بحث:اراده تشریعی
تعریف دوری
@Bazeli:
با عرض سلام و احترام و تشکر از عرضه پژوهش حاضر، پرسش: آیا این تعریف «اراده تشریعی از اقسام اراده الهی و از صفات خدا به معنای اراده شارع و قانون‌گذار بر انجام کاری از سوی مکلفان با اختیار خودشان است.» دوری نیست؟! اراده تشریعی خدا = اراده شارع و ... ؟! در این تعریف سه بار کلمه اراده آمده و شاید اشکال در آغاز تعریف با «به معنای اراده شارع» باشد. با آرزوی توفیقات بیشتر. Kheradmand (بحث) ۲۱ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۲۰ (UTC)
با سلام و عرض ادب و تشکر از دقت نظر شما
بنده متوجه اشکال و دور نشدم! البته این تعریف اگر هم دوری باشد، اشکالی بر ارائه کنندگان این تعریف همچون آیت الله مشکینی و ... هست! در ضمن، در تعریف که از «به معنا...» شروع می‌شود تنها یک بار واژه اراده آمده است نه سه بار! با تشکر و سپاسBazeli (بحث) ۲۱ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۲۹ (UTC)
- @Bazeli:
سلامی دوباره، در واقع پیشنهادی تکمیلی مطرح شد بجای تکرار کلمه «اراده» می‌شود از کلمات دیگری استفاده کرد تا برای عموم مردم روشنتر گردد. ممکن است تعریف استادان بزرگی چون آیت‌الله علی مشکینی نیازمند بازنویسی و آسان‌نویسی باشد. توفیقتان روزافزون --Kheradmand (بحث) ۲۱ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۵۴ (UTC)
نکات مطرح شده در جلسه
- متن سنگین است.
- برخی از تعاریف یکی است هرچند از نظر عبارتی با یکدیگر تفاوت دارد
- متن انسجام ندارد و صرفا در کنار هم گذاشتن چند فیش است
- از افراد گمنام مانند محمد صنقور نام برده شده است.
- موارد ارتباط این بحث با کلام و اصول فقه به طور خاص ذکر شود.
- به ارتباط این بحث با بحث ولایت تشریعی نیز پرداخته شود.
- محل نزاع به درستی تقریر نشده است.
- در عنوان ها خلاقیتی نیست.
- فقط در خصوص ماهیت اراده تشریعی بحث شده اما تعریف نشده است.
دیدگاه مرحوم کمپانی
@Bazeli: با سلام و تشکر از دقت و زحمت شما
مرحوم حکیم بعد از ذکر دیدگاه مرحوم اصفهانی (ما بعض المحققين ( قدس سره ) فقد أنكر الإرادة التشريعية في موارد التكاليف الشرعية - مع تفسيره الإرادة التكوينية بما يتعلق بفعل المريد نفسه ، والإرادة التشريعية بما يتعلق بفعل الغير...)
نهایتا نظر مرحوم اصفهانی را با افزودن یک تبصره، به این شکل توضیح می دهد: «نعم ، ربما يكون إيصال النفع إلى الغير بتحريكه - أمرا أو التماسا أو دعاء - ذا فائدة عائدة إلى الشخص ، فينبعث الشوق إلى إيصال النفع بالبعث والتحريك ، الذي هو فعل المريد بالمباشرة. ولا وجه لعد مثله إرادة تشريعية بعد كون المراد هو إيصال النفع إلى الغير بتحريكه ، وهو فعل المريد نفسه . إلا أن يكون محض اصطلاح .»
سپس مرحوم حکیم ادامه می دهد که نظر مرحوم اصفهانی همان نظر فلاسفه و اهل معقول است.(حکیم، المحکم فی اصول الفقه، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۶-۲۷.)
سخن مرحوم اصفهانی این است:
- در اصطلاح مشهور، اراده تکوینی به معنای تعلق اراده به فعل خود مرید است و اراده تشریعی به معنای تعلق اراده به فعل دیگری است.
- اراده تشریعی به معنای مذکور باطل است. دلایلش در مدخل آمده است.
- این دلایل کلا اراده تشریعی را باطل می داند؛ خواه انسان اراده تشریعی کند خواه خدا(در حالی که در مدخل به گونه‌ای سخن گفته شده که اراده تشریعی برای خدا باطل است)
- در تشریع و قانونگذاری نیز اراده به فعل دیگری تعلق نگرفته بلکه اراده به فعل خودش تعلق گرفته است؛ یعنی به تشریع و تحریک دیگری از طریق امر و خواهش کردن.
- بنابراین، اراده در تشریع و قانونگذاری نیز اصطلاحا اراده تکوینی است نه تشریعی؛
- مگر این که اصطلاح اراده تشریعی را تغییر دهیم و بگوییم منظورمان از اراده تشریعی، اراده من به تحریک دیگری از طریق امر کردن است. دراینجا نیز اراده به فعل مرید تعلق گرفته اما فعل مرید، تحریک دیگری از طریق امر کردن و تشریع است.
- این دیدگاه همان دیدگاهی است که آیت‌الله سبحانی نیز در کتاب الهیات ذکر کرده است: «و أما إذا تعلّقت بتشريع حكم و قانون، لفرض عمل المكلّف به، فالإرادة تشريعية، و متعلّقها هو التشريع، و أمّا امتثال المكلف فهو من غايات التشريع، ربما يقع و يترتب عليه، و ربما ينفك عنه».(سبحانی، الاهیات، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۲۶.)
- بنابراین بهتر است نظر مرحوم اصفهانی را نیز به عنوان منکر اراده تشریعی نیاوریم بلکه در قسمت تعریف آن را به عنوان یک دیدگاه خاص در تعریف اراده تشریعی ذکر کنیم؛ چنانکه نظر آیت‌الله سبحانی را نیز در همین قسمت آوردیم. بگذریم از این که وقتی گفته می شود فلانی منکر اراده تشریعی است، این پرسش و ابهام ممکن است شکل بگیرد که او چگونه تشریع شریعت را توضیح می دهد و این که آیا او منکر شریعت است؟!