حوزه علمیه قم در دوره معاصر: تفاوت میان نسخه‌ها

در اوایل دهه بیست شمسی، شماری از بزرگان و استادان حوزه علمیه قم که از عدم مدیریت متمرکز این حوزه نگران بودند و از سویی از مقام علمی و نفوذ اجتماعی و دینی [[آیت الله بروجردی|آیت اللّه حاج آقاحسین بروجردی]]، آگاهی داشتند از او خواستند که از بروجرد به قم بیاید. [[امام خمینی]] و [[روح الله کمالوند|حاج آقاروح الله کمالوند]] از علمای [[خرّم آباد]] در این زمینه کوشش بیشتری مبذول داشتند.

با رحلت آیت الله بروجردی بار دیگر وحدت مدیریت و مرجعیت در حوزه قم از هم گسیخت و زعامت و مدیریت آن برعهده چهار تن استاد برجسته و مطرح یعنی؛ [[امام خمینی]]، [[سید محمد رضا گلپایگانی|سید محمد رضا گلپایگانی]]، [[کاظم شریعتمداری|سیدکاظم شریعتمداری]] و [[شهاب الدین مرعشی نجفی|سیدشهاب الدین مرعشی نجفی]] قرار گرفت.

==مرجعیت عامه آیت الله بروجردی==

===حفظ و تقویت حوزه قم===

* بروجردی در زمینه توسعه فضای آموزشی حوزه از قبیل ساخت و احیای مدارس و به طور خاص تأسیس [[مسجد اعظم]] و کتابخانه آن اقدامات درخور توجهی کرد.<ref>ر.ک: شریف رازی، ۱۳۵۲ـ ۱۳۵۴ش، ج ۱، ص ۳۵۲۳۵۳</ref>

به این ترتیب، مهاجرت مؤثر و تحول آفرین بروجردی، حوزه قم را به مرتبه ای از اعتبار رساند که عملا هم طراز معتبرترین حوزه آن عهد، یعنی [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]]، شد و نه فقط طالبان علم از شهرهای مختلف ایران راهی قم می‌شدند، بلکه به تدریج افرادی از مناطق شیعه نشین دنیا قم را برای تحصیل برمی گزیدند.

==پس از وفات آیت الله بروجردی==

مدرس عالی دو رشته فلسفه و تفسیر [[علامه طباطبائی|علامه سیدمحمدحسین طباطبائی]] بود. تا پیش از فعالیت علامه طباطبائی در قم، درس فلسفه در این شهر مهجور بود، چنانکه امام خمینی هم مجبور به ترک درس فلسفه شده بود.<ref>جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران، ص ۲۳۳۲۳۴</ref> درس فلسفه طباطبائی که در آن استادان مبرِّزی پرورده شدند به احیای علوم عقلی در حوزه و در نتیجه آماده شدن طالبان علم برای بررسی پرسش‌های کلامی و فلسفی جدید انجامید. اقدام طباطبائی در حدود ۱۳۳۰ش، در تربیت شماری از فضلای حوزه برای نقد فلسفه‌های مادیگرایانه منشأ تحولات جدّی در حوزه علمیه قم شد، به گونه ای که این حوزه پیشگام این گونه مباحثات گردید و حتی [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]] از آن بهره مند شد.<ref>ر.ک: محمدحسین طباطبائی، اصول فلسفه و روش رئالیسم و محمدباقر صدر، فلسفتنا</ref> به علاوه، با این اقدام طباطبائی، زمینه برای ورود مباحث جدید [[فلسفه غرب]] به حوزه قم فراهم آمد.<ref>ر.ک: وکیلی قمی، ص ۶۷۶۸؛ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران، ص ۲۳۴</ref> تألیف کتاب‌های [[بدایة الحکمة]] و [[نهایة الحکمة]] توسط طباطبائی را هم باید در زمره اصلاحات نظام درسی حوزوی تفسیر کرد. نقش طباطبائی در حوزه علمیه قم، خاصه در پرورش متفکر اسلامی، را با نقش بروجردی در زمینه [[فقه]] مقایسه کرده‌اند.<ref>ر.ک: جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران، ص ۲۲۷</ref> جلسات تفسیری طباطبائی و سبک ویژه وی در [[تفسیر قرآن]] را که به پرورش چندین مفسر و نیز احیای مباحث قرآنی در حوزه قم انجامید باید از ویژگی‌های شاخص حوزه علمیه محسوب کرد.

===مجلات تحقیقاتی و عمومی===

* مجله معتبر دیگری که به صورت سالنامه و فصلنامه در حوزه علمیه قم مجال ظهور پیدا کرد [[سالنامه مکتب تشیع]] بود که توسط [[اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[محمد جواد باهنر]] و همکارانشان تأسیس و نخستین شماره آن در اردیبهشت ۱۳۳۸ در ده هزار نسخه منتشر شد. در این نشریه، شمار درخور توجهی از علمای نامدار و فضلای جوان حوزه مقاله می‌نوشتند و به مباحث روز، خاصه مباحث اجتماعی از منظراسلامی، توجه ویژه نشان می‌دادند.<ref>برای تفصیل ر.ک: جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران، ص۳۴۵۳۴۷</ref>

* دیگر مجلات حوزه علمیه قم در پیش از انقلاب اسلامی می‌توان به [[سالنامه مکتب جعفری]] (از ۱۳۴۰ش تا۱۳۵۷ش)، [[نشریه مسجد اعظم]] که از سوی کتابخانه [[مسجد اعظم]] قم منتشر می‌شد (از ۱۳۴۵ تا ۱۲ شماره به طور ماهیانه)، نشریات بعثت و نیز انتقام که حال و هوای سیاسی را منعکس می‌ساختند و مجله عربی الهادی که از سوی [[دار التبلیغ اسلامی]] منتشر می‌شد، اشاره کرد.<ref>برای تفصیل ر.ک: به جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی ـ سیاسی ایران، ص۳۴۸۳۵۳</ref>