آیه ۶۰ سوره انفال
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره انفال |
| شماره آیه | ۶۰ |
| جزء | ۱۰ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | نظامی |
| درباره | آمادگی دفاعی مومنان |
آیه ۶۰ سوره انفال به تهیه ابزار جنگی و آمادگی همه‌جانبه مسلمانان در برابر دشمنان دستور می‌دهد. از نظر آیت‌الله خامنه‌ای کلمه قُوَّةٍ در تعبیر آیه به معنی قدرت و توان و شامل جنبه‌های مختلفی چون قدرت نظامی، قدرت علمی و تخصصی، قدرت در تاکتیک و راهبرد و قدرت سازمانی است.
مفسران شیعه هدف از افزایش قدرت نظامی مسلمانان را اموری چون ترس دشمن و بازدارندگی از آن و دفاع از حقوق جامعه اسلامی دانسته‌اند. به باور علامه طباطبایی دشمنان ناشناخته مومنان، علاوه بر منافقان، شامل کافرانی که هنوز با مومنان درگیر نشده‌اند نیز می‌شود. بخش انتهایی آیه از دیدگاه تفسیر نمونه، دستور به فراهم‌نمودن سرمایه برای تجهیز نیروی رزمی است و پاداش آن در دنیا و آخرت داده می‌شود.
امام خمینی آیه ۶۰ سوره انفال را از دلایل شرعی بر لزوم تشکیل حکومت در دوران غیبت دانسته است. گروهی از فقیهان شیعه با توجه به تفسیر روایی آیه، مشروعیت مسابقه تیراندازی را از آن استنباط کرده‌اند.
معرفی، متن و ترجمه آیه
آیه ۶۰ سوره انفال به مومنین دستور می‌دهد که در برابر دشمنان به اندازه توان خود ابزار جنگی تهیه کنند.[۱]
وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ آخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُون
در برابر آنها (دشمنان) آنچه توانايى داريد از "نيرو" آماده سازيد (و همچنين) اسبهاى ورزيده (براى ميدان نبرد) تا به وسيله آن دشمن خدا و دشمن خويش را بترسانيد و (همچنين) گروه ديگرى غير از اينها را كه شما نمی‌شناسيد و خدا می‌شناسد و هر چه در راه خدا (و تقويت بنيه دفاعى اسلام) انفاق كنيد، به شما باز گردانده می‌شود و به شما ستم نخواهد شد.
وسعت مفهوم قوّت
به گفته ناصر مکارم شیرازی کلمه قُوَّةٍ در تعبیر آیه مفهوم وسیعی در هر عصر و مکان دارد و علاوه بر وسایل جنگی و سلاح‌های پیشرفته، هر نوع نیروی مادّی و معنوی تاثیرگذار در پیروزی بر دشمن را شامل می‌شود.[۲] از نظر آیت‌الله خامنه‌ای قوّت به معنی قدرت و توان و شامل جنبه‌های مختلفی چون قدرت نظامی، قدرت علمی و تخصصی، قدرت در تاکتیک و راهبرد و قدرت سازمانی است.[۳] تفسیر مجمع البیان، آمادگی مردان، سلاح‌های جنگی و آنچه موجب تقویت در جنگ با مشرکان می‌شود را از مصادیق آیه برشمرده است.[۴] به گزارش وی سه نظر تفسیری دیگر در معنی قوّت بیان شده که عبارتند از: قلعه‌ها و پناهگاه‌ها، اسبان نر و وحدت کلمه و اعتماد به خدا.[۵] واژه قُوَّة در احادیث به هر گونه سلاح، تیر، سپر و شمشیر تفسیر شده[۶] و حتی در روایتی خضاب موی سفید (رزمنده پیر) به رنگ سیاه نیز از مصادیق قوّت شمرده شده است.[۷] از امام سجاد(ع) نیز روایت است که پیامبر در یکی از غزوه‌‌ها به یارانش دستور داد ریش‌هایشان را با رنگ مشکی خِضاب(رنگ) کنند تا با این کار بتوانند علیه مشرکان قوّت بگیرند. [۸]
مشروعیت مسابقه تیراندازی
گروهی از فقیهان شیعه مانند شیخ طوسی، ابن‌ادریس حلی، صاحب‌ریاض و ابن‌بَرّاج بر‌اساس آیه و با نقل روایتی از رسول خدا(ص) که قوّت در آیه را به تیراندازی تفسیر کرده، مشروعیت مسابقات تیراندازی را استنباط کرده‌اند.[۹]
هدف از افزایش قدرت نظامی مسلمانان
گروهی از مفسران مانند علامه طباطبایی و فاضل مقداد هدف از افزایش توان نظامی را ترساندن دشمن و دفاع از حقوق جامعه اسلامی و فواید حیاتی آن دانسته‌اند.[۱۰] آیت‌الله خامنه‌ای ترس را سبب بازدارندگی دشمن می‌داند.[۱۱] سید روح الله موسوی خمینی از مراجع تقلید دستور آمادگی نیروی مسلّح و دفاعی در این آیه را به جهت حفظ نظام اسلام، دفاع از تمامیت ارضی و استقلال امّت اسلام دانسته است.[۱۲] بخشی از آیه ۶۰ سوره انفال در آرم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به کار رفته که گفته شده مفهوم آن، سرلوحه، شعار اصلی و نشانگر هویت ساختاری این نهاد است.[۱۳]
دلیل تشکیل حکومت اسلامی
به اعتقاد سید روح الله موسوی خمینی دستور آیه به تهیه هر چه بیشتر نیروی مسلّح و دفاعی از دلایل شرعی بر لزوم تشکیل حکومت در دوران غیبت به شمار می‌رود.[۱۴]
دشمنان ناشناخته
طبرسی در تفسیر مجمع البیان در تعیین گروه دیگر از دشمنان کافر که تنها خدا آنها را می‌شناسد، چهار نظریه نقل کرده است[۱۵] که عبارتند از:
- به نظر مُجاهد آنها قبیله بنی‌قریظه بودند.
- السُّدّی، مفسر شیعی اهالی فارس را دشمن ناشناخته دانسته است.
- منافقان که مسلمانان آنان را در ظاهر نمی‌شناسند؛ این قول از حسن و ابن زید نقل شده است و فاضل مقداد آن را بهتر دانسته است.[۱۶]
- به باور طبری، این گروه از دشمنان، از جنیان هستند زیرا مؤمنان تمام دشمنان خدا و خودشان را می شناسند و می‌بینند و تنها جنیان قابل رؤیت و مشاهده نیستند و مؤمنان از احوالشان بی خبرند. [۱۷]
به باور علامه طباطبایی علاوه بر منافقان، دشمنان ناشناس شامل کافرانی که هنوز با مومنان درگیر نشده‌اند نیز می‌شود.[۱۸]
بازگشت سرمایه
بخش انتهایی آیه از دیدگاه تفسیر نمونه، دستور به فراهم‌نمودن سرمایه برای تجهیز نیروی نظامی است و پاداش آن در دنیا و آخرت برمی‌گردد.[۱۹] این قسمت به عقیده علامه طباطبایی از بازگشت عادلانه جان، مال و هر انفاق در راه خدا و جهاد، در زندگی آخرت خبر می‌دهد.[۲۰]
پانویس
- ↑ علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۱۱۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۲۲۲.
- ↑ خامنه‌ای، سخنرانی «مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه امام حسین(ع)».
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۸۵۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۸۵۳.
- ↑ عروسی حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۵-۱۶۴.
- ↑ عروسی حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۴.
- ↑ بحرانی، البرهان في تفسير القرآن، الناشر: مؤسسة البعثة، ج۲، ص۷۰۶.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۶، ص۲۸۹؛ ابن ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۴۶؛ صاحب‌ریاض، ریاض المسائل، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۲۳۴-۲۳۳؛ ابن برّاج، المهذب، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۳۰.
- ↑ علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۱۱۷؛ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۸۸.
- ↑ خامنه‌ای، سخنرانی «مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه امام حسین(ع)».
- ↑ خمینی، ولایت فقیه، ۱۴۲۳ق، ص۳۳.
- ↑ «آرم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی چگونه طراحی شد؟»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.
- ↑ خمینی، ولایت فقیه، ۱۴۲۳ق، ص۳۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۸۵۳.
- ↑ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۸۸.
- ↑ طبری، جامع البیان، ج۱۴، صص۳۷-۳۸.
- ↑ علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۱۱۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۲۲۸.
- ↑ علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۱۱۶-۱۱۷.
منابع
- «آرم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی چگونه طراحی شد؟»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ انتشار: ۲ اردیبهشت ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۴ آبان ۱۴۰۲ش.
- ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- ابن برّاج، عبد‌العزیز طرابلسی، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- خامنه‌ای، سید علی حسینی، سخنرانی «مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه امام حسین(ع)» در دانشگاه امام حسین(ع)، ۲۱ مهر ۱۳۹۸ش.
- خمینی، سید روح الله موسوی، ولایت فقیه، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ دوازدهم، ۱۴۲۳ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تحقیق: سید محمد‌تقی کشفی، تهران، المکتبة المرتضویه، چاپ سوم، ۱۳۸۷ق.
- صاحب‌ریاض، سید علی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، قم، انتشارات اسماعیلیان، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.
- علامه طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.