آیه ۱۶۴ سوره نساء
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| جزء | ۶ |
| اطلاعات محتوایی | |
| درباره | سخن گفتن خداوند با موسی(ع) |
آیه ۱۶۴ سوره نساء اشاره به سخن گفتن خداوند با موسی(ع) دارد که آن‌را مستقیم[۱] و بدون واسطه فرشته الهی[۲] دانسته‌اند.
براساس آیه ۱۶۴ سوره نساء، خداوند شرح حال برخی انبیاء را برای پیامبر اسلام ذکر کرده و سرگذشت برخی دیگر را نیاورده است.[۳] در قرآن تنها نام بیست و پنج پیامبر آمده است.[۴] در این آیه، پیرامون تعداد پیامبرانی که داستانشان در قرآن نیامده، سخنی نمی‌گوید.[۵] اما برخی روایات مجموع پیامبران را یکصد و بیست و چهار هزار پیامبر ذکر کرده‌اند.[۶] تعبیر «من قَبْلُ؛ پیش از این» را برخی به قبل از نزول آیه ۱۶۴ نساء[۷] و برخی در اشاره به پیامبرانی که در آیات مکی نامشان برده شده دانسته‌اند.[۸]
سخن گفتن خدا با موسی
براساس آیه ۱۶۴ سوره نساء خداوند با موسی(ع) سخن گفت: «کَلَّمَ الله مُوسی تَکْلیماً؛ خداوند با موسی سخن گفت». طبرسی، صاحب تفسیر مجمع البیان، در تمایزِ سخن گفتن خدا با موسی و دیگر پیامبران گفته است خداوند با موسی(ع) بدون واسطه سخن گفت.[۹] در این نوع گفتگو، کلام به مخاطب می‌رسد، اما گوینده کلام دیده نمی‌شود.[۱۰] شیخ طوسی سخن گفتن خدواند با موسی(ع) را حقیقی دانسته است.[۱۱] برخی مفسران تأکید با کلمه «تَکْلیماً» در آیه «وَ کَلَّمَ الله مُوسی تَکْلیماً[۱۲]» را شاهد بر حقیقت بودن سخن گفتن خداوند گرفته و معتقدند نمی‌توان این سخن گفتن را به معنای مجازی آن دانست.[۱۳]
این نوع گفتگو را برخی مسلمانان[۱۴] و یهودیان[۱۵] مختص حضرت موسی(ع) و فضیلتی برای او برشمرده‌اند.[۱۶] برخی عالمان معتقدند خداوند در معراج با پیامبر اسلام نیز سخن گفت و روایات بر این سخن گفتن، دلالت دارد.[۱۷] این محققان معتقدند سخن گفتن بدون واسطه با خداوند، مخصوص پیامبر اسلام(ص) و موسی(ع) بوده است.[۱۸]
﴿وَرُسُلًا قَدْ قَصَصْنَاهُمْ عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ وَرُسُلًا لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَيْكَ وَكَلَّمَ اللَّهُ مُوسَى تَكْلِيمًا ١٦٤﴾ [نساء:164]
﴿و پیامبرانی [را فرستادیم] که در حقیقت [ماجرای] آنان را قبلاً بر تو حکایت نمودیم و پیامبرانی [را نیز برانگیخته ایم] که [سرگذشت] ایشان را بر تو بازگو نکرده‌ایم و خدا با موسی آشکارا سخن گفت ١٦٤﴾
پانویس
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۹۵.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۵، ص۴۵۲.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۴، ص۲۷۲.
- ↑ جعفری، کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۳۵.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۹۲.
- ↑ جعفری، کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۳۵.
- ↑ حسینی شیرازی، تبیین القرآن، ۱۴۲۳ق، ص۱۱۵.
- ↑ نجفی خمینی، تفسیر آسان، ۱۳۹۸ق، ج۴، ص۶۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۱۸.
- ↑ فضل الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۲۰، ص۲۰۲.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۳، ص۲۴۰.
- ↑ سوره نساء، آیه۱۶۴.
- ↑ قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۶، ص۱۸.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۳، ص۳۹۴؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۲۶۷.
- ↑ «لقب حضرت موسی به فارسی چه می‌باشد و نبوت ایشان چگونه بود؟»، انجمن کلیمیان تهران.
- ↑ قرشی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۴۷۰؛ رشید رضا، المنار، ۱۹۹۰م، ج۳، ص۴.
- ↑ بانو امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ۱۳۶۱ش، ج۲، ص۳۷۹.
- ↑ بروجردی، تفسیر جامع، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۴۶۲.
منابع
- بانو امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش.
- بروجردی، سید محمدابراهیم، تفسیر جامع، تهران، انتشارات صدر، چاپ ششم، ۱۳۶۶ش.
- جعفری، یعقوب، کوثر، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- حسینی شیرازی، سید محمد، تبیین القرآن، بیروت، دار العلوم، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.
- حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- رشیدرضا، تفسیر المنار، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۹۰م.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: احمد قصیر عاملی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
- فضل الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
- قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
- «لقب جضرت موسی به فارسی چه می باشد و نبوت ایشان چگونه بود؟»، انجمن کلیمیان تهران تاریخ بازدید: ۱۷ آبان ۱۴۰۰ش.
- مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۸۶ش.
- نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیة، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.