رضاشاه: تفاوت میان نسخه‌ها

== سقوط رضاشاه و تأثیر آن بر جریان‌های دیگر ==

در سوم شهریور [[سال ۱۳۲۰ هجری شمسی|۱۳۲۰ش]] دو کشور انگلستان و شوروی به ایران حمله کردند. صبح ششم شهریور فرمان عدم مقاومت صادر، ایران اشغال گردید و رضاشاه از پادشاهی برکنار شد.<ref>«[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1401/06/05/2763544/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B1-1320-%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%AA%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA-%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%AF شهریور ۱۳۲۰؛ چرا ارتش رضاشاه در برابر متفقین مقاومت نکرد؟]»، خبرگزاری فارس.</ref> طبقات سنتی و به خصوص روحانیت، که از امکان صدور فتوای جهاد علیه نیروی اشغال‌گر خارجی برخوردار بودند، نسبت به سرنگونی رضاشاه سکوت رضایت‌آمیزی داشتند. این سکوت را تاوان سیاست سرکوب‌گرانه‌ایِ رضاشاه در قبال طبقات سنتی دانسته‌اند.<ref>دوراندیش، «[https://www.asriran.com/fa/news/886269/%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%87-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF رژیم رضاشاه چگونه رژیمی بود؟]»، سایت عصر ایران.</ref>

در دوران رضاشاه اصلی‌ترین شکل مخالفت متدینین عدم همراهی با سیاست‌های آموزشی جدید بود. اما با توجه به گذار جامعه از حالت سنتی به جدید، تداوم این رویکرد، متدینین را به حاشیه سوق می‌داد و این امر اصلا مطلوب آنان نبود. در نتیجه با سقوط رضاشاه، متدینان مانند همه جریان‌ها از این فرصت استفاده کرده و با اقبال خود را به مسائلی از جمله  آموزش نوین بیشتر کردند.<ref>کاظمی، «ارزیابی رویکرد تشکل مذهبی «جامعه تعلیمات اسلامی» در برابر مسئله آموزش، مجله مطالعات اسلامی، ص ۱۲۸.</ref> مجموعه [[جامعه تعلیمات اسلامی]] مدارس غیر انتفاعی بسیاری را تأسیس کردند که علاوه بر دروس جدید، دروس دینی نیز به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شد.<ref>کرمی‌پور، «[http://ensani.ir/fa/article/9739/-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%AF%D9%88%D8%B4%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C جامعه تعلیمات اسلامی، گوشه‌ای از فعالیت فرهنگی نیروهای مذهب در عصر پهلوی]»، پرتال جامع علوم انسانی.</ref>  

پس از سقوط رضاشاه چندین نشریه مذهبی نیز در ایران انتشار یافت که برخی سراسری و برخی شهرستانی بودند.<ref>جعفریان، جریان‌هاو سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، ص۱۷۶.</ref> رضاخان بسیاری از مدارس علمیه را تعطیل کرده بود. برخی از این مدارس در اختیار محصلان جدید و برخی توسط بازاری‌ها به‌صورت کاروانسرا و انبار کالا در آمده بودند. با رفتن رضاشاه، روحانیون تلاش کردند حوزه‌ها و مدارس دینی را به موقعیت پیشین بازگردانند:<ref>جعفریان، جریان‌هاو سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، ص۳۴.</ref>

* مدرسۀ نواب مشهد در اختیار دانشجویان دانشسرای عالی قرار داده شده بود. پس از شهریور ۱۳۲۰ش، بیست نفر از طلاب با توصیه مرحوم میرزا مهدی اصفهانی آنان را بیرون کردند و بار دیگر مدرسه در اختیار طلاب قرار گرفت.<ref>جعفریان، جریان‌هاو سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، ص۳۴.</ref>

* همه مدارس علوم دینی یزد که اتفاقا زیاد هم بود یا در اختیار آموزش و پرورش بود و یا از این مدارس به عنوان اصطبل اسب‌های شهرداری استفاده می‌شد. بعضی از مدارس را بازاریها انبار کالاهای خود کرده بودند و بعضی نیز پاتوق دراویش گشته بود. بعد از سقوط پهلوی اول مدارس یزد مثل مدرسه خان بزرگ و خان کوچک و مصلا و چهار منار و ملاعبدالرحیم خانی به تدریج در اختیار روحانیت قرار گرفت.<ref>جعفریان، جریان‌هاو سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، ص۳۴.</ref>

* در خرم آباد هم مدرسه طلبگی در دوره رضاشاه به انبار غله تبدیل شده بود که تعدادی از روحانیون برجسته شهر پس از شهریور آن را بازپش گرفتند.<ref>جعفریان، جریان‌هاو سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، ص۳۴.</ref>