بحث:قاعده لطف
چند نکته
* مفاد قاعده لطف و محل نزاع
مدخل درباره قاعده لطف است اما اصلا درباره این قاعده و محل اختلاف بحث نشده است. محل اختلاف، خوبی لطف و یا لطیف بودن خدا و یا انجام لطف از جانب خدا به شکل شخصیه و یا موجبه جزئیه نیست بلکه محل اختلاف وجوب لطف بر خدا به نحو موجبه کلیه است: یعنی آیا با عنایت به ادله عقلی یا نقلی اثبات می شود که خداوند هر لطفی را انجام می دهد. کسانی که موافق این قاعده عقلی هستند، از آن در مصادیق مختلف استفاده می کنند.
اما گروهی مخالف این قاعده عقلی و کلیت آن هستند و گروهی نیز با این که این قاعده را قبول دارند، در تطبیق آن بر مصادیق دچار اختلاف هستند؛ مثلا اختلاف دارند که آیا خداوند از باب لطف مانع از اجماع گمراه کننده می شود یا نه یا خداوند از باب لطف، عامل عصمت امام و ولی و نبی می شود یا نه.
در شناسه به اختلاف اشاعره و معتزله اشاره شده ولی در خود مدخل مطلبی ذکر نشده است. اشاعره مخالف وجوب قاعده لطف هستند هم از این جهت که مخالف حسن و قبح عقلی هستند و هم از این جهت که مفاد لطف با اختیار انسان گره خورده و چون اشاعره اختیار را قبول ندارند، نوبت به لطف نمی رسد.
معتزله و امامیه نیز مجموعا درباره منشا قاعده لطف و نحوه استدلال کردن به سودش نظرات مختلفی دارند: گروهی مستند به جود و گروهی مستند به حکمت خدا آن را اثبات می کنند.
--Shadpoor (بحث) ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۵۱ (UTC)
* اقسام لطف در اقسام لطف نیز به دو قسم اشاره شده اما توضیحی نیامده که مساله اصلی در قاعده لطف چه چیزی است؟ لطف مقرب یا محصل یا هر دو؟ آیا بر خدا لازم است همیشه لطف مقرب را نیز انجام دهد؟!
--Shadpoor (بحث) ۲ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۰۹ (UTC)
*گستره و مصادیق قاعده لطف
در باب کاربردهای قاعده لطف نیز گفتنی است:
اولا کاربرد قاعده لطف در علم کلام، محدود به امامت نیست و بهتر بود مشخصا ذکر می شد که قاعده لطف در مباحث مختلفی از جمله نبوت و عصمت و اعطای معجزه و ... ذکر می شود و محدود به مبحث امامت نیست.
ثانیا در باب تاثیر قاعده لطف در اصول فقه و حجیت اجماع نیز گفتنی است که بهتر بود با صراحت بیشتری این بخش توضیح داده می شد که گروهی مثل سید مرتضی و شیخ طوسی به حجیت اجماع از باب لطف استناد کرده اند وگرنه اکثر علمای معاصر با این استدلال برای اعتباربخشی به اجماع موافق نیستند؛ یعنی با این که این قاعده را قبول دارند اما معتقدند قاعده لطف در این مورد تطبیق نمی یابد.
ثالثا برخی از علمای شیعه از این قاعده برای تبیین فواید امام غایب و دفاع از مهدویت، استفاده کردند چنانکه مرحوم کراجکی شاگرد شیخ مفید، در توضیح فایده امام غایب، به نقش او در حجیت اجماع از طریق قاعده لطف اشاره می کند.
رابعا برخی از سیاسیون معاصر از همین قاعده برای اثبات ولایت فقیه و یا عصمت ولی فقیه نیز استفاده کرده اند. (البته بحث عصمت امراء و حاکمان را علامه حلی در مناهج ذکر و نقد کرده است) به نظرم سزاوار بود در ویکی گزارشی از این بحث نیز بیاید.
خامسا بحث مهم دیگری که درباره قاعده لطف مطرح است این است که طبق چه معیارهایی تطبیق می یابد/نمی یابد. البته این بحث مهمی است و زیربنای نکات بالا است اما شاید رسالت ویکی، توضیح و بررسی آن نباشد.
--Shadpoor (بحث) ۱ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۵:۵۹ (UTC)
*پیشینه قاعده لطف
بحث مهم دیگر، بررسی پیشینه قاعده لطف است. اشاره نکردن به این بحث، این گمان را تقویت می کند که شیعه لطف را برای توجیه امامت برساخته است؛ در حالی که قاعده لطف اصل کلامی است که معتزله در بسیاری از مباحث کلامی از جمله نبوت و ... از آن استفاده می کردند و شیعه آن را در امامت نیز ذکر کرد
بنابراین، لازم است به آثار بسیاری گسترده ای که معتزله و امامیه در این زمینه نگاشته اند اشاره شود.
--Shadpoor (بحث) ۱ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۶:۰۳ (UTC)
همچنین ارتباط لطف (شیعه) و فیض(مسیحیت) از مباحث مهم دیگری است که لازم است به آن اشاره شود تا تصویر بهتری از پیشینه بحث بدست آید.
--Shadpoor (بحث) ۲ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۱۲ (UTC)
تکمیل مدخل
- مدخل به کتابشناسی نیاز دارد تا به کتاب‌هایی که درباره قاعده لطف نوشته شده اشاره شود. ✓
--P.motahari (بحث) ۲۴ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۳۰ (UTC)
- ارتباط قاعده لطف با فیض در مسیحیت مشخص شود.
- در بخش «کاربرد در اصول فقه» به نظر مخالفان هم اشاره شود.✓
--P.motahari (بحث) ۲۴ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۳۱ (UTC)
- به تسری قاعده لطف به بحث ولایت فقیه از سوی برخی نویسندگان اشاره شود. «امکان یا عدم امکان تسرّی قاعده لطف به موضوع ولایت فقیه در عصر غیبت» ✓
- مقالات علمی زیادی در زمینه لطف نوشته شده چند مورد در بخش پیوند به بیرون مدخل اضافه شود. ✓
--P.motahari (بحث) ۲۴ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۳۰ (UTC)
- دیگر مطالبی که آقای شادپور در بالا مطرح کردند.--کمیل شمس‌الدینی مطلق (بحث) ۶ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۰۲ (UTC) ✓
--P.motahari (بحث) ۲۴ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۳۰ (UTC)