آیین اسلام (هفته‌نامه)
آیین اسلام نشریه مذهبی-سیاسی به زبان فارسی در ایران که انتشار آن در دهه ۲۰ شمسی آغاز گردید. نصرت الله نوریانی مدیر و مهدی سراج انصاری حامی و ناظر علمی نشریه بودند. گرایش اصلی این نشریه دفاع از تشیع و انتقاد از سیاست‌های فرهنگی دوره رضاخان بود. علما و مراجع تقلید از این نشریه حمایت می‌کردند. سید محمود طالقانی، میرزا خلیل کمره‌ای و حسینعلی راشد از جمله نویسندگان این مجله بودند.
اهداف نشر مجله
نوریایی مدیر نشریه در سرمقاله شماره اول هفته‌نامه، هدف انتشار نشریه را ترویج حقایق اسلام و مبارزه با تعصبات ذکر می‌کند. از نظر او مسائل تعبدی اسلام کاملا عقلانی است. وی دستورهای دینی را جامع‌ترین درس میهن‌پرستی می‌داند. از نظر او تخلّق به اخلاق اسلامی و اجرای دستورهای آن برای موفقیت در زندگانی بشری شاه‌راه است؛ البته اسلامی که مروج عدالت و اخلاق نیکو باشد.[۱]
آیین اسلام از سال ۱۳۲۴ منتشر شد و تا سال ۱۳۲۸ دوران موفقی داشت، منظم منتشر و مخاطبان فراون داشت. در سال ۱۳۲۸ دفتر نشریه دچار آتش‌سوزی شد و به مدت سه سال تعطیل گردید. از سال ۱۳۳۲ دوباره منتشر شد؛ اما دیگر قوت سابق را نداشت. این روند تا انقلاب سال ۱۳۵۷ ادامه داشت. در سال‌های بعد از انقلاب چهار شماره منتشر شد. روی جلد یک شماره تصویر آیت الله شریعتمداری، دو شماره امام خمینی و شماره آخر تصویر آیت الله طالقانی چاپ شده بود و پس از آن دیگر این نشریه منتشر نشد.[۲]
مدیران و نویسندگان
آیین اسلام به مدیریت نصرت الله نوریانی منتشر می‌شد. خاندان او در توسعه چاپ‌خانه‌های ایران نقش فعالی داشتند. برادر او مرتضی که شهرت بیشتری دارد، از حامیان مالی آیین اسلام بوده است. مهدی سراج انصاری نیز حامی و از نویسندگان نشریه بود و از نظر فکری نیز نشریه با نگاه وی اداره می‌شد.[۳] سید محمود طالقانی، میرزا خلیل کمره‌ای، مهدی سراج انصاری، محمدباقر کمره‌ای، عطاءالله شهاب پور، محمدعلی خلیلی و حسینعلی راشد از جمله کسانی بودند که طی سال‌ها مطالب آنان در آیین اسلام منتشر می‌شد.[۴]
دفاع از تشیع
گرایش موجود در آیین اسلام، دفاع از اسلام و روحانیت و در عین حال توجه به واقعیات زمان و ترویج روحیه تحول‌خواهی در حوزه‌های علمیه و مراکز تبلیغات دینی بود. سراج انصاری در سال ۱۳۲۴ درباره آیین اسلام نوشت که این نشریه «در تمام کشور تنها نامه‌ای است که ترویج حقایق دین مقدس اسلام را عهده‌دار شده است.»[۵] دفاع وی و مجموعه مجله از حریم تشیع، علمای شهرها و مراجع تقلید را امیدوار کرده و حمایت مکرر آنان از مجله را در پی داشت. سراج انصاری طی شماره‌های مختلف مقالاتی با عنوان«شیعه چه می‌گوید؟» نوشته و عقاید شیعه را توضیح و شرح می‌دهد.[۶] آیین اسلام به مناسبت‌های مختلف مطالبی از مرجعیت و آیت الله بروجردی منتشر می‌کند. به طور مثال در یکی از شماره‌ها استفتائی در بحث نماز جمعه مطرح کرده است و پاسخ آیت الله را نیز آورده است.[۷]
در شماره‌های متعددی می‌توان مطالبی درباره سید جمال الدین اسد آبادی مشاهده کرد. مسئولین آیین اسلام به احیاگری اسلامی علاقه داشتند[۸]. سراج انصاری گاه آراء احمد کسروی را نقد میکرد که در آن سال‌ها ترویج می‌شد و حساسیت مذهبی‌ها را برانگیخته بود.[۹] یکی از دغدغه‌های مذهبیون در دهه بیست، فعالیت بهائیان بود که در شماره‌های متعددی از آیین اسلام می‌توان این حساسیت را دنبال کرد. اخباری از تعداد بهائیان، فعالیت‌های آنان و نیز خبر از بازگشت بهائیانی که در گوشه و کنار کشور به تشیع بازگشتند، از گزارش‌های نشریه در آن ایام است.[۱۰]
رویکرد سیاسی
آیین اسلام دشواری جامعه را در تربیت ناصحیحی می‌دانست که در دوره رضاخان صورت گرفته بود و معتقد بود اصلاح کشور زمانی ممکن است که آثار شوم آن دوره از بین برود. به رغم آن که ده‌ها مقاله در این نشریه درباره عدم جدایی دین از سیاست انتشار یافت؛ اما این نشریه در سیاست‌های کشور دخالتی نمی‌کرد[۱۱] مگر آنکه به مسایل مذهبی مربوط باشد. به همین منظور درباره برخی از مسایل سیاسی-مذهبی کشور مانند دستگیری آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی در اواخر خرداد ۱۳۲۵ اعتراض کرد. با این حال در شماره‌های مختلف کمابیش از گفته‌های شاه در تایید مسایل دینی استفاده کرده و محتاطانه اخباری از شاه و همدلی خود با او نشان می‌داد.[۱۲] این نشریه در جریان ترور محمدرضا پهلوی شاه وقت ایران در سال ۱۳۲۷ شمسی دچار مشکلاتی شد. در جیب ناصر فخرایی ضارب شاه، کارت خبرنگاری نشریه مجله آیین اسلام پیدا شد[۱۳] اما نشریه در شماره بعدی ترور شاه را محکوم و از برنامه‌های توسعه شاه حمایت کرد.[۱۴] در یکی از شماره‌ها مطلبی با عنوان «باید طراز اول در مجلس باشد» نویسنده خواستار عمل به قانون طراز اول مشروطه شده است، این قانون از دوره رضاخان در ایران اجرا نمی‌شد[۱۵]
پانویس
- ↑ نوریایی، نصرت الله، آیین اسلام، شماره ۱، سال ۱۳۲۳.
- ↑ جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی-مذهبی ایران، ص۱۸۵.
- ↑ جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی-مذهبی ایران، ص۱۷۸.
- ↑ جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی-مذهبی ایران، ص۱۷۹.
- ↑ جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی-مذهبی ایران، ص۱۷۸.
- ↑ انصاری، سراج، آیین اسلام، ۵ مهر ۱۳۲۵، شماره ۱۳۱.
- ↑ آیین اسلام، ۱۱ اردیبهشت ۱۳۲۶ - شماره ۱۵۷، ص۸.
- ↑ آیین اسلام، ۹ اسفند ۱۳۲۵ - شماره ۱۵۳، ص۵.
- ↑ انصاری سراج، ۳ اسفند ۱۳۲۴ - شماره ۱۰۰، ص۵.
- ↑ آیین اسلام، ۲۷ مهر ۱۳۲۴ - شماره ۸۲ ،۱ صفحه ۳؛ آیین اسلام، ۱۳ مهر ۱۳۲۴، شماره ۸۰ ، ص۸؛ آیین اسلام، ۱۲ مرداد ۱۳۲۴، شماره ۷۱ ، ص۹.
- ↑ جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی-مذهبی ایران، ص۱۸۱.
- ↑ جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی-مذهبی ایران، ص۱۸۱.
- ↑ جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی-مذهبی ایران، ص۱۸۴.
- ↑ آیین اسلام، شماره ۲۲۲، ۱ اسفند ۱۳۲۷.
- ↑ آیین اسلام، ۲ اسفند ۱۳۲۵ - شماره ۱۵۲، ص۹.
منابع
- نوریایی، نصرت الله، آیین اسلام، شماره ۱، سال ۱۳۲۳.
- آیین اسلام، ۱۳ مهر ۱۳۲۴، شماره ۸۰.
- آیین اسلام، ۹ اسفند ۱۳۲۵ - شماره ۱۵۳.
- انصاری،سراج، آیین اسلام، ۵ مهر ۱۳۲۵، شماره ۱۳۱.
- آیین اسلام، ۱۱ اردیبهشت ۱۳۲۶، شماره ۱۵۷، ص۸.
- آیین اسلام، شماره ۲۲۲، ۱ اسفند ۱۳۲۷.
- آیین اسلام، ۱۲ مرداد ۱۳۲۴، شماره ۷۱.
- جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی-مذهبی ایران، نشر علم، ۱۳۹۰.