بحث:استعمال دخانیات
- سلام و عرض ارادت
جامعیت مدخل کاملا مشهوده،
ممنون بابت زحماتتون.
یه نکته: محتوای تیتر «استعمال دخانیات مسئله‌ای اجتماعی» ارتباطش با بحث ویکی خیلی ضعیفه، اگر حذف بشه بهتره. والامر الیک.
--M.abedini (بحث) ۲۰ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۳۲ (+0330)
- سلام وادب وخدا قوت...(مناقشه اصولی و اخباری در حکم شرعی استعمال دخانیات)این تعبیرشاید ابتداءً به ذهن برساند که مناقشه‌ای براساس علم اصول نه مناقشه‌ای از سوی یک فرد اصولی شاید اگر جمع می‌آمد: مناقشه‌ای میان اصولیان و اخباریان چنانچه در متن آمده بهتربود. الامر الیکم.--Mahdi1382 (بحث) ۲۲ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۲۰ (+0330)
- این عبارت(...و اخباریان به توقف قائل شده و فتوای به عدم جواز صادر کرده‌اند) اگرتوقف، به معنای عمل نکردن مکلف به هیچ فتوایی و یا فتوا ندادن فقیه در مقام افتا باشد ظاهراً عبارت مبهم است یعنی اخباریان با قول به توقف فتوا به عدم جوازدادند؟!--Mahdi1382 (بحث) ۲۲ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۲۹ (+0330)
- (بنا به برخی نقل‌ها ورود دخانیات به کشور ایران از اوایل قرن ۱۱ هجری بوده است.) منظور هجری قمری است؟--Mahdi1382 (بحث) ۲۲ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۳۱ (+0330)
[هجری قمری مراد است.]
- با توجه به این تعابیر درمدخل: (گروهی از فقیهان به حرمت و گروهی دیگر به جواز آن فتوا دادند. )(بسیاری از فقهای مسلمان استعمال دخانیات را حرام اعلام کرده‌اند)(همه فقهای شیعه، استعمال دخانیات را با استناد به قاعده لاضرر، در صورتی که ضرر مهم و قابل اعتنایی برای بدن داشته باشد، حرام دانسته‌اند)(قاعده لاضرر مهم‌ترین دلیلی است که قائلان به حرمت استعمال دخانیات به آن استناد کرده‌اند.)به نظرم می‌رسد میان این فرازهای چهارگانه در مدخل به ظاهرسازگاری نیست.گروهی قائل به حرمت...بسیاری ...حرام اعلام کرده‌اند...همه فقها... بااستناد به قاعده لاضررحرام دانسته‌اند...( این یعنی قاعده لاضرر مستند حکم به حرمت از سوی همه فقها)قاعده لاضرر مهم‌ترین دلیل قائلان به حرمت استعمال دخانیات(این یعنی قاعده لاضرر مستند حکم به حرمت از سوی قائلان به حرمت)بالاخره همه فقها با استناد به قاعده لاضرر حکم به حرمت داده‌اند یا فقط قائلان به حرمت با ستناد به قاعده لاضرر حکم به حرمت داده‌اند؟الامر الیکم.--Mahdi1382 (بحث) ۲۲ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۴۸ (+0330)
- این تعبیر(دخانیات پاکیزه و حلال است)از ادله جواز استعمال دخانیات معرفی شده است در حالی که براساس متن ظاهراً ادله آیاتی است که با استدلال به آنها این نتیجه برداشت شده است.عنوان هم خیلی جذاب است!!الامر الیکم.--Mahdi1382 (بحث) ۲۲ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۲۰ (+0330)
- (برای حرمت استعمال دخانیات هیچ نصی وارد نشده است و همه فقهای متقدم و متأخر شیعه، به‌نقل از سید نعمت‌الله جزایری، بر حلال‌بودن هر آنچه نصی بر حرمت آن وارد نشده، اجماع دارند.) درباره سید نعمت الله جزایری نوشته‌اند که مباح بودن دخانیات در عالم رؤیا برایش ثابت شده!!!( روي أنه كان له ثلاث حاجات الى اللّه تعالى (الأولى) زيارة جده أمير المؤمنين على بن ابى طالب (عليه السلام) في المنام (الثانية) تصديق سيادته الثابتة ظاهرا (الثالثة) اباحة الدخانيات بطريق المكاشفة، فرأى ذات ليلة في الرؤيا، أمير المؤمنين (عليه السلام) يقول: لغلامه «قنبر»: «آت قليانا للسيد نعمة اللّه» فلما استيقظ من نومه، وجد أن حاجاته الثلاث مقضيات.)كشف الأسرار في شرح الاستبصار، الناشر : مؤسسة دار الكتاب،ج۱، ص۳۷.--Mahdi1382 (بحث) ۲۲ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۴۱ (+0330)
[خیلی جالب بود.]
- در بخشی اگر تک نگاری یا کتاب شناسی برای شرب تتن و تدخین و مانند آن بود وبرخی از آثار فقهی وغیره معرفی می‌شد شاید خوب بود. تهرانی، الذریعه،۱۴۰۸ق، ج، ص۱۷۳و۱۷۴؛ ج۲، ص۲۱۳. ویا همین کتابی که به آن استناد شده است.سیگار پدیده مرگبار عصر ما. https://noorlib.ir/book/view/4061/%D8%B3%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D9%85%D8%B1%DA%AF%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B5%D8%B1-%D9%85%D8%A7?viewType=htmlالامر الیکم. Mahdi1382 (بحث) ۲۲ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۵۹ (+0330)
@Mahdi1382:
سلام علیکم و رحمة الله
ممنونم از نکات خوب و ارزنده‌ای که یادآوری فرمودید.
نکات مطرح شده در جلسه
@H.ahmadi: ضمن عرض ادب و احترام. نکاتی را که در جلسه نقد عرض کردم در اینجا ذکر می‌کنم:
- رویکرد مقاله فقهی است که به نوعی هم از نقاط قوت (بررسی همه جانبه فقهی) و هم از نقاط ضعف مقاله است. مسائلی مانند فتوای تحریم استعمال تنباکو ، نقش دخانیات در فرهنگ‌ها، استفاده از دخانیات در مجالس روضه، اربعین، حق طلاق زنان در برابر مردان معتاد و شاید استعمال دخانیات در نزد علما و تصویر برخی از آنها (مردد هستم) از دیگر مباحث این موضوع است.
- در سرشناسه تنها به تعریف لغت بسنده شده، و به جایگاه فقهی آن (از مسائل مستحدثه بودن آن) اشاره نشده است. علاوه بر اینکه : عبارت آن دشوار است. می‌توان گفت: استنشاق (اگر درست باشد) دود توتون یا تنباکو.
- حکم خوردن، جویدن و انفیه تریاک از بحث خارج شده، و در کل مقاله مفقود است.
- حکم دخانیات دیگر (از جمله گل، ناس، سیگار الکترونیکی) در کل مقاله مفقود است.
- از نقاط قوت این مدخل ذکر دیدگاه‌های اهل سنت در این مدخل است. اما این نقطه قوت، بسیار برجسته شده است. به نظر بنده این مهم، یکی از دو اشکال اساسی این مدخل است. تقریبا نیمی از منابع مکتوب برای اهل سنت است و به منابع تخصصی شیعه بسیار محدود ارجاع داده شده است. مثلا در پاورقی چهار، از چهار منبع ذکر شده، سه منبع مربوط به اهل سنت است.
- دیدگاه‌های شیعه و اهل‌تسنن خلط شده است و خواننده‌ای که در ویکی شیعه به دنبال دیدگاه شیعیان می‌گردد، اغرای به جهل شده است. مثلا در «همچنین فقهای مسلمان درباره حکم شرعی استعمال دخانیات و خرید و فروش آن به‌طور مستقل بحث کرده‌اند.»، «کل بخش مربوط به دخانیات از خبائث و استعمال آن افتادن در هلاکت است» به منابع اهل تسنن ارجاع داده شده، و به مخاطب گفته نشده است.
- بخش مربوط به «مناقشه اخباریها و اصولی‌ها» ذیل تاریخچه آمده است. آیا اخباریها یا اصولی‌ها دیگر چنین مناقشه‌ای ندارند؟!
- عبارت «شبهات حکمیۀ تحریمیه» یکی از مفاهیم تخصیصی اصل فقه است که برای مخاطب عام، به صورت هنرمندانه ساده‌سازی شده است. اما آیا اصلا نیازی به آن بود؟! در همین بخش تعبیر «شبهات حکمیه تحریمیه» به لینک قرمز درآمده، اگر بنا بر نوشتن این اصطلاح اصولی در مدخل مستقل است، می‌توان در همین بخش به صورت اجمال (مانند: احکامی که مجتهدان در حرام بودن آنها شک دارند) از آن رد شد.
- اشکالی اساسی دومِ مقاله چنین است: مناقشه اصولی و اخباری، برای تأسیس اصل در مسئله است یعنی برای آنجایی که اصول عملیه جاری می‌شود و نص و دلیلی وجود ندارد. این مطلب در مدخل هم صاف و روشن بیان نشده است و هم خلط شده است. از جمله:
- • «اصولیان طبق مبنای خودشان به برائت قائل شده و آن را جایز دانسته‌اند و اخباریان به توقف در این مسئله روی آورده‌اند.» آیا آقای مکارم از اخباری‌هاست؟!!
- • در استدلال به جواز به قاعده حلیت استدلال و گفته شده است: «برای حرمت استعمال دخانیات هیچ نصی وارد نشده است و همه فقهای متقدم و متأخر شیعه، به‌نقل از سید نعمت‌الله جزایری، بر حلال‌بودن هر آنچه نصی بر حرمت آن وارد نشده، اجماع دارند» پس دعوای اصولی و اخباری چه شد؟! این مطلب به صراحت بر خلاف مطلب پیشین است که در شبهات حکمیه بیان شد. اخباریها قاعده حلیّت را در شبهات حکمیه تحریمیه جاری نمی‌دانند و تنها در شبهات موضوعیه تحریمیه جاری می‌کنند.
- • با توجه به آنچه گذشت، روشن می‌شود در این مدخل مباحث مربوط به ادله و تأسیس اصل در مسئله، درهم آمیخته شده است. پیشنهاد می‌شود برای صاف شدن مطلب، ابتدا ادله بررسی شود و سپس به صورت واضح گفته شود: «در صورتی که هیچیک از ادله پذیرفته نشد، نوبت به جریان اصل عملی در این مسئله می‌رسد که اخباریها قائل به احتیاط و اصولی‌ها برائتی شده‌اند.»
- به نظر می‌رسد مهم‌ترین، بلکه تنها دلیل برای حرمت استعمال دخانیات، ضرر داشتن آن است. از این رو ذکر ادله دیگر، زیاده‌نویسی است. بررسی سایر ادله:
- • در بخشِ «دخانیات از خبائث و استعمال آن افتادن در هلاکت است» یک پاراگراف آمده که از دو جمله تشکیل شده، جمله دوم همان استدلال به ضرر است. و جمله نخست یا به ضرر برمی‌گردد یا ادعایی بدون دلیل است.
- • بخشِ «استعمال دخانیات مخالف احتیاط است» به وضوح همان نزاع اخباری و اصولی است.
- • در بخشِ «صرف هزینه برای دخانیات اسراف و تضییع مال است» اولا ایشان اسراف را به صورت مستقل نیاورده، ثانیا اسراف را منوط به ضرر کرده است. اسراف اندک، به خودی خود حرام نیست. آنچه حرام است، تبذیر است.
- در بخشِ «مضر بودن دخانیات برای بدن» آمده است: «همه فقهای شیعه، استعمال دخانیات را با استناد به قاعده لاضرر، تنها در صورتی که ضرر مهم و قابل توجهی برای بدن داشته باشد، حرام دانسته‌اند.»
- • ادعای اجماع، به کتاب توضیح المسائل ۱۴ مرجع استناد داده شده است!
- • این جمله با آنچه قبلا بیان شد، تهافت ظاهری دارد. قبلا گفته‌شد اخباریها قائل به احتیاط و اصولی‌ها قائل به برائتند.
- • چنان‌که در مدخل قاعده لاضرر هم آمده، فقها در تبیین قاعده لاضرر اختلاف دارند. به نظر برخی فقها، قاعده لا ضرر در ضررهای مربوط به خود شخص جاری نیست. البته آنها در این مورد به روایات دیگری استناد می‌کنند، ولی در اصطلاح به آنها قاعده لاضرر گفته نمی‌شود.
- • در این بخش، این گفته متخصصان که «دخانیات ضرر دارد» سه‌بار تکرار شده است!!!
- برای جایز دانستن استعمال دخانیات سه دلیل آورده شده است. در حالی که جواز آن، دلیل ندارد، بلکه تنها از ادلۀ حرمت پاسخ داده و سپس به قاعده حلیت یا برائت رجوع می‌شود! به عبارت دیگر، در اینجا مجرای اصول عملیه روشن می‌شود:
- • دلیل دوم چنین است: «دخانیات پاکیزه و حلال است» خلاصه این بخش این است که دلیلی بر حرمت استعمال دخانیات نیست. (فقدان نص بر حرمت دخانیات)
- • دلیل سوم چنین است: «قاعده حلیت» این دلیل به وضوح همان اصل برائت است.
- نکات مربوط به بخشِ «سایر احکام استعمال دخانیات»:
- • باید گفته شود «سایر احکام فقهی» چون در ادامه احکام اجتماعی و قانونی آن هم آمده است.
- • در این بخش اول از همه دیدگاه اهل سنت بیان شده است!!
- • گزینه دوم، خود می‌تواند به دو بخش مستقل تقسیم شود.
- • در گزینه سوم، جمله دوم، ارتباطی به بحث ندارد و زائد است.
- نکات مربوط به بخشِ «آیین‌نامه ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی»:
- • ممنوع بودن استعمال دخانیات در فضای عمومی بهتر است به‌گونه‌ای نوشته شود که با فقه پیوند بخورد (ضرر رساندن به دیگران)
- • این بخش را می‌توان کوتاه کرد؛ مواردی مانند نصب تابلو‌ها ۵۰ درصد پاکتها، عکس روی پاکتها.
- نکات مربوط به بخشِ «دخانیات مسئله اجتماعی»:
- • مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات، برای کدام کشور است؟
- • کشور چین چه ربطی به ما دارد؟!
- • اینکه ۹ درصد سیگاری و ۴ درصد قلیانی، صحیح نیست. چون برخی هم سیگاری می‌کشند هم قلیان :)
- برای این مدخل می‌توان بخش به عنوان «تک‌نگاری‌ها» در نظر گرفت و از عکس کتاب‌ها بهره برد.
- این مدخل به وضوح با مدخل «مواد مخدر» پیوند دارد. مطالب مرتبط به آن مقاله منتقل نشده است.
- «توضیح المسائل جامعِ آقای سیستانی» کتاب است، اما مانند سایت‌ها به آن آدرس داده شده است.
- آدرس «الموسوعة الفقهیة، «حكمُ شرب التبغِ (الدخان)»، سایت الدرر السنیة، تاریخ بازدید: ۲۷ مهر ۱۴۰۳ق» مطابق شیونامه نیست.
- در غیر از آیات، از حرکات و اعراب استفاده نشده است.
- از الگوی نقل قول (مانند حدیث امام صادق مربوط به ضرر یا فتوای برخی مراجع) یا عکس (عکس‌تک‌نگاری‌ها و یا تابلوی دخانیات ممنوع)Alikhani (بحث) ۲۸ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۲۱ (+0330)
برخی از نکات
@H.ahmadi:
به نام خدا سلام و عرض ارادت جامعیت مدخل کاملا مشهوده، ممنون بابت زحماتتون یه نکته اینکه: از نظر ویکی نویسی به نظرم محتوای تیتر «استعمال دخانیات مسئله‌ای اجتماعی» اضافه نویسی هستش که تیتر و محتوا حذف بشه بهتره. --M.abedini (بحث) ۲۰ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۲۳ (+0330)
سلام علیکم
باتشکر از مدخل خوبی که نوشته‌اید
چندتا نکته:
- در تیتر مناقشه اصولی و اخباری در حکم شرعی استعمال می‌شد بدون آوردن اصطلاح اصولی «شبهات حکمیه تحریمیه» مطلب رو رسوند و اونوقت دیگر نیازی به پاراگراف بعدی نبود. البته به نظر حقیر اگر این مطلب در جایگاه و اهمیت و تاریخچه قرار می‌گرفت عالی می‌شد.
- در تیتر حرمت استعمال دخانیات قسمت مضر بودن دخانیات برای بدن؛ فتوای حرام بودن آیت‌الله مکارم شیرازی به کتاب علیان‌نژاد استناد شده و این کار سه بار تکرار شده. درحالی که این فتوا در کتاب توضییح المسائل ایشان موجود است.
- عدم رعایت گزارشی‌نویسی: برای نمونه تیتر دخانیات از خبائث است و استعمال آن افتادن در هلاکت است. همچنین صرف هزینه برای دخانیات اسراف است و تضییع مال و سرآخر تیتر تتون و تنباکو پاکیزه و حلال است.
- در تیتر مفهوم شناسی و جایگاه؛ برای صلاه و صوم رفرنس داده شده. اولا لازم است محل ذکر این بحث در این بخش‌ها مشخص شود و سپس در تیتری احکام استعمال دخانیات آورده شود مثلا حکم سیگار کشیدن در ماه رمضان بین مراجع فعلی چیست؟
- تیترهای استعمال دخانیات مسأله‌ی اجتماعی است و تیتر آیین نامه ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی زیاده‌نویسی است و این دو تیتر در حدود دو سطر باید در جایگاه و اهمیت ذکر می‌شد و قابلیت تیتر خوردن ندارند.--H.shayegh (بحث) ۳۰ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۸ (+0330)