اسماعیل پسر امام صادق(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

}}

{{دیگر کاربردها|اسماعیل (ابهام‌زدایی)}}

درباره شخصیت اسماعیل اختلاف‌نظر وجود دارد برخی با استناد به روایات بر این باورند که وی با [[غلو|غالیان]] ارتباط داشته است. اما [[سید ابوالقاسم خوئی|آیت‌الله خویی]] با توجیه این روایات و استناد به روایات دیگر وی را شخصی جلیل و مورد عطوفت پدر دانسته است.

==زندگی و خانواده==

اسماعیل فرزند [[امام صادق(ع)]] و [[فاطمه‌ دختر حسین بن علی بن حسین(ع)|فاطمه نوه امام سجاد(ع)]] است.<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۰۹.</ref> تاریخ‌ تولد وی در منابع تاریخی ذکر نشده است. با این حال با استناد به تولد [[امام کاظم(ع)]] در سال [[سال ۱۲۷ هجری قمری|۱۲۷ق]]<ref>طبری، دلائل الامامه، ۱۴۰۳ق، ص۳۰۳.</ref> یا [[سال ۱۲۸ هجری قمری|۱۲۸ق]]<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۶.</ref> و اختلاف ۲۵ سال میان امام کاظم(ع) و اسماعیل،<ref> ابوحاتم رازی، الزینه، ص۲۸۸ به‌نقل از حبیبی مظاهری، «اسماعیل بن جعفر»، ص۶۴۸.</ref> تولد او در سال‌های اولیه قرن دوم تخمین زده شده است.<ref>حبیبی مظاهری، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ص۶۴۸.</ref><br>

نسل اسماعیل از طریق فرزندانش [[محمد بن اسماعیل بن جعفر الصادق|محمد]] و [[علی بن اسماعیل بن جعفر الصادق|علی]] ادامه یافت.<ref>فخر رازی، الشجره المبارکه، ۱۴۰۹ق، ص۱۰۱.</ref> محمد دو فرزند به نام‌های اسماعیل ثانی و جعفر اکبر داشت<ref>فخر رازی، الشجره المبارکه، ص۱۰۱.</ref> و نسل علی بن اسماعیل نیز از فرزندی به نام محمد باقی ماند.<ref>فخر رازی، الشجره المبارکه، ۱۴۰۹ق، ص۱۰۳.</ref><br>

نوادگان اسماعیل در سرزمین‌هایی چون [[خراسان]]، [[نیشابور]]، [[سامراء]]<ref> بخاری، سر السلسلة العلویه، ۱۴۱۳ق، ص۳۶.</ref> [[دمشق]]،<ref>حموی، معجم‌البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۶۹.</ref> [[مصر]]،<ref> حموی، معجم‌البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۱۴۲.</ref> [[اهواز]]، [[کوفه]]، [[بغداد]]،<ref> علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، ص۱۰۳.</ref> [[یمن]]،<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۱۰ق، ج۲۰، ص۳۷.</ref> [[صور]]،<ref> ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۱۰ق، ج۳۰، ص۳۰۹.</ref> [[حلب]]<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۱۰ق، ج۱۲، ص۴۰.</ref> و [[قم]]<ref> نگاه کنید به نوری، خاتمة المستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۸۵.</ref> می‌زیستند.

به گفته [[سید ابوالقاسم خوئی|آیت‌الله خویی]] رجالی شیعه (۱۲۷۸-۱۳۷۱ش) درباره اعتبار شخصیت اسماعیل دو دسته روایات وجود دارد. از برخی از روایات مدح او و از برخی دیگر ذمش برداشت می‌شود.<ref>نگاه کنید به خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۲۴-۱۲۷.</ref> بر اساس روایاتی که از آنها ذم اسماعیل‌ برداشت شده او با [[غالیان‌]] همچون [[مفضل بن عمر|مفضل بن عُمَر]] و [[بسام صیرفی|بَسّام صیرَفی]] ارتباط داشت و [[امام صادق(ع)]] از این‌ روابط ناخشنود بود.<ref> کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۲۴۵؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۲۵.</ref> همچنین او به محافلی‌ رفت‌وآمد داشت که‌ باعث‌ می‌شد در صلاحیت‌های اخلاقی‌ وی تردید شود.<ref> برای نمونه نگاه کنید به صدوق، کمال‌الدین‌، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۷۰.</ref> آیت‌الله خویی روایات ذم را دارای ضعف سندی و دلالی دانسته و روایات مدح را ترجیح داده است از این‌رو اسماعیل را شخصی جلیل و مورد عطوفت پدرش معرفی کرده است.<ref> خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۲۷.</ref><br>

برخی به ارتباط اسماعیل‌ با [[خطابیه‌]] و نقش‌ آنها در شکل‌گیری‌ [[اسماعیلیه|فرقه اسماعیلیه‌]] اشاره کرده‌اند. به گفته اینان [[ابوالخطاب]] و اسماعیل‌ در زمان‌ حیات‌ [[امام صادق علیه‌السلام|امام‌ صادق‌(ع‌)]]، به کمک یکدیگر، عقایدی را پایه‌گذاری کردند که‌ اساس‌ [[اسماعیلیه]] شد<ref> لویس‌، The Origins of Isma'ilism، ص۴۲ به‌نقل از حبیبی مظاهری، «اسماعیل بن جعفر»، ج۹، ص۶۵۰.</ref> گفته شده دلیلی بر این ادعا وجود ندارد.<ref> حبیبی مظاهری، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ۶۵۰.</ref> ماسینیون‌، اسلام‌شناس فرانسوی نیز ابوالخطاب‌ را پدر معنوی اسماعیل می‌داند.<ref> نگاه کنید به بدوی‌، شخصیات قلقة، ص۱۹ به‌نقل از حبیبی مظاهری، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ص۶۴۹.</ref> البته [[قاضی نعمان مغربی|قاضی نعمان]] فقیه اسماعیلیه (۲۸۳-۳۶۳ق) نقشی برای ابوالخطاب در شکل‌گیری اسماعیلیه قائل نیست و او را بدعت‌گذار و مورد لعن امام صادق(ع) می‌داند.<ref> قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۴۹-۵۰.</ref>

==ادعای امامت اسماعیل==