آیه نسخ: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه نسخ''' ([[سوره بقره]]: ۱۰۶) به از بین رفتن حکم و اثر برخی از آیات خدا و جایگزین شدن آن با آیات دیگر اشاره دارد. به گفته [[مفسران]]، [[آیات قرآن]]، مخلوقات خدا، [[انبیا]] و اولیای الهی و [[کتاب‌های آسمانی|کتب آسمانی]] پیشین از مصادیق واژه آیت در آیه نسخ هستند. نسخ فقط محدود به [[احکام شرعی]] نیست و به گفته مفسران، در امور تکوینی نیز جاری است. نسخ زمانی صورت می‌گیرد که مصلحت حکمی از احکام منقضی شده و بنابر شرایط جدید، نیاز به حکم دیگری وجود داشته باشد.

|عنوان={{عربی|اندازه=۱۰۰%|مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا ۗ أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَه عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}

|هرنشانه‏‌اى از نشانه‏‌هاى تكوينى يا تشريعى خود را نسخ كنيم يا آن را از خاطره‏‌ها بزداييم، بهتر از آن يا همانند آن را مى‏‌آوريم. مگر ندانسته‏‌اى كه خداوند بر هر كارى تواناست؟<ref>ترجمه قرآن بر اساس المیزان، محمدرضا صفوی.</ref>

به گفته [[ابوالفتوح رازی]]، آیه نسخ زمانی نازل شده است که خداوند برخی از احکام و دستورها را [[نسخ]] می‌کرد و [[یهودیان]] طعنه می‌زدند که محمد دارای رأیی متین و محکم نیست؛ زیرا وقتی دستور و حکمی را بیان می‌کند، پس از مدتی، حکم و دستور دیگری خلاف آن می‌آورد.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۹۹.</ref> همچنین گفته شده که [[مشرکان]] و یهودیان می‌گفتند محمد(ص) اصحاب خود را به امری مأمور می‌کند و سپس آنها را از آن نهی می‌کند، پس این [[قرآن]] کلام محمد است؛ چرا که اگر سخنان او [[وحی]] بود، تناقضی در آن وجود نمی‌داشت. پس از آن خداوند در رد این سخنان، آیه ۱۰۶ سوره بقره و [[آیه تبدیل|آیه ۱۰۱ سوره نحل]] را نازل کرد.<ref>مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۱، س۱۷۰؛ واحدی، اسباب نزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۳۷.</ref> [[طبرانی]]، از مفسران اهل‌سنت در قرن سوم و چهارم قمری، در تفسیر خود، سبب نزول این آیه را گفته یهودیان درباره [[تغییر قبله]] دانسته است که گفته‌اند اگر [[نماز|نماز خواندن]] به سوى قبله اول ([[بيت المقدس]]) صحيح بود، پس دستور نماز گزاردن به سوى [[کعبه]] براى چيست، و اگر دستور دوم و نماز خواندن به سوى کعبه صحيح است، پس اعمال گذشته شما باطل است.<ref>طبرانی، تفسیر القرآن العظیم، ۲۰۰۸م، ج۱، ص۲۲۳-۲۲۴.</ref>

علامه طباطبایی با استناد به آیه ۱۸ [[سوره نجم]] (لَقَدْ رَأى‏ مِنْ آياتِ رَبِّهِ الْكُبْرى‏: او در آنجا آيات بزرگی از پروردگارش را بديد)، معتقد است کلمه آیتْ مفهومی دارای شدت و ضعف است؛ یعنی برخی از آیات الهی اثر بیشتری دارند و بعضی اثری کمتر. او همچنین می‌گوید برخی از آیات الهی تنها یک جهت و بعضی دیگر دارای جهات متعدد هستند و در زمان نسخ ممکن است یک جهت آن نسخ شود و جهات دیگر به‌عنوان آیت‌بودن باقی بماند؛ مثلاً اگر یک [[آیه]] از [[قرآن]] نسخ شود، ممکن است حکم شرعی آن مُلغی شود، ولی بلاغت و اعجاز آن همچنان باقی خواهد ماند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۲۵۰.</ref>

* ابوالفتوح رازى، حسين بن على‏، روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن‏، مشهد، آستان قدس رضوى، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى‏، ۱۴۰۸ق.

* بلاغی، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، نشر وجدانی، بی تا.

* طالقانی، محمود، تفسیر پرتوی از قرآن، تهران، شركت سهامى انتشار، ۱۳۶۲ش.

* طبرانى، سليمان بن احمد، التفسير الكبير: تفسير القرآن العظيم‏، اردن، دار الكتاب الثقافي‏، ۲۰۰۸م.

* واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، بیروت، دار الكتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون‏، ۱۴۱۱ق.