پرسش:خدیجه(س) چگونه با ثروت خود سبب پیشرفت اسلام شد؟
حضرت خدیجه(س) با بخشیدن ثروت خود به پیامبر(ص) و هزینه کردن آن برای مسلمانان، همچنین رفع مشکلاتی که از تحریم‌های اقتصادی قریش پدید آمده بود، سبب حفظ و پیشرفت اسلام گردید.
پیامبر(ص) با ثروتی که حضرت خدیجه(س) در اختیارش قرار داده بود به امورات مسلمانان رسیدگی و از آنان حمایت می‌کرد. اموال خدیجه(س) در محاصره شعب ابی‌طالب(شب ۱ محرم سال هفتم بعثت)، کمک فراوانی برای مسلمانان بود. بر اساس منابع تاریخی، او در طول محاصره، کالا‌ها را چند برابر قیمت واقعی‌شان خریداری و آن را به محاصره‌شدگان می‌رساند. به گفته مورخان پس از محاصره شعب ابی‌طالب، دیگر چیزی از اموال خدیجه(س) باقی نماند.
برخی دیگر از تاریخ‌نگاران معتقدند بخش اندکی از اموال خدیجه باقی ماند که آن هم در جریان هجرت مسلمانان به مدینه هزینه شد. نقل کرده‌اند که بیشتر مسلمانان به‌خاطر فقرشان قادر به هجرت نبودند و با اموال حضرت خدیجه(س) بود که توانایی هجرت به مدینه را پیدا کردند. مورخان در چنین شرایطی هزینه شدن ثروت خدیجه(س) برای مسلمانان را سبب پیشرفت و تقویت اسلام دانسته‌اند.
ثروت خدیجه(س)
مردم مکه، در زمان حضرت خدیجه(س) غالبا تاجر بودند و زنان در تجارت با مردان مشارکت داشتند.[۱] از خدیجه(س) به عنوان ثروتمندترین تاجران مکه نام برده شده که ثروت او را بیش از هشتاد هزار شتر در کاروان‌های متعدد دانسته‌اند که اموال تجاری او را به مراکز اقتصادی جهان آن روز حمل می‌کردند.[۲] تاریخ‌نگاران عوامل ثروت فراوان خدیجه(س) را چنین برشمرده‌اند:
- هوش حضرت خدیجه(س) در تجارت.
- مضاربه دادن ثروت خود به سرشناسان و ثروتمندان.
- نقش کارآمدی بردگان خدیجه(س) در حرکت کاروان‌های تجارتی او.[۳]
بخشش اموال به پیامبر(ص)
براساس منابع تاریخی، خدیجه(س) پس از ازدواج با پیامبر(ص)، اموالش را در اختیار پیامبر گذاشت، و آن حضرت هم اموال را در راه خدا به مصرف رساند.[۴] حضرت خدیجه(س) با بخشش اموال خود به پیامبر، سبب بی‌نیازی کامل او شد به‌گونه‌ای که خداوند دراین‌باره به پیامبر(ص) می‌فرماید: «خداوند تو را فقیر یافت و بی‌نیاز نمود.[۵]»[۶] طبرسی(۴۶۸ یا ۴۶۹ق-۵۴۸ق) در مجمع البیان، فخرالدین الرازی(م. ۶۰۶ق) در مفاتیح الغیب و بسیاری دیگر از مفسران در تفسیر آیه نوشته‌اند که ثروت خدیجه(س) بود که پیامبر(ص) را از فقر رهایی داد.[۷]
کمک‌های مالی حضرت خدیجه(س) آنچنان موجب بی‌نیازی پیامبر(ص) شد که از رسول خدا(ص) نقل شده است، «هیچ مالی به من سود نبخشید، آن‌گونه که ثروت خدیجه(س) به من سود بخشید».[۸] در حدیث دیگری پیامبر(ص) اینچنین گفته است که خدا زنی بهتر از خدیجه(س) به من نداد؛ هنگامی که مردم تکذیبم می‌کردند، او مرا تصدیق کرد و هنگامی که مردم مرا تحریم کردند، او با ثروتش کمکم کرد.[۹]
حمایت‌های اقتصادی از مسلمانان
پیامبر(ص) پس از اینکه حضرت خدیجه(س) اموالش را به ایشان بخشید، تا زمانی که در مکه بود با این اموال بدهی بدهکار را پرداخت می‌کرد، اسیران را آزاد و از ناتوانان دست‌گیری می‌نمود.[۱۰] از فقرای اصحاب خود پذیرایی و هزینه هجرتشان را می‌پرداخت. بدین صورت ثروت خدیجه در راه گسترش اسلام نقش موثری را ایفا کرد.[۱۱]
در شعب ابی‌طالب فرزندانمان از گرسنگی می‌مردند، زنانمان از گرسنگی پوست می‌انداختند. تا وقتی که خدیجه(س) به شعب نرفته بود دارایی و ثروت خود را داشت، یهودیان فرصت‌طلب ناعادلانه‌ترین معاملات را به خدیجه پیشنهاد می‌کردند تا ثروت را از دستش خارج کنند.[۱۲]
شعب ابی‌طالب
در ماجرای محاصره مسلمانان در شعب ابی‌طالب(شب ۱ محرم سال هفتم بعثت[۱۳])، اموال حضرت خدیجه(س) در حمایت از آنان مصرف شد، تا آنجا که در روایت آمده است «ابوطالب و خدیجه(س) همه اموال خود را برای حفظ اسلام و محاصره‌شدگان هزینه کردند.»[۱۴]
به گفته برخی محققان، حکیم بن حزام برادرزاده خدیجه(س)، با شترها، گندم و خرما را حمل می‌کرد و با زحمت و خطر زیاد، آنها را به بنی‌هاشم می‌رساند.[۱۵] فقط در موسم حج (رجب و ذی‌الحجه) بود که رسول خدا و یارانشان می‌توانستند از شعب خارج شوند، مقداری آذوقه و مواد خوراکی تهیه، و سپس در دوران محاصره از آن استفاده کنند.[۱۶]
خدا این کار خدیجه(س) را در ردیف نعمت‌ها و مواهب بزرگ خود به بنده برگزیده‌اش محمد(ص) برشمرد.[۱۷]
طبق منابع تاریخی ایشان در طول محاصره مسلمانان در شعب، اجناس را چندین برابر قیمت واقعی‌شان خریداری و آن را به محاصره‌شدگان می‌رساند.[۱۸] آورده‌اند که پس از محاصره شعب ابی‌طالب، دیگر چیزی از اموال خدیجه(س) باقی نماند تا جایی که گفته شده: «ما قام الاسلام الا بسیف علی و ثروة خدیجه؛ اسلام جز به شمشیر علی(ع) و ثروت خدیجه(س) برپا نشد.[۱۹]
هجرت مسلمانان
برخی از تاریخ‌نگاران بر این باورند که بعد از پایان یافتن محاصره مسلمانان در شعب، بخش اندکی از اموال خدیجه(س) باقی ماند که آن هم در جریان هجرت مسلمانان به مدینه هزینه شد.[۲۰] نقل کرده‌اند که بیشتر مسلمانان به‌خاطر فقرشان قادر به هجرت نبودند و با اموال حضرت خدیجه(س) بود که توانایی هجرت به مدینه را پیدا کردند.[۲۱] در چنین شرایطی اموال خدیجه توانست در راه پیشرفت و تقویت اسلام بخش مهمی از توطئه‌های اقتصادی قریش را خنثی نماید و کمک به مسلمانان باشد.[۲۲]
پانویس
- ↑ ابراهیم جمیل، «ام المؤمنین خدیجه بنت خویلد»، ص۵۹؛ دانشنامه حضرت خدیجه سلام الله علیها، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ۱۳۹۲ش، ص۱۷.
- ↑ دانشنامه حضرت خدیجه سلام الله علیها، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ص۱۳۹۲ش، ص۱۰۳.
- ↑ دانشنامه حضرت خدیجه سلام الله علیها، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ص۱۳۹۲ش، ص۱۰۳.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۶، ص۷۱؛ دانشنامه حضرت خدیجه سلام الله علیها، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ۱۳۹۲ش، ص۲۴؛ جمعی از نویسندگان، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دایره المعارف اسلامی، ج۱۵، ص۹۳.
- ↑ سوره ضحی، آیه۸
- ↑ دانشنامه حضرت خدیجه سلام الله علیها، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ص۱۳۹۲ش، ص۱۰۵.
- ↑ ابن‌شهر آشوب، مناقب آل أبی طالب، المکتبة الحیدریة، ج۲، ص۲۹۵؛ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۳۸۴؛ قرطبی، تفسیر قرطبی، ۱۴۰۵ق، ج۲۰، ص۹۹؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۷۶۸؛ الرازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳۱، ص۱۹۹.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۶۳.
- ↑ عاصم النمری القرطبی، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ۱۴۱۲، ج۴، ص۱۸۲۴؛ شیخ مفید، الافصاح فی الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۲۱۷.
- ↑ «پیامبر چند سال محاصره اقتصادی»، تحریریه اقتصادآنلاین
- ↑ «پیامبر چند سال محاصره اقتصادی»، تحریریه اقتصادآنلاین
- ↑ سمیح عاطف، زندگانی پیامبر در قرآن، ج۴، ص۱۸.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۱۶؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۳۱.
- ↑ سبحانی، فروغ ابدیت، تجزیه و تحلیل کاملی از زندگی پیامبر اکرم(ص)، ۱۳۸۵ش، ص۳۴۳؛ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دارالمعرفة، ج۱، ص۳۵۳-۳۵۴.
- ↑ قاضی عسکر، تحقیقی پیرامون شعب ابی‌طالب، فصلنامه میقات، سازمان حج و زیارت، حج ۱۳۷۲، شماره۳؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، جلد۱، ص۱۲۶.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۵، ص۴۲۵.
- ↑ طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۱۲۵-۱۲۸.
- ↑ مناقب خدیجة الکبری، علوی المالکی، محمد، ج۱، ص۲؛ دانشنامه حضرت خدیجه سلام الله علیها، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ص۱۳۹۲ش، ص۱۰۷.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، اولین شیعه علی علیه السلام، قم، نشر مجله حوزه، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ۱۳۹۱ش؛ «خدیجه؛ بانوی مبارکه و همدم مریم در بهشت/ مباهات خداوند به خدیجه»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، اولین شیعه علی علیه السلام، قم، نشر مجله حوزه، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ۱۳۹۱ش؛ «خدیجه؛ بانوی مبارکه و همدم مریم در بهشت/ مباهات خداوند به خدیجه»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ محمدی، رمضان، مجله ره توشه، ۱۳۹۳ش، شماره ۹۳، ص۲۰۹-۲۱۱.
منابع
- «پیامبر چند سال محاصره اقتصادی»، تحریریه اقتصادآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۷ اسفند ۱۴۰۰ش.
- «خدیجه؛ بانوی مبارکه و همدم مریم در بهشت/ مباهات خداوند به خدیجه»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۷ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۷ اسفند ۱۴۰۰ش.
- ابراهیم جمیل، محمد حسن، «ام المؤمنین خدیجه بنت خویلد»، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی ، مناقب آل أبی طالب، النجف الأشرف، المکتبة الحیدریة، بی‌تا.
- ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
- الرازی، فخرالدین، مفاتیح الغیب، بیروت، دارالإحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، تجزیه و تحلیل کاملی از زندگی پیامبر اکرم(ص)، قم، بوستان کتاب قم، ۱۳۸۵ش.
- جمعی از پژوهشگران، اولین شیعه علی علیه السلام،بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۹۱ش.
- جمعی از نویسندگان، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، بی‌تا.
- دانشنامه حضرت خدیجه سلام الله علیها، مشخصات نشر دیجیتالی: اصفهان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ص۱۳۹۲ش.
- زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الإفصاح فی الإمامة، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الوری بأعلام الهدی، تهران، انتشارات اسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۰ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
- عاصم النمری القرطبی، یوسف بن عبد الله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، به تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
- علامه مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- علوی المالکی الحسنی، سید محمد، مناقب خدیجة الکبری، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- قاضی عسکر، سیدعلی، تحقیقی پیرامون شعب ابی‌طالب، فصلنامه میقات، سازمان حج و زیارت، حج ۱۳۷۲، شماره۳.
- قرطبی، محمد بن احمد، تفسیر القرطبی، به حقیق مصطفی السقا، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مقریزی، احمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبي من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبدالحمید نمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی،بی‌جا، دارصادر، بی‌تا.
| آیا می‌دانستید که... | جدیدترین پرسش‌ها |
| درگاه:پرسش/آیا می‌دانستید |