بحث:مستضعف فکری
- سلام وادب وخدا قوت...(برداشت ناصر مکارم شیرازی یکی از مفسران شیعه، از روایت امام کاظم(ع)...) منظور کدام روایت است؟ظاهراً اشاره‌ای لازم دارد.--Mahdi1382 (بحث) ۳ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۵۹ (+0330)
- در نمونه‌ها ومصادیق مستعف حتی برخی محی الدین عربی را نیز مستعف برشمرده اند:(يك وقتي مرحوم علامه با مرحوم آقا راجع به مساله استضعاف محي‌الدين صحبت مي‌كردند و من يا در نوشته‌اي ديدم البته خودم در آن مجلسي بودم كه با هم صحبت مي‌كردند كه مرحوم علامه مي‌گفتند كه آخر شما محیي‌الدين را هم مستضعف مي‌شماريد محیي‌الدين كه يك آدم به اين كيفيت و به اين وضعيت ايشان فرمودند چه اشكال دارد؟ محیي‌الدين مستضعف باشد نه در همه مراحل در يك مرحله این در یک وضعیت و در يك شرايط و خصوصيت و موقعيتي بوده در آندلس و در وضعيت محيط و اين ها و آن خصوصيتي كه الان براي ما از اقدام صحابه و شيخين و فرض كنيد خلفاء غاصب و اين ها نبوده، يك مساله ومطلب عادي بوده و آن طوري كه بايد و شايد اين مطلب در ذهن و نفس قرار نگرفته و بعد كه اين تنبه پيدا كرده خوب ایشان مطالبي در اين زمينه دارد چه اشكال دارد؟) ( سید محسن طهرانی، https://maktabevahy.org/Document/Lesson/Details/4845/%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-43?page=4)--Mahdi1382 (بحث) ۳ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۱۶ (+0330)
- (به باور آیت‌الله مکارم شیرازی، آیه‌ای درباره مستضعف فکری در قرآن مجید وجود ندارد و منظور از کلمه "مستضعفین" مستضعف عملی است؛ یعنی کسی که حق را تشخیص داده؛ اما خفقان محیط به او اجازه عمل به آن را نمی‌دهد) ظاهراً ادعای نبودن آیه‌ای در قرآن درباره مستضف فکری و مستند ساختنش به تفسیر نمونه براساس این فراز از تفسیر نمونه است:(ولى در آيه مورد بحث(۹۸ نساء)، و آيه 75 همين سوره كه گذشت، منظور از مستضعف، همان مستضعف عملى است يعنى كسى كه حق را تشخيص داده اما خفقان محيط به او اجازه عمل را نمى‌دهد.( نمونهه، ج۱۶، ص۲۰) که مستضعف عملی را مخصوص این دو آیه دانسته است ولی در جای دیگر از نمونه گفته است:( البته «مستضعف» انواع و اقسامى دارد، مستضعف «فكرى»، «فرهنگى»، مستضعف «اقتصادى»، مستضعف «اخلاقى» و مستضعف «سياسى» و آنچه بيشتر قرآن روى آن تكيه كرده است، مستضعفين سياسى و اخلاقى است.)(نمونه، ج۱۶، ص۳۲.) Mahdi1382 (بحث) ۳ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۰۳ (+0330)
با سلام و عرض تشکر از نکته مهم شما. زمان نگارش مدخل به این مساله دقت کردم و مشاهده شد که تمام ایات قران درباره مستضعف عملی به کار رفته است. با این حال تعبیر اقای مکارم این گونه هست «در قرآن مجيد در پنج مورد سخن از" مستضعفين" به ميان آمده كه عموما سخن از مؤمنانى مى‌گويد كه تحت فشار جباران قرار داشتند.»(نمونه،ج۱۶ص۲۰) در این تعبیر از کلمه عموما استفاده شده است. و منظور از مومنانی که تحت فشار جباران هستند همان مستضعقف عملی است زیرا مستضعف فکری تحت فشار حکام نیست بلکه بیشتر جنبه جهالت یا غفلت یا نقض جسمانی او مطرح است. اقای مکارم عبارت دیگری دارند «البته" مستضعف" انواع و اقسامى دارد مستضعف" فكرى" و" فرهنگى" مستضعف" اقتصادى" مستضعف" اخلاقى" و مستضعف" سياسى" و آنچه بيشتر قرآن روى آن تكيه كرده است مستضعفين سياسى و اخلاقى است». (تفسیر نمونه جلد۱۶ص۱۹) ایشان در این تعبیر درصدد بیان مستضعف قرانی نیستند بلکه ابتدا اقسام مستضعف را ذکر میکنند و بعد میگویند مستضعف سیاسی که همان عملی است بیشتر در قران آمده است. عبارت اول ایشان اشاره به اقسام پنجگانه قرانی نیست تا کلمه «بیشتر» تکلمه آن باشد. با این حال باید کلمه عموما در مدخل بیاید که اصلاح شد. M.hasanzadeh (بحث) ۲۸ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۲۴ (+0330)
نکاتی چند
@M.hasanzadeh: با سلام و عرض ادب و خسته نباشید
- در شناسه مدخل آمده است «در قرآن کریم، اصطلاح مستضعف، فقط درباره مستضعف عملی به کار رفته است؛ یعنی کسانی که اسلام به آنها رسیده؛ اما شرایط محیط به او اجازه عمل نمی‌دهد؛ اما تعریف و شرایط مستضعف فکری، در روایات آمده است» و در بخش اول مدخل گفته شده «به باور ناصر مکارم شیرازی، مفسر شیعه، آیه‌ای درباره مستضعف فکری در قرآن مجید وجود ندارد»!
به نظر جمله فوق دقیق نیست؛ چناچه در بالا هم اشاره شده است.
ظاهراً آیاتی درباره مستضعف فکری در قرآن وجود دارد یا دست کم برخی از مفسران آیاتی را به مستضعف تفسیر یا تأویل کرده‌اند. برای نمونه نگاه کنید به: تفسیر المیزان ذیل آیه ۹۸ سوره نساء. به نظر علامه طباطبایی، این آیه هم مستضعف عملی را شامل می‌شود و هم مستضعف فکری را. (ر.ک: طباطبایی، الميزان فی تفسير القرآن، ج۵، ص ۵۰-۵۲)
- ارتباط مستضعف فکری با «المُرْجَونَ لِأمرِ الله». به نظر شایسته است که به ارتباط این دو نیز اشاره ای شود. ظاهراً برخی این دو را یکی گرفته‌اند. اگر یکی باشد آیه ۱۰۶ سوره توبه را که درباره موجون لامر الله است، میتوان از آیات دال بر استضعاف فکری شمرد. برای نمونه نگاه کنید به: و کتاب عدل الهی شهید مطهری. شهید مطهری خیلی جاها این دو کلمه را با همه و به یک معنا به کار برده. به نظر میرسد پرداختن به موضوع مرجون خروج از بحث باشد زیرا مدخل ایه مستضعف وجود دارد و مدخل مد نظر ما خود مستضعف بوده نه آیه آن از اینرو پرداختن به آیه 106توبه ارتباطی به مدخل فوق ندارد.
- ارتباط مستضعف فکری با جاهل قاصر: آیا واقعا این دو یکی و هم معنا هستند؟ در این آدرسی که آمده شده گفته شده «اینان جاهل قاصر نامیده میشوند و مستضعف فکری‌اند» در سایت آیین رحمت آمده است «منظور از مستضعف در اينجا مستضعف فكرى است؛ كه گاه ما او را جاهل قاصر مى ناميم». اولا با این جمله نمی‌توان گفت که «در کلام و فقه این دو هم معنا و یکی شمرده شده‌اند»؛ رفرنس کلامی و فقهی نیاز است؛ ثانیاً به نظر میرسد شاید بتوان بین این دو تفاوتی قائل شد: به این صورت که جاهل قاصر را مربوط به فقه و احکام شرعی دانست و استضعاف فکری را مربوط به کلام و اعتقادات شمرد! طبق ادرس مذکور(سایت ایین رحمت) و کتاب : استكبار و استضعاف در قرآن نویسنده : سروش، محمد؛ حیدری، احمد جلد : 1 صفحه : 30 بله میتوان قایل به این همانی بین آندو شد.
- در تعریف مستعضف فکری گفته شده توانایی جسمی ... ندارد یا کاستی فکری و بدنی .... به نظر میرسد نقص بدنی یا عدم توانایی جسمی زمینه و عامل استضعاف فکری است نه خودش تا در تعریف آن گنجانده شود. بله نکته شما دقیق است اما تعریف فوق بر اساس این آدرس آمده است. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۸۷
با تشکر و سپاس --رضا باذلی (بحث) ۸ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۹ (+0330) M.hasanzadeh (بحث) ۲۷ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۵ (+0330)