|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{جعبه اطلاعات حاکم
| | #تغییر_مسیر [[قصیده میمیه فرزدق]] |
| |عنوان =هشام بن عبدالملک
| |
| | سرشناسی =خلافت
| |
| | تصویر =
| |
| | اندازه تصویر = 230
| |
| | توضیح تصویر =
| |
| |نام =هشام بن عبدالملک
| |
| | لقب =
| |
| | تولد =[[سال ۷۲ هجری قمری|۷۲ق]] در [[مدینه]]
| |
| | مرگ =[[۱۲۵ق]] در رُصافه شام
| |
| | پدر =[[عبدالملک بن مروان]]
| |
| | مادر =عایشه یا فاطمه
| |
| | فرزندان =
| |
| | همسر/همسران =
| |
| | دین =[[اسلام]]
| |
| | محل دفن =رُصافه (شام)
| |
| | سمت =[[خلیفه]]
| |
| | سلسله =[[بنی‌امیه]] ● [[بنی‌مروان]]
| |
| | گستره حکمرانی =
| |
| | آغاز حکومت =[[سال ۱۰۵ هجری قمری|۱۰۵ق]]
| |
| | پایان حکومت =۱۲۵ق
| |
| | همزمان با =[[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] ● [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] ● [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]
| |
| | مرکز حکومت =[[دمشق]]
| |
| | اقدامات مهم =دستور قتل امام محمدباقر(ع) ● سرکوب قیام و دستور قتل زید بن علی بن الحسین(ع)
| |
| | آثار برجا مانده =
| |
| | پیش از =
| |
| | پس از =
| |
| }}
| |
| '''هشام بن عبدالملک''' (۷۲-۱۲۵ق) دهمین خلیفه اموی و از [[قبیله قریش]] که پس از مرگ [[یزید بن عبدالملک]] در سال [[سال ۱۰۵ هجری قمری|۱۰۵ق]] به [[خلافت]] رسید. گفته شده که وی دستور قتل امام محمدباقر(ع) را در سال [[سال ۱۲۴ هجری قمری|۱۲۴ق]] صادر نمود.
| |
| | |
| هشام ۱۹ سال خلافت کرد و گفته شده که در این مدت تلاش کرد با انجام اقداماتی پایه‌های خلافت بنی‌امیه را محکم کند. بنابر گزارش‌های تاریخی، جان مسلمانان و به‌خصوص [[شیعه|شیعیان]] برای او هیچ ارزشی نداشت و به بهانه‌های مختلف آنها را می‌کشت.
| |
| | |
| در زمان خلافت هشام بن عبدالملک قیام‌های زیادی انجام شد که مهمترین آنها قیام زید بن علی بن الحسین(ع) بود و او در نامه‌ای به والی کوفه نوشت که زید را از [[کوفه]] اخراج کرده و او را بکشد. اتفاق مهم دیگر، پراکنده شدن مبلّغان [[بنی‌عباس]] در سرزمین‌های شرقی اسلام، و آغاز جنبش‌های شیعیان بود که پنهانی فعالیت می‌کردند. در زمان هشام، در خراسان بزرگ، [[فتوحات اسلامی|فتوحات]] گسترده‌ای انجام شد و [[خوارج]] هم در قسمتی از سرزمین‌های اسلامی فعالیت می‌کردند.
| |
| | |
| ==زندگینامه==
| |
| هشام بن عبدالملک در اوایل سال [[سال ۷۲ هجری قمری|۷۲ق]] زاده شد.<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص۱۲۳.</ref> ابن‌اثر محل تولد او را [[مدینه]] و مقریزی آن را [[دمشق]] ذکر کرده است.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، بی‌تا، ج۸ ص۳۶۷.</ref>
| |
| | |
| مادرش او را هشام نامید و کنیۀ او اباولید بود و چون چشمش لوچ بود، به هشام اَحْوَل معروف شد.<ref>خلیفه بن خیاط، تاریخ، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۳۸.</ref> وی از قبیلۀ قریش، از اعراب عَدنانی و از طایفۀ بنی‌امیه بود.<ref>قلقشندی، قلائد الجمان فی التعریف بقبائل عرب الزمان، ۱۹۸۲م، ج۱، ص۸۲.</ref> پدرش [[عبدالملک بن مروان]]، پنجمین خلیفۀ اموی، و مادرش عایشه یا فاطمه، دختر هاشم بن اسماعیل مخزومی بود.<ref>ابن‌الجوزی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۹۷.</ref>
| |
| | |
| هشام سیزده فرزند از همسران و کنیزان خود داشت که ده پسر و سه دختر بودند.<ref>زبیری، نسب قریش، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۱۶۷.</ref> او محمد بن مسلم بن شهاب زُهَری را به‌عنوان مربی برای فرزندانش انتخاب کرده بود.<ref>ابن‌کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۳۴۲.</ref>
| |
| | |
| هشام بن عبدالملک بر اثر بیماری در ششم [[ربیع‌الثانی]] سال ۱۲۵ق در رُصافه شام از دنیا رفت. او هنگام فوت ۵۳ سال داشت و مدت حکومت او ۱۹ سال و ۷ ماه و ۲۱ روز بود.<ref>مسعودی، مروج الذهب، بی‌تا، ج۴، ص۴۱.</ref>
| |
| | |
| ==خلافت==
| |
| {{خلافت بنی امیه}}
| |
| هشام پس از مرگ [[یزید بن عبدالملک]] در [[شعبان]] سال ۱۰۵ق، در ۳۴ سالگی به خلافت رسید.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ۱۹۶۰، ج۱، ص۳۳۵.</ref> وقتی خبر خلافت به او رسید، در روستایی به نام رُصافه بود و از آنجا به دمشق رفت و در اول ماه [[رمضان]] سال [[سال ۱۰۵ هجری قمری|۱۰۵ق]]، مردم با او برای [[خلافت]] [[بیعت]] کردند.<ref>ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۹۷۱، ج۳، ص۱۰۶.</ref>
| |
| | |
| گفته شده که هشام بن عبدالملک تلاش کرد بار دیگر پایه‌های خلافت [[بنی‌امیه]] را استوار کند؛ مورخان نوشته‌اند که هشام روش تقریباً ثابت خلافت بنی‌امیه را در عزل و نصب والیان در مناطقی چون [[عراق]] و [[خراسان بزرگ|خراسان]] در پیش گرفت که هدف کلی آن ایجاد توازن قوا میان قبایل رقیب یمانی و قیسی بود.<ref>طبری، تاریخ، بی‌تا، ج۷، ص۲۰۳.</ref> هشام مدتی نسبتاً طولانی خلافت کرد و گفته شده که برای رونق اقتصادی و ایجاد انضباط دیوانی تلاش زیادی کرد، تا آنجا که بعدها [[منصور عباسی]] و برخی دیگر از [[بنی‌عباس|عباسیان]] از روش هشام پیروی می‌کردند.<ref>مسعودی، مروج‌الذهب، بی‌تا، ج۴، ص۱۳۱.</ref> گفته شده که هشام هر مردی از [[بنی‌مروان]] را که مقرری دریافت می‌کرد، به جنگ می‌فرستاد.<ref>طبری، تاریخ، بی‌تا، ج۷، ص۲۰۲.</ref>
| |
| | |
| ==چگونگی رفتار هشام با [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]]==
| |
| هشام معاصر ۳ تن از امامان شیعه(ع) بوده است:
| |
| | |
| *امام سجاد(ع)
| |
| بنابر آنچه در [[الاختصاص (کتاب)|کتاب الاختصاص]] شیخ مفید آمده، هشام بن عبدالملک در دوره خلافت پدرش (۲۶-۸۶ق)، برای انجام [[حج|حجّ]] به طواف [[کعبه]] رفت و به‌دلیل شلوغی جمعیت نتوانست [[استلام حجر]] را انجام دهد، اما در همان حال، علی بن حسین(ع) وارد مسجدالحرام شد و وقتی به‌سوی حجرالاسود رفت، مردم خود به او احترام کرده و از سر راهش کنار رفتند تا بتواند حجرالاسود را لمس کند.<ref>مفید، الإختصاص، بی‌تا، ص۱۹۱.</ref> به‌گفته ابن‌شهرآشوب در کتاب مناقب آل‌ابیطالب، هشام از دیدن این منظره خیلی ناراحت شد و در پاسخ به یکی از شامیان که پرسید او کیست، با آنکه علی بن حسین را می‌شناخت، گفت «او را نمی‌شناسم».<ref>ابن‌شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، بی‌تا، ج۴، ص۱۶۹.</ref>
| |
| | |
| گفته شده که [[فرزدق]] در همان جا حاضر بود و گفت من او را می‌شناسم و قصیده‌ای در وصف امام سجاد(ع) سرود و این کار موجب ناراحتی هشام بن عبدالملک شد و به قطع حقوق ماهیانه فرزدق و زندانی شدنش در مکانی میان مکه و [[مدینه|مدینه]]، معروف به (عسفان)، انجامید.<ref>ابن‌شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب (ع)، بی‌تا، ج۴، ص۱۶۹.</ref>
| |
| | |
| *امام باقر و امام صادق(ع)
| |
| چنانکه در کتاب دلائل الامامه آمده است، هشام بن عبدالملک در زمان خلافت خود همواره از محبوبیت امام باقر(ع) در بین مردم می‌ترسید و تلاش می‌کرد مانع گسترش نفوذ وی شود.<ref>الطبری، دلائل الامامه، ۱۳۸۳ق، ص۱۰۵.</ref> بنابر نقل طبری، سخنان امام صادق(ع) درباره فضیلت و [[امامت]] [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت]] که در ایام حج انجام شد، بدان انجامید که هشام پس از بازگشت به پایتخت خود، دمشق، به حاکم مدینه دستور داد امام باقر(ع) و فرزندش جعفر بن محمد را روانه شام کند.<ref>الطبری، دلائل الامامه، ۱۳۸۳ق، ص۱۰۵.</ref>
| |
| | |
| طبری، نویسنده کتاب دلائل الامامه، گفته است که هشام چون به‌خوبی می‌دانست که اگر از راه مناظره وارد شود، هیچکدام از درباریان او توان مناظره با امام باقر(ع) را ندارند،<ref>محمد بن جریر بن رستم الطبری، دلائل الامامه، ۱۳۸۳ق، ص۱۰۵.</ref> تصمیم گرفت مسابقه تیراندازی ترتیب دهد تا وی را در آن مسابقه شکست بدهد، ولی در آن مسابقه نیز نتوانست به هدف خود برسد.<ref>طبری، دلائل الامامه، ۱۳۸۳ق، ص۱۰۵.</ref> گفته شده که هشام بن عبدالملک پس از شکست در آن مسابقه، امام باقر(ع) و فرزندش را در جایگاه مخصوص کنار خود جای داد، آنها را احترام کرد و به امام پنجم شیعیان گفت: قریش از پرتو وجود تو شایسته سروری بر [[عرب]] و [[عجم]] است.<ref>پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۹۰ش، ص۳۳۹.</ref>
| |
| | |
| ==وضعیت شیعیان در زمان حکومت هشام==
| |
| هشام در میان خلفای اموی به سیاستمداری و خشونت معروف بود و با توجه به این دو ویژگی، او را با [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] و [[عبدالملک بن مروان|عبدالملک]] مقایسه کرده‌اند. گفته شده که او با تدبیر و تکیه بر قدرت نظامی، بسیاری از قیام‌ها و شورش‌ها را سرکوب می‌کرد و مخالفان را می‌کشت.<ref>مغنیه، الشیعة و الحاکمون، بی‌تا، ص۱۱۴.</ref>
| |
| | |
| بنابر آنچه محمدجواد مغنیه، تاریخ‌نگار معاصر گفته است، هشام هیچ حرمتی برای جان مسلمانان قائل نبود و با کوچکترین بهانه‌ای آنان را می‌کشت و مخصوصاً [[شیعه|شیعیان]] و پیروان [[اهل البیت علیهم السلام|اهل‌بیت]] بیشترین فشار و ضربه را از سوی او متحمل می‌شدند. بدین ترتیب هشام در نامه‌ای به کارگزاران خود فرمان داد تا بر شیعیان سخت بگیرند و آنان را تحت‌فشار قرار دهند، آنها را زندانی کنند، آثارشان را محو کنند، خون‌شان را بریزند و از حقوق بیت‌المال محروم‌شان کنند<ref>مغنیه، الشیعة و الحاکمون، بی‌تا، ص۱۱۴.</ref>
| |
| | |
| هشام بن عبدالملک علاوه بر صدور این فرمان‌های عمومی، برای بعضی از شیعیان دستور خاص صادر می‌کرد؛ وی به فرماندار خود در [[کوفه]] دستور داد خانه [[کمیت بن زید اسدی]]، شاعر اهل‌بیت(ع) را خراب کند و زبان و دست او را به جرم ستایش خاندان پیامبر(ص) ببرّد.<ref>امینی، الغدیر، بی‌تا، ج۲، ص۲۰۵؛ اعیان الشیعه، السید محسن الأمین، ج۹، ص۳۴.</ref> کارگزاران هشام در شهرهای مختلف نیز سختگیری‌های بسیاری به شیعیان می‌کردند، و گفته شده که یوسف بن عمر ثقفی، فرماندار [[عراق]]، به حدّی با مردم بدرفتاری می‌کرد که او را جانشین [[حجاج بن یوسف]] می‌دانستند.<ref>زرکلی، الاعلام، بی‌تا، ج۸، ص۲۴۳.</ref>
| |
| | |
| ==اتفاقات مهم دوران خلافت==
| |
| در دوره خلافت هشام اتفاقاتی رخ داد که مهمترین آنها عبارتند از:
| |
| | |
| *شهادت امام محمد باقر(ع)
| |
| یکی از مهمترین اتفاقات زمان هشام، شهادت [[امام محمد باقر(ع)]] دانسته شده که در [[سال ۱۲۴ هجری قمری|سال ۱۲۴ق]] صورت گرفت و شیعیان معتقدند به‌دستور هشام بن عبدالملک صورت گرفت.<ref>مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۰۳.</ref>
| |
| | |
| *فتوحات در خراسان
| |
| در زمان هشام در برخی نواحی مثل [[خراسان بزرگ]]، [[فتوحات اسلامی|فتوحات]] به‌طور گسترده ادامه داشت و در [[سال ۱۰۹ هجری قمری|سال ۱۰۹ق]]، اشرس بن عبدالله سلمی از سوی هشام به‌عنوان والی خراسان منصوب شد.<ref>مسکویه، تجارب الامم، بی‌تا، ج۳، ص۳۹.</ref>
| |
| | |
| *قیام حارث در خراسان
| |
| در زمان هشام، حارث بن سریج در خراسان و [[ماوراء النهر|ماوراءالنهر]] قیام کرد و در آن زمان این قیام تنها قیامی بود که برای احقاق حقوق [[اهل ذمه]] بر ضد امویان شکل گرفته بود.<ref>خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۲۵.</ref>
| |
| | |
| *[[قیام زید بن علی]]
| |
| مهمترین قیام زمان خلافت هشام بن عبدالملک، قیام [[زید بن علی بن الحسین]] دانسته شده است. تاریخ‌نویسان دلایل مختلفی برای شکل‌گیری و رویدادهای این قیام بیان کرده‌اند، با این حال گفته شده است که او به‌سبب ستم بنی‌امیه قیام کرد و مردم را بر ضد بنی‌امیه به [[جهاد]] دعوت کرد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، بی‌تا، ج۲، ص۵۲۷.</ref>
| |
| | |
| *فعالیت سیاسی و نظامی خوارج
| |
| [[خوارج]] در دوره خلافت هشام بن عبدالملک در سرزمین‌های سیستان و [[کرمان]] و جنوب خراسان حضور فعال داشتند و در [[سال ۱۰۷ هجری قمری|سال ۱۰۷ق]] بر سیستان مسلط شدند و محدوده تسلط خود را تا خراسان گسترش دادند.<ref>یعقوبی، تاریخ، بی‌تا، ج۲، ص۳۰۸.</ref>
| |
| | |
| *فعالیت داعیان بنی‌عباس
| |
| یکی دیگر از وقایع مهم زمان هشام، پراکنده شدن داعیان و مبلّغان [[بنی‌عباس]] در سرزمین‌های شرقی [[اسلام]] و آغاز جنبش‌های [[شیعه|شیعیان]] بود که پنهانی فعالیت می‌کردند.<ref>ابن‌طقطقی، الفخری فی الآداب السلطانیه والدول الاسلامیه، بی‌تا، ج۱، ص۱۳۳.</ref>
| |
| | |
| ==ویژگی‌ها==
| |
| گفته شده که هشام در رفتار با مردم شام از بهترین خلفای [[بنی‌امیه]] بوده و مورخان نوشته‌اند که در میان خلفای بنی‌امیه هیچ‌کس بزرگوارتر از او نبود<ref>الدینوری، الامامة والسیاسة، ۱۹۶۷م، ج۲، ص۱۰۴.</ref> و دوراندیشی و مردانگی‌اش در میان بنی‌امیه کم‌نظیر بود، اما به [[علویان]] سخت می‌گرفت و در هر فرصتی آنان را از میان می‌برد، مانند زید و یحیی.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بی‌تا، ج۲، ص۳۲۸.</ref>
| |
| | |
| به‌گفته دینوری (۲۱۳-۲۷۶ق)، هشام به ضعفا نزدیک بود و از آنان دلجویی می‌کرد و آمادۀ شنیدن مظالم مردم بود و به آن رسیدگی می‌کرد، در میان شهر می‌گشت و از مردم می‌پرسید که آیا به آنان ستم شده است یا نه، و همچنین تعدادی از بهترین مردم را معیّن کرده بود تا کارهای کارگزاران را به او گزارش بدهند.<ref>الدینوری، الامامة والسیاسة، ۱۹۶۷م، ج۲، ص۱۰۷.</ref>
| |
| | |
| مسعودی، مورخ قرن چهارم هجری، هشام بن عبدالملک را مردی سیاستمدار و دقیق در کار دولت و مدیر در کار رعیت خوانده که کارها را شخصاً به دست داشت و هیچ نکته‌ای از کار ممالک از او پنهان نبود.<ref>مسعودی، التنبیه والاشراف، بی‌تا، ج۱، ص۲۷۹.</ref> مسعودی همچنین او را فردی عاقل و صبور، اما بسیار [[بخیل]] و مال‌اندوز توصیف می‌کند.<ref>مسعودی، مروج‌الذهب، بی‌تا، ج۴، ص۴۱.</ref> به نوشتۀ جاحظ (۱۶۰-۲۵۵ق)، او [[درهم]] بر درهم اضافه می‌کرد و هیچکدام از خلفای قبلی در [[بخل]] به او نمی‌رسیدند.<ref>جاحظ، البخلاء، ۱۹۶۳م، ص۱۵.</ref>
| |
| | |
| بنابر آنچه در کتاب العقد الفرید، نوشته ابن‌عبدربه آمده، هشام مجالس مباحثه‌ای تشکیل می‌داد که بعضی از محدّثان، مثل محمد بن شهاب زهری و ابوالزناد در آن شرکت می‌کردند و گاهی نیز مناظره‌های دینی برپا می‌کرد؛ مانند مناظرۀ غیلان دمشقی با میمون بن مهران.<ref>ابن‌عبّدربه، العقد الفرید، ۱۴۱۱م، ج۵، ص۱۸۸.</ref>
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{پانوشت}}
| |
| | |
| ==یادداشت==
| |
| {{یادداشت‌ها}}
| |
| | |
| ==منابع==
| |
| {{منابع}}
| |
| *ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، قم، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، بی‌تا.
| |
| *ابن‌الجوزی، أبوالفرج، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
| |
| *ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
| |
| *ابن‌شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل أبی‌طالب (ع)، النجف الأشرف، المکتبة الحیدریة، بی‌تا.
| |
| *ابن‌طقطقی، الفخری فی الآداب السلطانیه والدول الاسلامیه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
| |
| *ابن‌عبدربه، العقد الفرید، قم، دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
| |
| *ابن‌کثیر، إسماعیل بن عمر، البدایة والنهایة، قم، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
| |
| *ابن‌مسکویه، تجارب الامم وتعاقب الهمم، بی‌جا، بی‌تا، بی‌نا.
| |
| *الأمین، السید محسن، اعیان الشیعه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
| |
| *الأمینی النجفی، عبدالحسین، الغدیر، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
| |
| *البَلَاذُری، أحمد بن یحیی، أنساب الأشراف، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.
| |
| *الجاحظ، عمرو بن بحر، البخلاء، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
| |
| *الدینوری، ابن‌قتیبة، الإمامة و السیاسة المعروف بتاریخ الخلفاء، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۱۰ق.
| |
| *الزبیری، مصعب بن عبد الله، نسب قریش، القاهرة، دار المعارف، بی‌تا.
| |
| *الزرکلی، خیرالدین، الأعلام، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۰م.
| |
| *الطبری، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الامامه، نجف، منشورات المطبعه الحیدریه، ۱۳۸۳ق.
| |
| *الطبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم والملوک، لیدن، بریل، ۱۸۹۷م.
| |
| *العصقری، خلیفة بن خیاط، تاریخ، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
| |
| *پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۳۹۰ش.
| |
| *دینوری، احمد بن داود، الأخبار الطوال، قم، منشورات الشریف الرضی، ۱۳۷۳ش.
| |
| *ذهبی، محمد بن أحمد، سیر أعلام النبلاء، قاهرة، دار الحدیث، ۱۴۲۷ق.
| |
| *شیبانی جزری، علی بن محمد (ابن‌اثیر)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
| |
| *قلقشندی، أحمد بن علی، قلائد الجمان فی التعریف بقبائل عرب الزمان، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، ۱۴۰۲ق.
| |
| *مستوفی، أحمد بن المبارک، تاریخ إربل، عراق، دار الرشید، ۱۹۸۰م.
| |
| *مسعودی، علی بن حسین، التنبیه والاشراف، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
| |
| *مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
| |
| *مغنیه، محمدجواد، الشیعة و الحاکمون، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
| |
| *مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، قم، المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
| |
| *یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| ==پیوند به بیرون==
| |
| *[https://hedayatgar.ir/fa/news/3096/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1%D8%B9-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D8%B4%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%86-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%DA%A9 مناظره‌های امام باقر(ع) با هشام بن عبدالملک].
| |
| | |
| {{خلفای اسلامی}}
| |
| | |
| [[رده:خلفای بنی‌امیه]]
| |
| [[رده:خلفای معاصر امام باقر]]
| |
| [[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ج]]
| |
| [[رده:مروانیان]]
| |
| | |
| <onlyinclude>{{درجه‌بندی
| |
| | پیوند = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
| |
| | رده = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
| |
| | جعبه اطلاعات = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->دارد
| |
| | عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد
| |
| | ناوبری = <!--ندارد، دارد-->دارد
| |
| | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->دارد
| |
| | کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->از منبع خوب
| |
| | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->ناقص
| |
| | جانبداری = <!--دارد، ندارد-->دارد
| |
| | شناسه = <!--ناقص، کامل-->ناقص
| |
| | رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد
| |
| | جامعیت = <!--ندارد، دارد-->دارد
| |
| | زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->دارد
| |
| | تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
| |
| | تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
| |
| | توضیحات =
| |
| }}</onlyinclude>
| |
