غیرعبادات===
+== حکم افعال غیرعبادی مستبصر ==
 [[ازدواج]] جدید مستبصر بعد از استبصار (با توجه به عدم انجام [[طواف نساء]]) صحیح است.<ref>بحرانی، الرسائل الأحمدية، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۰۷.</ref>
-حکم [[طلاق]] مستبصر: اگر مستبصر قبل از استبصار همسرش را طبق مذهب خویش طلاق دهد در صورتی که این طلاق از نظر شیعه صحیح نباشد، به اعتقاد [[سید محسن طباطبائی حکیم|سید محسن حکیم]] (درگذشت:۱۳۹۰ق) از [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید]] [[ شیعه |شیعیان]] طلاقش صحیح نیست و می‌تواند پس از استبصار بدون عقد جدید به آن زن رجوع کند<ref>حکیم، مستمسك العروة الوثقى، ۱۴۱۶ق، ج۱۴، ص۵۲۴.</ref> اما به عقیده شیخ طوسی طلاقش صحیح است و جدایی حاصل می‌شود.<ref>شیخ طوسی، تهذيب الأحكام، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۷.</ref>
+حکم [[طلاق]] مستبصر: اگر مستبصر قبل از استبصار همسرش را طبق مذهب خویش طلاق دهد در صورتی که این طلاق از نظر شیعه صحیح نباشد، به فتوای [[سید محسن طباطبائی حکیم|سید محسن حکیم]] (درگذشت:۱۳۹۰ق) طلاقش صحیح نیست و می‌تواند پس از استبصار بدون عقد جدید به آن زن رجوع کند<ref>حکیم، مستمسك العروة الوثقى، ۱۴۱۶ق، ج۱۴، ص۵۲۴.</ref> اما به عقیده شیخ طوسی طلاقش صحیح است و جدایی حاصل می‌شود.<ref>شیخ طوسی، تهذيب الأحكام، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۷.</ref>
-حکم [[نذر]]، [[عهد]]، [[سوگند|قسم]]، [[وقف]]: اگر مستبصر قبل از استبصار نذر، عهد، وقف کرده باشد اگر طبق [[امامیه|مذهب امامیه]] صحیح نبوده، سپس مستبصر شود وفا لازم نیست، ولی اگر طبق مذهب امامیه صحیح بوده وفا لازم است حتی اگر طبق مذهب خودش باطل بوده باشد.<ref>ابن‌فهد حلّى، الرسائل العشر، ۱۴۰۹ق، ص۴۱۰؛ کاشف‌‌‌الغطاء، کشف الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۵۱۳.</ref>
+حکم [[نذر]]، [[عهد]]، [[سوگند|قسم]]، [[وقف]]: اگر نذر، عهد و وقفی که مستبصر قبل از استبصار انجام داده است طبق [[امامیه|مذهب امامیه]] صحیح نبوده، وفا به آن لازم نیست، اما اگر طبق مذهب امامیه صحیح بوده وفای به آن لازم است حتی اگر طبق مذهب خودش باطل بوده باشد.<ref>ابن‌فهد حلّى، الرسائل العشر، ۱۴۰۹ق، ص۴۱۰؛ کاشف‌‌‌الغطاء، کشف الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۵۱۳.</ref>
 تأثیر استبصار بر [[طهارت|پاکی]] یا [[نجس|نجاست]]: اگر مستبصر قبل از استبصار چیز نجسی را طبق مذهب شیعه بشوید، پس از استبصار، نیاز به شستن دوباره نیست، ولی اگر مطابق مذهب خود و مخالف مذهب شیعه شسته است، بنابر اقوی دوباره شستن آن [[واجب]] است.<ref>نجفی، جواهرالاکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۳، ص۹.</ref>
-به عقیده [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] احکام استبصار شامل تمام فرقه‌های مسلمان حتی فرقه‌هایی که محکوم به [[کفر]] هستند نظیر [[ناصبی|ناصبی‌ها]] و [[غالیان]] می‌شود.<ref>نجفی، جواهر لکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۳۰۷.</ref> البته [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] در [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی|عروه الوثقی]] احکام استبصار را شامل [[غالیان|غُلات]] نمی‌داند.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۴۵۰.</ref>
+به‌فتوای [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] احکام استبصار شامل تمام فرقه‌های مسلمان حتی فرقه‌هایی که محکوم به [[کفر]] هستند نظیر [[ناصبی|ناصبی‌ها]] و [[غالیان]] می‌شود.<ref>نجفی، جواهر لکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۷، ص۳۰۷.</ref> البته [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] در [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی|عروه الوثقی]] احکام استبصار را شامل [[غالیان|غُلات]] نمی‌داند.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۴۵۰.</ref>
-==برخی از مستبصران مشهور==
+==مستبصران مشهور==
 * [[علی بن مهزیار اهوازی]]: از یاران نزدیک [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] و [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] که در ابتدا مسيحی بوده و سپس به مذهب تشيع در آمده است.<ref>کشی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۸۲۵.</ref>