عالمان مسلمان، اصل تأثیر جن بر انسان را پذیرفته‌اند و تنها در نوع و جزيیات آن اختلاف دارند. برخی مفسران مانند آیت‌الله جوادی و آلوسی جن را قادر بر تاثیر مستقیم بر انسان دانسته‌اند، که حتی می‌تواند در جسم نفوذ کرده، آن‌را حرکت دهد و برخی افراد را دیوانه کند. در مقابل برخی مفسران جن و شیطان را ضعیف دانسته و معتقدند جن تنها از طریق وسوسه، انسان‌ها را اذیت می‌کنند.
ماهیت و قدرت جن
| مقصود قرآن پیرامون خلقت جن از سموم و مارج چیست؟ |
علامه طباطبایی(۱۲۸۱-۱۳۶۰ش) مفسر معاصر شیعی جن را طایفه‌ای از موجودات دانسته که همانند انسان دارای شعور و اراده هستند و بصورت طبیعی از حواس ما پنهان‌اند.[۱] مفسران معتقدند جن توانایی انجام کارهای عجیب و غریب و حرکت‌های سریع، همانند ساختن بناهای عظیم و حمل اشیای سنگین به مکان‌های دور، را دارد.[۲] اصل شیطان را نیز از جن دانسته‌اند.[۳]
تاثیر مستقیم اجنه بر انسان
مفسران در مورد تسلط جن بر انسان و نحوه آن، آرای گوناگونی در تفسیرشان، ذیل آیه۲۷۵ سوره بقره و آیه۴۱ سوره‌ص، ذکر کرده‌اند:[۴]
آلوسی(درگذشت ۱۲۷۰ق) در روح المعانی آورده است، گاهی ارواح خبیثه در بدن داخل شده و جنون صورت می‌گیرد.[۵] همچنین معتقد است که ارواح با تصرف در جسم آن را حرکت می‌دهند و کنترل اعضا را بدست می‌گیرند، بدون اینکه شخص درک کند.[۶]
آیت‌الله جوادی(زاده ۱۳۱۲ش) بر این باور است که جن می‌تواند بعضی را دیوانه کند و شیطان در جنون بعضی از دیوانگان اثر دارد هر چند نتواند بطور مستقیم چنین کند، بلکه اسباب طبیعی، اختلال اعصاب و بیماری‌های مغزی، از علت‌های دیوانگی است و شیطان هم می‌تواند عامل آن باشد.[۷] امام صادق(ع) برای ابوبصیر قسم یاد می‌کند که شیطان می‌تواند بر بدن مومن مسلط شود اما بر ایمان او چیره نمی‌شود و بعد از آن به حضرت ایوب(ع) اشاره می‌کند که شیطان بر بدنش مسلط شد اما دینش محفوظ ماند.[۸]
به گفته آیت‌الله مکارم شیرازی(زاده ۱۳۰۵ش)، برخی تسلط شیطان بر جان، مال و فرزند پیامبری همچون حضرت ایوب(ع) را بعید دانسته‌اند، اما با توجه به اینکه این سلطه به فرمان خدا، برای آزمایش این پیامبر بزرگ و ترفیع درجه او صورت گرفته، مشکلی ایجاد نمی‌کند.[۹]
تاثیر غیر مستقیم اجنه بر انسان
زمخشری(درگذشت ۵۳۸ق) معتقد است که جن و شیطان بر انسان تسلطی جز گمراهی و ایجاد وسوسه ندارند.[۱۰]
فخررازی(درگذشت ۵۴۴ق) ضمن رد آسیب‌رسانی مستقیم شیطان به انسان، شیطان را قادر بر کار‌هایی همچون صرع، قتل و اذیت انسان ندانسته است.[۱۱] او بر این باور است از آنجایی که دشمنی شیطان با اهل ایمان و پیامبران ثابت شده است اگر چنین قدرتی داشت از اموال آنان می‌دزدید و اسرارشان را فاش می‌کرد و عقل‌هایشان را زایل می‌نمود.[۱۲]
برخی مفسران معتقدند گاهی صرع و جنون را در اثر وسوسه و غلبه طبع سودای بدن شخص وسوسه شده، دانسته و به‌همین دلیل خبط در کسانی که مزاج سالمی دارند همانند اهل تعقل را غیر ممکن یاد کرده است.[۱۳] همچنین بر این باورند جنونی که حاصل از مس شیطان است گاهی علامت‌هایی دارد که اهل خبره آن را می‌فهمند[۱۴] و آیات قرآن بر آن دلالت دارد و روایات، ادعیه و حرزها، شواهد خارجیه‌ای هستند که وجود آن را تقویت می‌کنند.[۱۵]
آیت‌الله معرفت(۱۳۰۹-۱۳۸۵ش) منظور از مس شیطان در قرآن را دسیسه‌های زشت او دانسته است.[۱۶] اما جن‌زدگی و عوارض آن را منکر شده و جنون را صرفا نوعی مشکل روانی دانسته است که برخی از انواع آن را قابل درمان می‌داند.[۱۷]
آیت‌الله جوادی، جن زدگی را از خرافات نمی‌داند و معتقد است از آنجایی که باطل و خرافات در کلام خداوند راه ندارد، مساله جن زدگی واقعیت دارد.[۱۸]
برخی بزرگان معتزله معتقدند خداوند به‌منظور آزمایش بعضی از مردم و کیفر عده‌ای که گناه کرده‌اند از آن مانع نمی‌شود که جن‌زده شوند. همان طوری که گاهی بعضی از مردم به بعضی دیگر مسلط شده به آنها ستم می‌کنند و مالشان را می‌گیرند و خداوند مانع آن نمی‌شود.[۱۹]
معنای سلطه بر انسان در آیات
همان طور که شکنجه‌گر فقط بر بدن شکنجه‌شده لطمه می‌زند و بدون خواست شکنجه‌شونده نمی‌تواند بر فکر و عقیده او مسلط شود؛ شیطان نیز نمی‌تواند به‌وسلیه حجت و برهان بر فکر و عقیده شخص نفوذ کند.[۲۰] پس سلطان در آیات بمعنای حجت و برهان است و تا موقعی که شیطان در این عرصه موفق نشود نمی‌تواند سلطنت بر بدن انسان پیدا کند.[۲۱]
صادقی تهرانی(۱۳۰۵-۱۳۹۰ش) مفسر شیعی می‌نویسد سلطه شیطان بر دو گونه است؛ گاهی ممنوعه و آن زمانی است که بخواهد بر عقل‌ها، ارواح و اعمال افراد مخلص سلطه پیدا کند، و علت منع، این است که نباید حجت‌های الهی بر بندگان باطل شود.[۲۲] سلطه دیگری وجود دارد که جایز است و آن سلطه شیطان بر بدن‌ها و اموال مومنان است.[۲۳] به باور او این قبیل امتحان‌ها، ربانی بوده که شامل بندگان نمونه با اختلاف مراتب می‌شود و سلطه شیطان بر ایوب در زمان سختی، از ناحیه مادی بود و در این امتحان شخصیت روحانی ایوب نمایان شد.[۲۴]
پانویس
- ↑ علامه طباطبائی، المیزان، اسماعیلیان، ج۱۲، ص۱۵۲.
- ↑ رجوع کنید به طبری؛ محمد بن حسن طوسی، التبیان؛ فخررازی، ۱۴۲۱؛ ابن‌کثیر، ۱۴۱۲، ذیل آیات.
- ↑ طبرسی، جوامع الجامع، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۵۳۴.
- ↑ طبری؛ فخررازی، ۱۴۲۱ق، ذیل آیات.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۶.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۶.
- ↑ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، اسراء، ج۱۲، ص۵۲۷.
- ↑ شیخ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۸۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۴۷۴ش، ج۱۹، ص۲۹۶.
- ↑ معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، موسسه فرهنگی التمهید، ۱۳۷۹ش.
- ↑ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۷۵.
- ↑ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۷، ص۷۵.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۶.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۶.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ق، ج۳، ص۶۴.
- ↑ معرفت، محمدهادی، نقد شبهات پیرامون قرآن کریم، قم، موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، ۱۳۸۵ش.
- ↑ معرفت، محمدهادی، نقد شبهات پیرامون قرآن کریم، قم، موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، ۱۳۸۵ش.
- ↑ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، اسراء، ج۱۲، ص۵۲۷.
- ↑ طبرسی، تفسیر مجمع البیان، ۱۳۵۰ش، ج۳، ص۱۸۰.
- ↑ علوی مهر، پژوهشنامه معارف قرآنی، ۱۴۰۰ش، ص۸۱.
- ↑ علوی مهر، پژوهشنامه معارف قرآنی، ۱۴۰۰ش، ص۸۱.
- ↑ صادقی تهرانی، الفرقان فی تفسیر القرآن، ۱۴۰۶ق، ج۲۵، ص۲۵۴.
- ↑ صادقی تهرانی، الفرقان فی تفسیر القرآن، ۱۴۰۶ق، ج۲۵، ص۲۵۴.
- ↑ صادقی تهرانی، الفرقان فی تفسیر القرآن، ۱۴۰۶ق، ج۲۵، ص۲۵۴.
منابع
- آلوسی، روح المعانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌عاشور، محمد طاهر، التحریر و التنویر، بیروت، موسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۰ق.
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، بی‌تا.
- زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۱۴ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- شیخ کلینی، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۶ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، جمعی از مترجمان، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۵۰ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، جمعی از مترجمان، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۷ش.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان، تهران، اسلام، ۱۳۷۸ق.
- علامه طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان، قم، اسماعیلیان، بی‌تا.
- علوی‌مهر، حسین، «تأثیر جن در سلامت جسمی انسان از دیدگاه مفسران با تأکید بر آیه41سوره ص»، در پژوهشنامه معارف قرآنی، ش۴۵، ۱۴۰۰ش.
- فخررازی، التفسیر الکبیر، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، قم، موسسه فرهنگی التمهید، ۱۳۷۹ش.
- معرفت، محمدهادی، نقد شبهات پیرامون قرآن کریم، قم، موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، ۱۳۸۵ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
| آیا می‌دانستید که... | جدیدترین پرسش‌ها |
| درگاه:پرسش/آیا می‌دانستید |