پرش به محتوا

تحلیل خمس: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۰۵ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۴ ژوئن ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
(ویرایش شناسه)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳: خط ۳:
'''تحلیل خمس''' اجازه‌ای است که گفته شده از ناحیه [[امامان شیعه]] برای پرداخت نکردن [[خمس]] به [[شیعه|پیروانشان]] داده شده است. فقیهان شیعه دو رویکرد نسبت به روایات تحلیل خمس دارند؛ عده‌ای از فقها پرداخت خمس را لازم و روایات تحلیل را ناظر به زمان یا موارد خاصی دانسته‌اند و برخی دیگر بر اساس ظاهر روایت حکم به عدم وجوب پرداخت خمس کرده‌اند.  
'''تحلیل خمس''' اجازه‌ای است که گفته شده از ناحیه [[امامان شیعه]] برای پرداخت نکردن [[خمس]] به [[شیعه|پیروانشان]] داده شده است. فقیهان شیعه دو رویکرد نسبت به روایات تحلیل خمس دارند؛ عده‌ای از فقها پرداخت خمس را لازم و روایات تحلیل را ناظر به زمان یا موارد خاصی دانسته‌اند و برخی دیگر بر اساس ظاهر روایت حکم به عدم وجوب پرداخت خمس کرده‌اند.  


[[ناصر مکارم شیرازی]] از فقهای معاصر شیعه، معتقد است که هیچ دلیل قابل قبولی برای تحلیل خمس در دست نیست و صرفا خمس پول پرداختی برای [[مهریه|مهریه زنان]] یا خرید [[کنیز]] بخشیده شده است تا مشکلی از جهت [[حلال‌زادگی]] برای شیعیان پیش نیاید. همچنین [[سید ابوالقاسم خویی]] تحلیل خمس را مختص به مالی می‌داند که خمس آن پرداخت نشده و از غیرشیعه به شیعه منتقل می‌شود. در مقابل روایات تحلیل خمس، روایاتی وجود دارد که به لزوم پرداخت خمس و راضی نبودن [[اهل‌بیت(ع)]] به استفاده از خمس اشاره دارند. این روایات به اخبار تشدید خمس معروف هستند.  
[[ناصر مکارم شیرازی]] از فقهای معاصر شیعه، معتقد است که هیچ دلیل قابل قبولی برای تحلیل خمس در دست نیست و صرفا خمس پول پرداختی برای [[مهریه|مهریه زنان]] یا خرید [[کنیز]] بخشیده شده است تا مشکلی از جهت [[حلال‌زادگی]] برای شیعیان پیش نیاید. همچنین [[سید ابوالقاسم خویی]] تحلیل خمس را مختص به مالی می‌داند که خمس آن پرداخت نشده و از غیرشیعه به شیعه منتقل می‌شود.  
 
در مقابل روایات تحلیل خمس، روایاتی وجود دارد که به لزوم پرداخت خمس و راضی نبودن [[اهل‌بیت(ع)]] به استفاده از خمس اشاره دارند. این روایات به اخبار تشدید خمس معروف هستند.  


== تعریف و جایگاه ==
== تعریف و جایگاه ==
تحلیل خمس یا اباحه آن، اجازه‌ای جهت پرداخت نکردن خمس از ناحیه [[امامان شیعه|امامان]] شیعه برای [[شیعه|پیروانشان]] است.<ref>عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۱۴. </ref> بنابر نقل برخی پژوهشگران مستند این حکم صرفا [[حدیث|احادیث]] رسیده از [[اهل‌بیت(ع)]] است.<ref>عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۱۵.</ref> در [[وسائل الشیعة (کتاب)|کتاب وسائل الشیعه]] ۲۲ روایت در این‌باره از ائمه(ع) نقل شده است که دراین‌میان یک روایت نیز به نحو [[توقیعات امام مهدی(عج)|توقیع از امام زمان(عج)]] وجود دارد.<ref>عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۱۵.</ref> این روایات، پاکی نطفه و بی‌انصافی نسبت به گرفتن خمس مالی که خمسش پرداخت نشده و به شیعه منتقل شده را از علل تحلیل خمس برشمرده‌اند.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۹، ص۵۴۵.</ref>  
تحلیل یا اباحه خمس، اجازه‌ای است که در برخی روایات از سوی [[امامان شیعه]] به [[شیعه|پیروانشان]] برای عدم پراخت خمس داده شده است.<ref>عبداللهی و همکاران «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۱۴.</ref> به گفته برخی پژوهشگران مستند این حکم صرفا [[حدیث|احادیث]] رسیده از [[اهل‌بیت(ع)]] است.<ref>عبداللهی و همکاران «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۱۵.</ref> در [[وسائل الشیعة (کتاب)|کتاب وسائل الشیعه]] ۲۲ روایت در این‌باره از ائمه(ع) نقل شده است که دراین‌میان یک روایت نیز به نحو [[توقیعات امام مهدی(عج)|توقیع از امام زمان(عج)]] وجود دارد.<ref>عبداللهی و همکاران، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۱۵.</ref> این روایات، پاکی نطفه و بی‌انصافی نسبت به گرفتن خمس مالی که خمسش پرداخت نشده و به شیعه منتقل شده را از علل تحلیل خمس برشمرده‌اند.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۹، ص۵۴۵.</ref>  


در مقابل نظریه تحلیل، روایات [[تشدید خمس]] بیان شده که مضمون آنها، تاکید به پرداخت خمس و حلال نبودن استفاده از خمس است. به باور [[شیخ حر عاملی|حر عاملی]] در [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعة]] روایات تشدید خمس مربوط به زمانی است که دو امر زیر وجود داشته باشند: ۱.[[سادات]] نیازمندی که بر امام تامین آنها [[واجب]] بوده. ۲.حضور [[سازمان وکالت|وکیلان امامان(ع)]] که این مبالغ را دریافت کنند.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۹، ص۵۴۲-۵۴۳.</ref>
در مقابل نظریه تحلیل، روایات [[تشدید خمس]] آمده است که مضمون آنها، تاکید بر پرداخت خمس و حلال نبودن استفاده از خمس است. به باور [[شیخ حر عاملی|حر عاملی]] در [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعة]] روایات تشدید خمس مربوط به زمانی است که دو امر زیر وجود داشته باشند: ۱.[[سادات]] نیازمندی که بر امام تامین آنها [[واجب]] بوده. ۲.حضور [[سازمان وکالت|وکیلان امامان(ع)]] که این مبالغ را دریافت کنند.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۹، ص۵۴۲-۵۴۳.</ref>


== دیدگاه فقیهان ==
== دیدگاه فقیهان ==
در برداشت فقیهان از روایات تحلیل خمس دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد.<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نورمفیدی ؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۵۲.</ref> نظرات فقیهان در این‌باره به سه دسته قابل تقسیم است.<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نورمفیدی.</ref>  
فقیهان برداشت‌های متفاوتی از روایات تحلیل خمس ارائه داده‌اند<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نورمفیدی ؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۵۲.</ref> که به سه دسته قابل تقسیم است.<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نورمفیدی.</ref>  


*لزوم پرداخت خمس و تاویل احادیث تحلیل خمس: به نقل [[علامه حلی]]، [[ابن‌جنید]] معتقد است تحلیل خمس از ناحیه ائمه(ع) شرعا ممکن نیست. چرا که تحلیل هر مالی باید از ناحیه مالک آن انجام شود و این در حالی است که امام مالک خمس نیست و صرفا حق تصرف در خمس را دارد.<ref>حلی (علامه)، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۴۰.</ref> همچنین [[سلار]] تحلیل را مختص [[انفال]] دانسته و پرداخت خمس را واجب می‌داند.<ref>سلار، المراسم العلویة، ۱۴۰۴ق، ص۱۴۰؛ عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۴۲.</ref>  
* لزوم پرداخت خمس و تاویل احادیث تحلیل خمس: به نقل [[علامه حلی]]، [[ابن‌جنید]] معتقد است تحلیل خمس از ناحیه ائمه(ع) شرعا ممکن نیست. چرا که تحلیل هر مالی باید از ناحیه مالک آن انجام شود و این در حالی است که امام مالک خمس نیست و صرفا حق تصرف در خمس را دارد.<ref>حلی (علامه)، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۴۰.</ref> همچنین [[سلار]] تحلیل را مختص [[انفال]] دانسته و پرداخت خمس را واجب می‌داند.<ref>سلار، المراسم العلویة، ۱۴۰۴ق، ص۱۴۰؛ عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۴۲.</ref>  
*عدم لزوم پرداخت خمس به استناد اخبار تحلیل: به باور [[یوسف بن احمد بحرانی|بحرانی]] در [[الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة (کتاب)|کتاب حدائق]] در مقابل نظریه لزوم پرداخت خمس، برخی چون [[محمدباقر سبزواری]] و [[عبدالله بن صالح بحرانی]] با استناد به روایاتی که در آنها بدون هیچ قیدی، خمس برای [[شیعه|شیعیان]] حلال شده است، به طور مطلق قائل به لزوم نپرداختن خمس برای شیعیان شده‌اند.<ref>بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۴۰۵ق، ج۱۲، ص۴۳۸.</ref>
* عدم لزوم پرداخت خمس به استناد اخبار تحلیل: به باور [[یوسف بن احمد بحرانی|بحرانی]] در [[الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة (کتاب)|کتاب حدائق]] در مقابل نظریه لزوم پرداخت خمس، برخی چون [[محمدباقر سبزواری]] و [[عبدالله بن صالح بحرانی]] با استناد به روایاتی که در آنها بدون هیچ قیدی، خمس برای [[شیعه|شیعیان]] حلال شده است، به طور مطلق قائل به لزوم نپرداختن خمس برای شیعیان شده‌اند.<ref>بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۴۰۵ق، ج۱۲، ص۴۳۸.</ref>
*پذیرفتن اخبار تحلیل با در نظر گرفتن قیود و شرایط خاص: عده‌ای از فقیهان تحلیل خمس را با ذکر قید و شرط خاصی پذیرفته‌اند که برخی از نظریات در این‌باره چنین است:
* پذیرفتن اخبار تحلیل با در نظر گرفتن قیود و شرایط خاص: عده‌ای از فقیهان تحلیل خمس را با ذکر قید و شرط خاصی پذیرفته‌اند که برخی از نظریات در این‌باره چنین است:


# تحلیل مربوط به مناکح، مسکن و تجارت در [[غیبت امام مهدی(عج)|زمان غیبت]] است. این قول به مشهور فقیهان مانند [[شیخ طوسی]]<ref>حلی، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۳۹.</ref> و [[شهید اول]]<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۸۰.</ref> نسبت داده شده است. به گفته [[شهید ثانی]] مقصود از مناکح کنیزان آزاد شده در زمان غیبت، مبلغی که در ازای آنها پرداخت می‌شود و همچنین [[مهریه|مهریه زنان]] از سود کسب و کار است. و مقصود از مساکن هزینه مسکن بدست آمده از سود کسب و کار و مقصود از متاجر مبلغی است که از فرد غیر معتقد به خمس به انسان می‌رسد.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۸۰.</ref>
# تحلیل مربوط به مناکح، مسکن و تجارت در [[غیبت امام مهدی(عج)|زمان غیبت]] است. این قول به مشهور فقیهان مانند [[شیخ طوسی]]<ref>حلی، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۳۹.</ref> و [[شهید اول]]<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۸۰.</ref> نسبت داده شده است. به گفته [[شهید ثانی]] مقصود از مناکح کنیزان آزاد شده در زمان غیبت، مبلغی که در ازای آنها پرداخت می‌شود و همچنین [[مهریه|مهریه زنان]] از سود کسب و کار است. و مقصود از مساکن هزینه مسکن بدست آمده از سود کسب و کار و مقصود از متاجر مبلغی است که از فرد غیر معتقد به خمس به انسان می‌رسد.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۸۰.</ref>
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۰۶۱

ویرایش