فدک: تفاوت میان نسخه‌ها

::* ''این نوشتار دربارهٔ منطقه فدک است؛ برای واقعه آن، به [[ماجرای فدک]] مراجعه کنید.''

[https://www.google.com/maps/dir/24.5338818,39.6927797/Fadak,+Al+Hait+Saudi+Arabia/@24.7029419,39.4476298,9.71z/data=!4m9!4m8!1m0!1m5!1m1!1s0x1598e61c1403b5e7:0xa8b61eb1098da93e!2m2!1d40.4758186!2d25.979293!3e0 google maps]</ref>  این منطقه در هنگام ظهور اسلام، مزارع و باغات و نخلستان‌های بسیاری داشته است.<ref>نگاه کنید به یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۲۳۸.</ref> این منطقه در زمان صدر اسلام، محل سکونت [[یهودیت|یهودیان]] بود<ref>بلادی، معجم معالم الحجاز، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۲۰۶ و ۲۰۵ و ج۷، ص۲۳.</ref> و در [[غزوه خیبر|جنگ خیبر]] بدون درگیری در اختیار مسلمانان قرار گرفت.<ref> طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۵.</ref> ازاین‌رو پیامبر آن را به فاطمه(س) بخشید.<ref> سیوطی، الدر المنثور، دار المعرفة، ج۵، ص۲۷۳.</ref> اختلاف بر سر مالکیت فدک پس از رحلت پیامبر، سبب شهرت آن گردیده است.{{مدرک}} بنابر منابع، یهودیان تا دوره [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]]، یهود در فدک سکونت داشتند؛ اما او آنان را مجبور به ترک این منطقه کرد.<ref>مرجانی، بهجة النفوس، ۲۰۰۲م، ج۱، ص۴۳۸.</ref>

پس از آنکه پیامبر(ص) در [[غزوه خیبر|جنگ خیبر]]، منطقه [[خیبر]] و قلعه‌های آن را فتح کرد، یهودیان ساکن در قلعه‌ها و مزارع فدک، نمایندگانی نزد پیامبر(ص) فرستادند و به مصالحه راضی شدند. قرار شد نیمی از زمین‌ها برای آنان باشد از این رو فدک بدون جنگ و لشکرکشی به دست مسلمانان افتاد.<ref>مقریزى‏، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۳۲۵.</ref> بنابر [[آیه فیء]]،{{یادداشت|«مَّا أَفَاءَ اللَّـهُ عَلَىٰ رَ‌سُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَ‌ىٰ فَلِلَّـهِ وَلِلرَّ‌سُولِ وَلِذِي الْقُرْ‌بَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنكُمْ ۚ وَمَا آتَاكُمُ الرَّ‌سُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا ۚ وَاتَّقُوا اللَّـهَ ۖ إِنَّ اللَّـهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ: آنچه خدا از [اموال و زمين‌‏هاى‏] اهل آن آبادی‌ها به پيامبرانش بازگرداند اختصاص به خدا و پيامبر و اهل‌بيت پيامبر و يتيمان و مستمندان و در راه ماندگان دارد، تا ميان ثرومندان شما دست به دست نگردد. و [از اموال و احكام و معارف دينى‏] آنچه را پيامبر به شما عطا كرد بگيريد و از آنچه شما را نهى كرد، باز ايستيد و از خدا پروا كنيد؛ زيرا خدا سخت كيفر است‏».}} اموالی که بدون جنگ به دست آید، [[فیء|فَیء]] نامیده می‌شوند و پیامبر(ص) اختیار دارد آنها را به کسانی که خود صلاح می‌داند، بسپارد.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۲۹، ص۵۰۶؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۲۰۳.</ref> بنابر نقل منابع [[شیعه]]<ref> برای نمونه نگاه کنید به عیاشی، تفسیر عیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۲۸۷؛ کوفی، تفسیر فرات، ۱۴۱۰ق، ص۲۳۹، ح۳۲۲؛ قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۸؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۴۷۸.</ref> و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]<ref>نگاه کنید به سیوطی، الدر المنثور، دار المعرفة، ج۵، ص۲۷۳؛ متقی هندی، کنز العمال، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۷۶۷؛ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۲۱۶؛ قندوزی، ینابیع المودة، ۱۴۲۲ق، ص۱۳۸ و ۳۵۹.</ref> با نزول آیه «وَآتِ ذَا الْقُرْ‌بَیٰ حَقَّهُ؛ و حق خویشاوند را بده»،<ref>سوره اسراء، آیه ۲۶.</ref> پیامبر(ص) فدک را به [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] بخشید.

پس از رحلت پیامبر(ص) بر سر مالکیت فدک، نزاعی رخ داد. در این ماجرا، [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] فدک را از فاطمه(س) گرفت و آن را به نفع خلافت مصادره کرد.<ref> شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق، ص۲۸۹ و ۲۹۰.</ref> استدلال ابوبکر این بود که [[نحن معاشر الانبیاء لا نورث|پیامبران ارث نمی‌گذارند]] و مدعی بود این مطلب را از پیامبر(ص) شنیده است.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ص۴۰ و ۴۱.</ref> فاطمه(س) در [[خطبه فدکیه]] این سخن ابوبکر را خلاف [[قرآن]] خواند<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۰۲.</ref> و [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و [[ام ایمن|اُم اَیمن]] را شاهد آورد که پیامبر پیش از وفاتش فدک را به او بخشیده است.<ref>حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۹۷۱م، ج۳، ص۵۱۲.</ref> ابوبکر پذیرفت و کاغذی نوشت تا کسی به فدک دست‌درازی نکند. وقتی [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] از مجلس بیرون رفت، [[عمر بن خطاب]] نوشته را گرفت و پاره کرد.<ref> حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۹۷۱م، ج۳، ص۵۱۲.</ref> به دنبال بی‌نتیجه ماندن دادخواهی امام علی(ع)، فاطمه به [[مسجد]] رفت و خطبه‌ای خواند<ref>اربلی، کشف الغمة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۳۵۳-۳۶۴.</ref> که به [[خطبه فدکیه]] مشهور شده است.<ref> نگاه کنید به شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا، ۱۳۷۶ش، ص۱۲۱-۱۲۲.</ref>

# دوران خلافت [[عمر بن عبدالعزیز]]،<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۵، ص۱۷۸ و ۱۷۹؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ص۴۱.</ref>

# دوران [[ابوالعباس سفاح]].<ref>علامه حلی، نهج الحق، ۱۹۸۲م، ص۳۵۷.</ref>

# دوران [[مهدی عباسی]].<ref>علامه حلی، نهج الحق، ۱۹۸۲م، ص۳۵۷.</ref> البته بنا بر برخی منابع، امام کاظم(ع) فدک را از مهدی عباسی مطالبه کرد، اما مهدی عباسی از بازگردان آن خودداری نمود. <ref> طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۴۹.</ref>

# دوران خلافت [[مأمون]].<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۵۶م، ج۱، ص۳۷ و ۳۸.</ref>

فدک در استان حائل کشور [[عربستان سعودی|عربستان]] واقع شده است. در این منطقه شهری به نام «الحائط» ایجاد شده است.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۴ش، ص۳۹۶.</ref> بنابر گزارشی (انتشار: ۱۳۸۷ش) منطقه فدک به نام «وادی فاطمه» شناخته می‌شود و به نخلستان‌های آن «بستان فاطمه» می‌گویند. همچنین [[مسجد|مسجد]] و چاه‌هایی در این منطقه وجود دارد که به «مسجد فاطمه» و «عیون فاطمه» مشهور است.<ref>مجلسی کوپائی، فدک از غصب تا تخریب، ۱۳۸۸ش، ص۲۴۸ و ۲۵۰.</ref> خانه‌ها و برج‌های این منطقه تبدیل به خرابه شده و بیشتر نخل‌های آن نیز خشک شده‌اند.<ref>مجلسی کوپائی، فدک از غصب تا تخریب، ۱۳۸۸ش، ص۲۴۸ و ۲۷۸ـ۲۸۲.</ref>

|طعمهٔ زاغ و زغن شد میوهٔ باغ فدک|نالهٔ طاوس فردوس برین شد بر فلک<ref>غروی، دیوان شعر، دارالکتب الاسلامیه، ص۴۶.</ref>}}

* ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.

* سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت، دار المعرفة للطباعة والنشر، بی‌تا.

* فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، داراحیاء التراث العربی، سوم، بیروت، ۱۴۲۰ق.

* مرجانی، عبدالله بن عبدالملک، بهجة النفوس و الأسرار فی تاریخ‌دار هجرة النبی المختار، بیروت، دارالغرب الاسلامی، چاپ اول، ۲۰۰۲م.

  | توضیحات =