توقیع: تفاوت میان نسخه‌ها

توقیعی از سوی امام مهدی(عج) در پاسخ مردم قم صادر شده که به خط [[احمد بن ابراهیم نوبختی]] و به املای [[حسین بن روح]] بوده است.<ref> طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۷۳.</ref> البته از حسین بن روح نقل شده که «در امر دین از خود سخن نمی‌گوید، بلکه همه را از «اصل» (امام مهدی(عج)) شنیده است».<ref> صدوق، کمال‌الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۰۸-۵۰۹.</ref>

== اعتبار توقیعات ==

توقیعات معمولاً به صورت مکاتبه بوده است. فقها و حدیث‌شناسان درباره اعتبار مکاتبات، اختلاف‌نظر دارند. برخی فقها در اعتبار مکاتبات مناقشه کرده‌اند<ref>آبی، ج۲، ص۱۸۰؛ محقق حلّی، ۱۳۷۱ ش، ص۳۲۴؛ علامه حلّی، ج۷، ص۲۴۸؛ شهید اول، ج۳، ص۵۷۷؛ محقق کرکی، ج۱، ص۴۵۷، ج۲، ص۸۴، ج۱۲، ص۸۵؛ شهید ثانی، ۱۳۸۰ ش، ج۱، ص۳۸۸.</ref> و از سخنان برخی دیگر برمی‌آید که مکاتبه را هم‌ارز حدیث شفاهی نمی‌دانند<ref>محقق حلّی، ۱۳۶۴ش، ج۲، ص۶۵۹؛ شهیدثانی، ۱۳۸۰ ش، ج۲، ص۵۵۵، ۵۷۳.</ref> اما دلیلی بر بی‌اعتباری مکاتبه یا هم‌ارز نبودن اعتبار مکاتبه و حدیث شفاهی، در کتاب‌های فقهی ذکر نشده است.<ref>شبیری، «توقیع»، ص۵۸۴.</ref>همچنین گفته شده با توجه به اینکه کتابت سیره امامان شیعه و نیز روش متداول اقوام گوناگون بوده اگر به صدور توقیعی اطمینان حاصل شود بی‌تردید آن توقیع معتبر خواهد بود.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۲۱.</ref>

== منبع‌شناسی==

همچنین درباره توقیعات آثاری به صورت مستقل در قرن سوم قمری و پس از آن نوشته شده است. از جمله در رجال نجاشی از کتاب‌‎های «مسائل ابی‌محمد و توقیعات»، «قرب الاسناد الی صاحب الامر علیه‌السلام» و «مسائل الرجال و مکاتباتهم اباالحسن الثالث علیه‌السلام» اثر [[عبدالله بن جعفر حمیری]] محدث شیعه در قرن سوم قمری<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۲۰.</ref> و التوقیعات نوشته محمد بن عیسی بن عُبَید از اصحاب امام جواد<ref> نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۳۴.</ref> نام برده شده است.همچنین التواقیع تألیف عبدالله بن صلت از اصحاب امام رضا(ع).<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ص۱۱۷.</ref>  

== منابع ==

{{منابع}}

*حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، قم، موسسه آل البیت(ع)، ۱۴۱۳ق.

*خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر الثاقة الاسلامیة فی العالم، ۱۳۷۲.

*شبیری، محمدجواد، [https://rch.ac.ir/article/Details/10629? «توقیع»]، دانشنامه جهان اسلام(ج۸)، تهران، ۱۳۸۳ش.

*شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمه، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۵ق.

*طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبه، قم، تصحیح عبادالله تهرانی و علی احمد ناصح، قم، دار المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ق.

*عاملی، سید جواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح القواعد العلامه، تصحیح محمدباقر خالصی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ق.

*کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی-اختیار معرفة الرجال، تصحیح محمد بن حسن طوسی، تصحیح: حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق.

*محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی(عج)، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۳ش.

{{پایان}}