آیه توبه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه توبه''' آیه ۳۷ [[سوره بقره]]. در این آیه [[خدا|خداوند]] یادآور می‌شود که به [[حضرت آدم]] طریقه [[توبه]] را آموزش داده است. بر اساس این آیه [[حضرت آدم]] به وسیله کلماتی که خداوند به او آموخته بود، درخواست بخشش کرده است. از واژه «کلمات» در این آیه تفسیرهای گوناگونی شده است. در [[حدیث|روایاتی]] که از [[امامان شیعه]] نقل شده منظور از کلمات، [[پنج‌تن|پنج تن آل عبا]] دانسته شده که [[حضرت آدم]] با [[توسل]] به آنها، از خداوند طلب بخشش کرده است.

به نظر مفسران، طبق این آیه در صورتی که [[توبه]] را به انسان نسبت دهند، به معنای بازگشت از [[گناه]] است و اگر توبه را به [[خدا]] نسبت دهند، به معنای بازگشت به رحمت است.

آیه ۳۷ [[سوره بقره]] درباره آموزش [[توبه]] توسط [[خدا|خداوند]] به [[حضرت آدم (ع)]] است. بعد از آنکه [[ابلیس]] حضرت آدم را فریب داد، خداوند دستور [[هبوط|خروج آدم (ع)]] را از بهشت صادر کرد. آدم متوجه شد که چه ستمی بر خود کرده است و به فکر جبران خطای خود افتاد. خداوند طریقه بازگشت به سوی خود را به او آموخت.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۹۵-۱۹۶.</ref> به باور [[تفسیر قرآن|مفسران شیعه]]، حضرت آدم کار [[حرام|حرامی]] انجام نداد؛ بلکه فعلش [[ترک اولی]] بود.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۹۷.</ref>  

خداوند در این آیه یادآور می‌شود که [[توبه]] را به آدم تلقین کرده است. تلقین به معنای آموزش طریقه توبه است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۳۳.</ref> به اعتقاد [[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر المیزان]]، از آنجا که خداوند به [[حضرت آدم]] توبه را آموزش داد، از این رو توبه از دو جهت لحاظ می‌شود؛ توبه‌ای که از جانب [[خدا|خداوند]] است که پذیرنده توبه است و توبه‌ای که از جانب انسان است که درخواست کننده توبه است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۳۳.</ref> بنابراین توبه گاهی به معنای بازگشت از [[گناه]] است و آن در صورتی است که توبه به شخص گناه‌کار نسبت داده شود؛ و گاهی نیز به معنای بازگشت به رحمت است و آن در صورتی است که توبه به خداوند نسبت داده شود، یعنی رحمتی را که خداوند از بنده به خاطر گناه از او سلب کرده بود، به خاطر توبه‌اش به او باز می‌گرداند. به همین جهت در انتهای [[آیه]] خداوند درباره خود، واژه «توّاب» (بسیار بازگشت کننده به رحمت) به کار برده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۹۶.</ref>

==واژه کلمات==

منظور از کلمات در آیه مزبور، یعنی سخنانی که خدا برای توبه به حضرت آدم تعلیم داد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۹۷.</ref> در تفسیر واژه «کلمات» بین [[تفسیر قرآن|مفسران]] اختلاف است. عده‌ای گفته‌اند، منظور همان آیه ۲۳ [[سوره اعراف]] است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۱۳۳.</ref>{{یاد|{{متن قرآن|قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ|ترجمه=گفتند: «پروردگارا، ما بر خويشتن ستم كرديم، و اگر بر ما نبخشايى و به ما رحم نكنى، مسلماً از زيانكاران خواهيم بود.|سوره=۷|آیه=۲۳}}}} در روایتی از [[امام باقر (ع)]] نقل شده است که منظور از کلماتی که [[خدا|خداوند]] به [[حضرت آدم علیه‌السلام|آدم]] آموخت، این [[دعا|دعایی]] است : {{-}}{{عربی|اللّهم لا إله إلّا أنت، سبحانك و بحمدك، ربّ إنّى ظلمت نفسى فاغفر لى، إنّك خير الغافرين. اللّهم لا إله إلّا أنت، سبحانك و بحمدك، ربّ إنّى ظلمت نفسى فارحمنى إنّك خير الراحمين. اللّهم لا إله إلّا أنت، سبحانك و بحمدك، ربّ إنّى ظلمت نفسى فتب عَلىّ إنّك أنت التوّاب الرحيم. «اللهم لا اله الا انت، سبحانک و بحمدک ربّ إنّي ظلمت نفسی...»<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۰۰.</ref>

در [[حدیث|روایات]] فراوانی، از [[امامان شیعه]] نقل شده که منظور از تلقین کلمات، تعلیم اسم‌های [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد]]، [[امام علی علیه السلام|علی]]، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه]]، [[امام حسن مجتبی علیه السلام|حسن]] و [[امام حسین علیه السلام|حسین]] به [[حضرت آدم علیه‌السلام|آدم]] بوده است که آدم با [[توسل]] به این کلمات از خداوند تقاضای بخشش نموده است.<ref>حویزی، نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۹۹.</ref> [[سیوطی]] مفسر [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] این [[حدیث|روایت]] را از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام]] نقل کرده است.<ref> التستري، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ۱۴۰۹ق،  ج۳، ص۷۸،  

به اعتقاد نویسنده [[تفسیر نمونه]]، تفسیرهای گوناگونِ نقل شده از واژه «کلمه»، هیچگونه منافاتی با هم ندارند؛ چرا که ممکن است همه این کلمات به [[حضرت آدم (ع)]] تعلیم داده شده باشد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۹۹.</ref>

* [[درخت ممنوعه]]