حسان بن ثابت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حَسّان بن ثابِت'''، از بزرگ‌ترین شاعران عرب قبل از ظهور [[اسلام]] و در آغاز [[دوره اسلامى]] بوده است. وی را جزو [[صحابه]] [[رسول خدا]] به شمار آورده‌اند. او اشعاری در دفاع از پیامبر و هجو دشمنان اسلام دارد؛ البته او در هیچ‌یك از [[غزوه|غزوات]] صدر [[اسلام]] شركت نكرد.

حسان یمنی‌الاصل بود.او چند سال قبل از سال تولد پیامبر (ص) ([[عام الفیل]])<ref>ابوالفرج اصفهانى، ج۴، ص۱۳۵ـ۱۳۶.</ref> در [[مدینه|یثرب]] به‌دنیا آمد و در همانجا رشد یافت.<ref> بستانى، ج1، ص272؛ بروكلمان، ج1، ص152.</ref> او از قبیله [[اوس و خزرج|خزرج]] و از طایفه [[بنی‌ نجار]] و از خویشاوندان [[پیامبر اكرم]] بود.<ref> ابن‌سلام جمحى، ص179؛ شوقی‌ضیف، ج2، ص 77.</ref> پدرش ثابت و جدّش مُنذِر بن حَرام، از اشراف و بزرگان قوم خزرج بودند.<ref> رجوع کنید به ابن‌سلام جمحى، ص180.</ref> مادرش، فُرَیعة، نیز از همان قبیله بود كه پس از [[هجرت]] پیامبراكرم به [[مدینه]]، اسلام آورد<ref> ابن‌قتیبه؛ ج1، ص305، ابن‌حجر عسقلانى، ج2، ص63.</ref> حسّان را '''ابن‌ فُرَیعه''' نیز خطاب می‌كردند.<ref> رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانى، ج4، ص144؛ آمدى، ص165.</ref>

حسّان [[دین یهود|یهودى]] بود، اما با ورود پیامبر به مدینه، [[اسلام]] آورد. سن او را در زمان اسلام آوردن ۶۰ سال دانسته‌اند.<ref>ابوالفرج اصفهانى، ج۴، ص۱۳۵ـ۱۳۶.</ref> [[بروكلمان]]،<ref> بروکلمان، ج۱، ص۱۵۲.</ref> سن او را در این زمان کمتر از ۶۰ سال دانسته است.

حسّان زبان گزنده‌اى داشت و با هجو مشركان و دفاع از پیامبر، مورد احترام و مایه آرامش آن حضرت بود.<ref> ابن‌سلام جمحى، ص181؛ ابن‌قتیبه، ج1، ص305؛ ابوالفرج اصفهانى، ج4، ص143، 160ـ161.</ref> نوشته‌اند كه پیامبراكرم او را تأیید می‌كرد و می‌فرمود حسّان از عنایت فرشته [[وحى]] برخوردار است.<ref>رجوع کنید به ابن‌سلام جمحى، ص181؛ ابوالفرج اصفهانى، ج4، ص138، 142؛ مفید، الارشاد، ص95.</ref>

وى در هجو مشركان [[قریش]]، به دستور پیامبر انساب و اخبار آنان را نزد [[ابوبكر]] آموخت و بی‌آنكه به پیامبر و اعقاب ایشان خدشه‌اى وارد شود چنان اشعارى سرود كه تحسین [[رسول خدا]] و همگان را برانگیخت و قریش را مبهوت ساخت.<ref>رجوع کنید به ابن‌سلام جمحى، ص180ـ181؛ ابوالفرج اصفهانى، ج4، ص137ـ140، حسّان‌بن ثابت، ج1، ص17ـ18.</ref>

هنگامى كه [[بنی‌ تمیم]] در برابر پیامبراسلام موضع گرفتند و بر خود فخر و مباهات كردند، دفاع حسّان از رسول خدا چنان بود كه همه آنان به اسلام گرویدند.<ref>رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانى، ج4، ص146ـ151.</ref>

در [[ماجراى افک|ماجراى اِفْك]]، حسّان نیز مؤاخذه شد، اما او با سرودن مدحیه‌اى درباره [[عایشه]] و یادآورى سابقه خود در اسلام نزد پیامبر(ص)، از پیامبر و عایشه عذرخواهى نمود؛<ref>رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانى، ج4، ص156، 161ـ162؛ مفید، الجَمَل والنُصرة، ص217ـ219؛ قس: [[ابوالفرج اصفهانى]]، ج4، ص157ـ160 به نقل از دیگران، كه نوشته است این مؤاخذه به ‌سبب اعتراض حسّان به عده‌اى از تازه‌مسلمانان [[مهاجرین|مهاجر]] بود.</ref>

===دعای پیامبر در حق حسان===

حسّان، با بیش از صد سال زندگى، از معمّرینِ [[مخضرم|مُخَضرَم]] (کسی که بخشی عمرش در [[جاهلیت]] گذشته باشد و بخشی در اسلام) به شمار می‌رود كه تقریباً نیمى از عمر خود را پس از ورود [[پیامبراکرم]] به [[مدینه]] گذراند.<ref>ابوالفرج اصفهانى، ج4، ص135.</ref> تاریخ وفات وى بین سالهاى 40 تا 54 نقل شده است.<ref>رجوع کنید به ابن‌قتیبه، ج1، ص305؛ ابن‌عساكر، ج12، ص380، 434.</ref>

اشعار حسّان، به‌سبب اشاره به حوادث تاریخى و [[سیره پیامبر]] و [[غزوه|غزوه‌هاى]] ایشان، اهمیت فراوانى دارد و از مآخذ موثق تاریخ صدر اسلام است.<ref> بستانى، ج1، ص278؛ براى نمونه رجوع کنید به حسّان‌بن ثابت، ج1، ص29ـ30، 67ـ68، 85ـ86.</ref>

=== دفاع از پیامبر ===

او همچنین، با دفاع از پیامبر، طلایه‌دار شعر سیاسى است و در مدح ایشان از روشى نو در الفاظ و تعبیرات استفاده كرده كه پیش از او در شعر جاهلى سابقه نداشته است. به همین دلیل وى در مدح، شاعرى صاحب سبك محسوب می‌شود.<ref> بستانى، ج1، ص278، 281.</ref>

در اشعار او، علاوه بر مدح و فخر و [[هجو|هجا]]، [[رثا]] نیز وجود دارد،<ref>سزگین، ج2، جزء2، ص312.</ref> به‌نظر فروخ،<ref> ج1، ص 326.</ref> حسّان به‌سبب استفاده از صنایع [[علم بدیع|بدیعى]] در مدحیات پیامبر، می‌تواند نخستین بَدیعیه سرا به شمار آید.