رضاشاه: تفاوت میان نسخه‌ها

در سوم شهریور [[سال ۱۳۲۰ هجری شمسی|۱۳۲۰ش]]، دو کشور [[بریتانیا|انگلستان]] و [[شوروی]] به ایران حمله کردند. در صبح ششم شهریور و با فرمان عدم مقاومت، ایران به إشغال درآمد و رضاشاه از پادشاهی برکنار شد.<ref>«[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1401/06/05/2763544/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B1-1320-%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%AA%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA-%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%AF شهریور ۱۳۲۰؛ چرا ارتش رضاشاه در برابر متفقین مقاومت نکرد؟]»، خبرگزاری فارس.</ref> طبقات سنتی و به خصوص روحانیت، که از امکان صدور فتوای [[جهاد]] علیه نیروی اشغال‌گر خارجی برخوردار بودند، نسبت به سرنگونی رضاشاه سکوت رضایت‌آمیزی داشتند. این سکوت را تاوان سیاست سرکوب‌گرانه‌یِ رضاشاه در قبال طبقات سنتی دانسته‌اند.<ref>دوراندیش، «[https://www.asriran.com/fa/news/886269/%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%87-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF رژیم رضاشاه چگونه رژیمی بود؟]»، سایت عصر ایران.</ref>

با رفتن رضاشاه مذهبی‌ها بیش از دیگران خشنود گشتند. رسول جعفریان در کتاب «جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران»، تعبیر «کبوتری از قفس آزاد گشته و به پرواز در آمده» را برای قشرهای مذهبی پس از برکناری رضاشاه استفاده کرده است.<ref>جعفریان، جریان‌هاو سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، ص۲۷.</ref>  

در دوران رضاشاه اصلی‌ترین شکل مخالفت متدینین عدم همراهی با سیاست‌های رضاشاه از جمله نظام آموزشی جدید بود. اما با توجه به گذار جامعه از حالت سنتی به جدید، تداوم این رویکرد، متدینان را به حاشیه سوق می‌داد و این امر مطلوب آنان نبود. در نتیجه با سقوط رضاشاه، متدینان مانند همه جریان‌ها از این فرصت استفاده کرده و اقبال خود را به مسائلی از جمله  آموزش نوین بیشتر کردند.<ref>کاظمی، «ارزیابی رویکرد تشکل مذهبی «جامعه تعلیمات اسلامی» در برابر مسئله آموزش، مجله مطالعات اسلامی، ص ۱۲۸.</ref> مجموعه [[جامعه تعلیمات اسلامی]]، با حمایت‌های مردمی، مدارس غیر انتفاعی بسیاری را تأسیس کرد که علاوه بر دروس جدید، دروس دینی نیز به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شد.<ref>کرمی‌پور، «[http://ensani.ir/fa/article/9739/-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D9%88%D8%B4%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C جامعه تعلیمات اسلامی، گوشه‌ای از فعالیت فرهنگی نیروهای مذهب در عصر پهلوی]»، پرتال جامع علوم انسانی.</ref>  

پس از سقوط رضاشاه چندین نشریه مذهبی نیز در ایران انتشار یافت که برخی سراسری و برخی شهرستانی بودند.<ref>جعفریان، جریان‌هاو سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، ص۱۷۶.</ref> رضاخان بسیاری از مدارس علمیه را تعطیل کرده بود. برخی از این مدارس در اختیار محصلان جدید و برخی توسط بازاری‌ها به‌صورت کاروانسرا و انبار کالا در آمده بودند. با رفتن رضاشاه، روحانیون تلاش کردند حوزه‌ها و مدارس دینی را به موقعیت پیشین بازگردانند:<ref>جعفریان، جریان‌هاو سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، ص۳۴.</ref>

* [[مدرسه علمیه نواب|مدرسۀ نواب مشهد]] در اختیار دانشجویان دانشسرای عالی قرار داده شده بود. پس از شهریور ۱۳۲۰ش، طلاب با توصیه [[میرزا مهدی اصفهانی]] آنان را بیرون کردند.<ref>جعفریان، جریان‌هاو سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، ص۳۴.</ref>

* همه مدارس علوم دینی [[شهر یزد|یزد]] یا در اختیار آموزش و پرورش بود و یا از این مدارس به عنوان اصطبل اسب‌های شهرداری، انبار کالا برای بازاری‌ها و پاتوقی برای دراویش استفاده می‌شد. بعد از سقوط پهلوی اول مدارس یزد مثل مدرسه خان بزرگ و خان کوچک و مصلا و چهار منار و ملاعبدالرحیم خانی به تدریج در اختیار روحانیت قرار گرفت.<ref>جعفریان، جریان‌هاو سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، ص۳۴.</ref>

* حوزه علمیه‌ای در خرم‌آباد در دوره رضاشاه به انبار غله تبدیل شده بود که تعدادی از روحانیون برجسته شهر آن‌را بازپس گرفتند.<ref>جعفریان، جریان‌هاو سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، ص۳۴.</ref>