آیه ۴۵ سوره آل‌عمران
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره آل‌عمران |
| شماره آیه | ۴۵ |
| جزء | ۳ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | ولادت و وصف حضرت عیسی(ع) |
| آیات مرتبط | آیه ۳۹ سوره آل‌عمران، آیه ۱۷۱ سوره نساء |
آیه ۴۵ سوره آل‌عمران بشارت فرشتگان به حضرت مریم(س) درباره تولد حضرت عیسی(ع) است. علامه طباطبایی گفتگوی میان فرشتگان و مریم را دلیل بر محدَّثه‌بودن مریم دانسته است.
این آیه حضرت عیسی را به «کلمه خداوند» توصیف می‌کند. مفسران درباره اینکه چرا عیسی کلمه خدا نامیده شده اقوال مختلفی را ذکر کرده‌اند. برخی گفته‌اند به سبب تولد خاص عیسی که بدون پدر بوده، آفرینش او با واسطه «کن فیکون» بوده و از این جهت کلمه نامیده شده است.
از عیسی در این آیه به آبرومند در دنیا و آخرت و از مُقَربین یاد شده است. همچنین عیسی به مسیح ملقب شده که مفسران درباره آن قول‌های متعددی را ذکر کرده‌اند. مسح او توسط جبرئیل، مسح به پاکی و همچنین دست‌کشیدن و مسح عیسی بر سر یتیمان و بیماران از جمله این اقوال است.
معرفی
آیه ۴۵ سوره آل‌عمران بیان می‌کند که فرشتگان به حضرت مریم(س) بشارت فرزندی به نام عیسی را می‌دهند.[۱] مفسران گفته‌اند مقصود از فرشتگان در این آیه همان جبرئیل است[۲] و اگر یک فرشته را ملائکه خوانده از باب تعظیم آن یک ملک بوده است.[۳] این احتمال نیز گفته شده که ممکن است فرشتگان دیگر با جبرئیل همراه بوده باشند.[۴] صاحب المیزان معتقد است، سخن‌گفتنِ ملائکه با مریم دلالت می‌کند بر اینکه حضرت مریم محدَّثه بوده است.[۵]
قرآن در این آیه و آیات متعدد دیگر به صراحت عیسی را فرزند مریم و نه فرزند خدا[۶] معرفی کرده تا پاسخی به مدعیان الوهیت عیسی باشد.[۷]
آبرومند در دنیا و آخرت
این آیه دربارهٔ مقام حضرت عیسی(ع) می‌گوید او در دنیا و آخرت آبرومند و دارای مقبولیت و بزرگی مقام[۸] است.[۹] آبرومندی عیسی در دنیا بدان سبب است که مردم او را به عنوان یک موجود مقدّس و محترم می‌شناسند؛ و آبرومندی او در آخرت به سبب جایگاهش در پیشگاه خداوند است.[۱۰] وصف «وَجِیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ» در این آیه تنها برای حضرت عیسی(ع) آمده و در مورد شخص دیگری در قرآن این صفت گفته نشده است.[۱۱] همچنین عیسی در این آیه از مقربین دانسته شده است.[۱۲]
متن و ترجمه آیه
﴿إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ ٤٥﴾ [آل عمران:45]|﴿یاد کن] هنگامی [را] که فرشتگان گفتند ای مریم خداوند تو را به کلمه ای از جانب خود که نامش مسیح عیسی بن‌مریم است مژده می‌دهد در حالی که [او] در دنیا و آخرت آبرومند و از مقربان [درگاه خدا] است ٤٥﴾
عیسی؛ کلمه خداوند
در آیه ۴۵ سوره آل عمران و دو آیه دیگر (آیه ۳۹ سوره آل‌عمران و آیه ۱۷۱ سوره نساء) از مسیح به عنوان کلمه خدا یاد شده است.[۱۳] این تعبیر در کتب عهد جدید نیز دیده می‌شود[۱۴] و در آن عیسی به «کلمه» یا «لوگوس» خوانده شده است.[۱۵] واژه «کلمه» بیست و هشت بار در قرآن کریم به کار رفته و معانی متعددی برای این واژه ذکر شده است؛ یکی از این معانی و مصادیق حضرت عیسی(ع) است.[۱۶] مفسران دلایل متعددی برای نسبت دادن لقب «کلمه خداوند» به عیسی آورده‌اند؛ از جمله:
- زیرا مردم به‌واسطه او که کلمه و کلام خدا است هدایت می‌شوند.[۱۷]
- به این جهت که قبل از تولد، خداوند بشارت عیسی را در کلامی به مادرش داده بود.[۱۸]
- از این جهت عیسی کلمه نامیده شده که خداوند در کتب آسمانی قبل از او، بشارت او را داده بود؛ چنان‌که چیزی را وقتی به کسی خبر می‌دهند و بعداً واقع شود، می‌گویند کلام من آمد.[۱۹]
- در قرآن به مخلوقات خدا کلمات گفته می‌شود.(مانند آیه ۱۰۹ سوره کهف)[۲۰] اطلاق کلمه به حضرت عیسی(ع) از این جهت است که عیسی اثر بخصوصی از آثار خدا و یکی از مخلوقات بزرگ خدا است.[۲۱]
- علت نامیدن عیسی به کلمه به سبب تولد فوق‌العاده وی است که مشمول آیه «إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیئاً أَنْ یقُولَ لَهُ کُنْ فَیکُونُ؛ چون بخواهد چیزی را بیافریند، فرمانش این است که می‌گوید: موجود شو، پس موجود می‌شود.» (سوره یس، آیه ۸۲) است؛[۲۲] از این جهت که آفرینش وی به واسطه کلمه «کن» و بی‌واسطه پدر بوده است.[۲۳] و اگر به‌خصوص عیسی(ع) کلمه خوانده شده، با اینکه هر انسانی مصداقی از کلمه «کُنِ» تکوینی است، برای این است که ولادت سایر افراد بر طبق اسباب عادی صورت می‌گیرد و چون انعقاد نطفه عیسی از مسیر عادی نبوده، مستند به صرف کلمه تکوین بوده، پس عیسی خود کلمه خوانده شده است.[۲۴]
معنای مسیح
در آیه ۴۵ سوره آل‌عمران از حضرت عیسی(ع) به لقب مسیح (مسح‌کننده یا مسح‌شده) یاد شده است.[۲۵] لقب مسیح ده بار در قرآن ذکر شده است.[۲۶] کلمه مسیح عربی کلمه «مشیحا»ی عبری است که در کتب عهدین عبری‌زبان آمده است.[۲۷] مفسران در اینکه چرا حضرت عیسی ملقب به مسیح است اقوال مختلفی را بیان کرده‌اند.[۲۸] از جمله اینکه:
- جبرئیل با بال‌های خود او را مسح کرده است تا از شر شیطان در امان باشد.[۲۹]
- بر سر بیماران مسح می‌کرد و دست می‌مالید و آنان شفا می‌یافتند.[۳۰]
- به برکت و پاکیزگی مسح شده است.[۳۱]
- به پاکی و تطهیر از گناهان مسح شده است.[۳۲]
- با روغن زیتون مسح شده است.[۳۳]
- عیسی بر سر یتیمان دست می‌کشید و مسح می‌کرده است.[۳۴]
- چون چشم نابینایان را مسح می‌کرد و بینا می‌شدند.[۳۵]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۵۴۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۴۸؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۱۹۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۱۹۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۱۹۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۱۹۲.
- ↑ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۷۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۵۴۹.
- ↑ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۷۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۵۴۸؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۱۹۵.
- ↑ مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۶۳.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۵۱۳.
- ↑ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۷۸.
- ↑ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۷۷ و ۷۸.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۵۴۷.
- ↑ خلیلی آشتیانی، «بررسی تطبیقی کلمه الله نامیده شدن حضرت عیسی (علیه‌السلام) در قرآن و عهد جدید»، ص۳۱.
- ↑ خلیلی آشتیانی، «بررسی تطبیقی کلمه الله نامیده شدن حضرت عیسی (علیه‌السلام) در قرآن و عهد جدید»، ص۳۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۴۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۵۴۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۴۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۴۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۵۴۸؛ قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۷۷ و ص۷۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۵۴۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۴۹؛ خلیلی آشتیانی، «بررسی تطبیقی کلمه الله نامیده شدن حضرت عیسی (علیه‌السلام) در قرآن و عهد جدید»، ص۳۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۱۹۳.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۵۴۸.
- ↑ رهبریان، «عیسی»، ص۹۴۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۱۹۳ و ص۱۹۴.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۱۹۳ و ص۱۹۴؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۳۲۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۴۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۴۹؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۳۲۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۵۴۸.
- ↑ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۳۲۲.
- ↑ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۴۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۴۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۱۹۳ و ص۱۹۴.
منابع
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ق
- بيضاوى، عبدالله بن عمر، أنوار التنزيل و أسرار التأويل، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۴۱۸ق.
- خلیلی آشتیانی، سمیه، «بررسی تطبیقی «کلمه الله» نامیده شدن حضرت عیسی (علیه السلام) در قرآن و عهد جدید»، مطالعات تفسیر تطبیقی، شماره ۳، بهار و تابستان ۱۳۹۶ش.
- رهبریان، محمدرضا، «عیسی»، دانشنامه معاصر قرآن کریم، زیر نظر سید سلمان صفوی، قم، سلمان آزاده، ۱۳۹۶ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش
- قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، ۱۳۷۵ش.
- مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دار الکتاب الإسلامی، ۱۴۲۴ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش.