confirmed، templateeditor
۱۱٬۴۷۵
ویرایش
عقل اول: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویکی سازی
جز (ویکی سازی) |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''عقل اول''' یا '''صادر اول'''، عنوانی ناظر به اولین مخلوق خدا در [[فلسفه مشاء]] است که مبتنی بر [[قاعده الواحد]] و عدم امکان صدور کثرت به نحو مستقیم از ناحیه علت واحد و بسیط است. | '''عقل اول''' یا '''صادر اول'''، عنوانی ناظر به اولین مخلوق [[خدا]] در [[فلسفه مشاء]] است که مبتنی بر [[قاعده الواحد]] و عدم امکان صدور کثرت به نحو مستقیم از ناحیه علت واحد و بسیط است. | ||
هر چند [[قرآن | هر چند [[قرآن]]، تصریحی در ماهیت اولین مخلوق ندارد، اما طیف گسترده‌ای از [[حدیث|روایات شیعی]] و [[سنی]] از ماهیت این موجود با تعابیری چون [[عقل]]، نور، قلم و ارواح [[اهل‌البیت علیهم‌السلام|اهل‌بیت(ع)]] یاد کرده‌اند که فلاسفه آنها را قابل تطبیق بر مفهوم عقل اول می‌دانند. | ||
فیلسوفان [[فلسفه اشراق|حکمت اشراق]] و [[حکمت متعالیه]] نیز با قبول قاعده الواحد و سنخیت میان علت و معلول، همسو با حکماء مشاء، اصل وجود عقل اول را می‌پذیرند؛ اما سلسله عقول را منحصر در [[عقول عشره|عقول طولی]] نمی‌دانند. | فیلسوفان [[فلسفه اشراق|حکمت اشراق]] و [[حکمت متعالیه]] نیز با قبول قاعده الواحد و سنخیت میان علت و معلول، همسو با حکماء مشاء، اصل وجود عقل اول را می‌پذیرند؛ اما سلسله عقول را منحصر در [[عقول عشره|عقول طولی]] نمی‌دانند. | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
== جایگاه و اهمیت == | == جایگاه و اهمیت == | ||
مسئله اولین مخلوق | مسئله اولین مخلوق [[خداوند]]، جایگاه ممتازی در [[فلسفه اسلامی]] داشته و علاوه بر آن نحله‌های دیگر فکری نظیر [[عرفان اسلامی]] و [[تفسیر قرآن]] نیز بدان پرداخته‌اند.<ref>موحدی نجف آبادی، صادر اول در آیات و احادیث و آراء فلوطین، ۱۳۹۴ش، ص۱۳۱.</ref> | ||
از نظر منابع نقلی، هر چند برخی فلاسفه، آیه ۵۰ از سوره قمر را اشاره‌ای بر قاعده الواحد و مسئله عقل اول دانسته‌اند،<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۱۱۶؛ صدرالدین شیرازی، الشواهد الربوبیه فی المناهیج السلوکیه، ۱۳۶۰ش، ص۱۳۹.</ref> اما به بیان برخی، [[قرآن|قرآن کریم]]، در اینکه خلقت با کدام مخلوق آغاز شده است، تصریحی ندارد.<ref>موحدی نجف آبادی، صادر اول در آیت و احادیث و آراء فلوطین، ۱۳۹۴ش، ص۱۳4.</ref> این در حالی است که علاوه بر رویکردهای فلسفی، مسئله اولین مخلوق خدا، مورد توجه [[حدیث|روایات شیعی]] بسیاری قرار گرفته است.<ref>ر. ک. مجلسی، بحار الأنوار، بیروت، ج۱، ص۹۶ (باب حقیقة العقل و کیفیته و بدو خلقه)؛ ج۵۴، ص۳۵۷ (باب القلم و اللوح المحفوظ و الکتاب المبین و الإمام المبین و أم الکتاب).</ref> در این خصوص مناقشاتی نیز از سوی برخی همچون [[ابوالبرکات بغدادی]] و [[فخرالدین رازی]]، صورت گرفته و معتقدند باور به عقل اول، به معنای نفی علیّت خدا برای سایر عقول و اجسام و عالم ماده است.<ref>ابن‌سینا، الاشارات والتنبیهات، ۱۴۰۳ق، ج ۳، ص ۲۴۹.</ref> | از نظر منابع نقلی، هر چند برخی فلاسفه، آیه ۵۰ از [[سوره قمر]] را اشاره‌ای بر قاعده الواحد و مسئله عقل اول دانسته‌اند،<ref>سهروردی، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص۱۱۶؛ صدرالدین شیرازی، الشواهد الربوبیه فی المناهیج السلوکیه، ۱۳۶۰ش، ص۱۳۹.</ref> اما به بیان برخی، [[قرآن|قرآن کریم]]، در اینکه خلقت با کدام مخلوق آغاز شده است، تصریحی ندارد.<ref>موحدی نجف آبادی، صادر اول در آیت و احادیث و آراء فلوطین، ۱۳۹۴ش، ص۱۳4.</ref> این در حالی است که علاوه بر رویکردهای فلسفی، مسئله اولین مخلوق خدا، مورد توجه [[حدیث|روایات شیعی]] بسیاری قرار گرفته است.<ref>ر. ک. مجلسی، بحار الأنوار، بیروت، ج۱، ص۹۶ (باب حقیقة العقل و کیفیته و بدو خلقه)؛ ج۵۴، ص۳۵۷ (باب القلم و اللوح المحفوظ و الکتاب المبین و الإمام المبین و أم الکتاب).</ref> در این خصوص مناقشاتی نیز از سوی برخی همچون [[ابوالبرکات بغدادی]] و [[فخرالدین رازی]]، صورت گرفته و معتقدند باور به عقل اول، به معنای نفی علیّت خدا برای سایر عقول و اجسام و عالم ماده است.<ref>ابن‌سینا، الاشارات والتنبیهات، ۱۴۰۳ق، ج ۳، ص ۲۴۹.</ref> | ||
==مصادیق عقل اول در روایات == | ==مصادیق عقل اول در روایات == | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
=== حکمت مشاء === | === حکمت مشاء === | ||
[[فلسفه مشاء|فلاسفه مشاء]]، اثبات کرده‌اند که خدا فقط یک معلول مستقیم دارد که از جنس [[عقول عشره|عقول]] بوده و آن عقل، منشأ پیدایش عقول دیگر و اجسام سماوی است.<ref>ابن‌سینا، الاشارات والتنبیهات، ۱۴۰۳ق، ج ۳، ص ۲۴۰–۲۴۲.</ref> ترتیب این عقول، در یک زنجیره طولی و نزولی به پیدایش عالم طبیعت منتهی شده است.<ref>ابن‌سینا، الاشارات والتنبیهات، ۱۴۰۳ق، ج ۳، ص ۲۵۵–۲۵۶.</ref> | [[فلسفه مشاء|فلاسفه مشاء]]، اثبات کرده‌اند که [[خدا]] فقط یک معلول مستقیم دارد که از جنس [[عقول عشره|عقول]] بوده و آن عقل، منشأ پیدایش عقول دیگر و اجسام سماوی است.<ref>ابن‌سینا، الاشارات والتنبیهات، ۱۴۰۳ق، ج ۳، ص ۲۴۰–۲۴۲.</ref> ترتیب این عقول، در یک زنجیره طولی و نزولی به پیدایش عالم طبیعت منتهی شده است.<ref>ابن‌سینا، الاشارات والتنبیهات، ۱۴۰۳ق، ج ۳، ص ۲۵۵–۲۵۶.</ref> | ||
از نظر ایشان، عقل اول، اگر چه یک واحد شخصی است، اما نوعی کثرت در آن وجود دارد که موجب امکان صدور کثیر از آن می‌شود؛ برخلاف [[واجب الوجود]] که هیچ کثرتی در ذاتش راه ندارد.<ref>شیروانی، ترجمه و شرح بدایة الحکمة، ۱۳۸۷ش، ج۴، ص ۲۳۶.</ref> | از نظر ایشان، عقل اول، اگر چه یک واحد شخصی است، اما نوعی کثرت در آن وجود دارد که موجب امکان صدور کثیر از آن می‌شود؛ برخلاف [[واجب الوجود]] که هیچ کثرتی در ذاتش راه ندارد.<ref>شیروانی، ترجمه و شرح بدایة الحکمة، ۱۳۸۷ش، ج۴، ص ۲۳۶.</ref> | ||