کاربر ناشناس
تبرک: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Esmati (←منابع) |
imported>Esmati بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''تبرک'''، به عمل برکت جستن از خداوند، پیامبران، امامان و اولیا و آثار آنان گفته می شود. | '''تبرک'''، به عمل برکت جستن از خداوند، پیامبران، امامان و اولیا و آثار آنان گفته می شود. | ||
گذشته از مستندبودن این عمل به شواهد قرآنی و احادیث و سنّت نبوی و نیز سیره ائمه علیهم السلام، اعتقاد بدان بر اساس مبانی کلامی و روان شناختی قابل تبیین است. همچنین در غالب ادیان اینگونه اعمال رایج است، برای نمونه می توان به برکت جستن از بزرگان دینی در دین یهود و مراسم عشاء ربانی در مسیحیت اشاره کرد. | گذشته از مستندبودن این عمل به شواهد قرآنی و [[احادیث]] و سنّت نبوی و نیز سیره [[ائمه]] علیهم السلام، اعتقاد بدان بر اساس مبانی [[کلام امامیه|کلامی]] و روان شناختی قابل تبیین است. همچنین در غالب ادیان اینگونه اعمال رایج است، برای نمونه می توان به برکت جستن از بزرگان دینی در دین یهود و مراسم عشاء ربانی در مسیحیت اشاره کرد. | ||
انسان در عملِ برکت جستن سعی دارد به واسطه آثار برکت بخش، از فیض و قدرت الاهی بهره مند شود. برکت عطیه ای الاهی است که بر انسان و طبیعت و اشیا نزول می یابد و عبارت است از احسان و منفعتی مادّی یا معنوی که از رحمت الاهی نشأت می گیرد. بدینسان در نحوه تحقق آن می توان گفت انتقال قدرتی است مقدّس و مؤثر که از جهان فوق طبیعت صادر می شود و کیفیتی نو به متعلَّق آن می بخشد. | انسان در عملِ برکت جستن سعی دارد به واسطه آثار برکت بخش، از فیض و قدرت الاهی بهره مند شود. برکت عطیه ای الاهی است که بر انسان و طبیعت و اشیا نزول می یابد و عبارت است از احسان و منفعتی مادّی یا معنوی که از رحمت الاهی نشأت می گیرد. بدینسان در نحوه تحقق آن می توان گفت انتقال قدرتی است مقدّس و مؤثر که از جهان فوق طبیعت صادر می شود و کیفیتی نو به متعلَّق آن می بخشد. | ||
== تبرک در آیات و روایات == | == تبرک در آیات و روایات == | ||
تبرّک و فعل برکت در آیات و احادیث بسیاری تأیید و بر آن تأکید شده است. یکی از مستندات قرآنیِ تبرّک آیه 93 و 96 سوره یوسف است که بنا بر آن یعقوب با برکت جستن از پیراهن یوسف ، بینایی اش را بازیافت.<ref>زمخشری ، ج 2، ص 502 ـ 504؛ فخررازی ، ج 18، ص 206ـ207؛ طنطاوی بن جوهری ، ج 4، جزء 7، ص 54؛ مراغی ، ج 13، ص 36ـ 38؛ قس قاسمی، ج 9، ص 274ـ275: که عامل بینایی او را سرور و شادمانی می داند</ref> در آیات دیگری نیز به اشخاص و مکانهای متبرک اشاره شده است؛ مثلاً در سوره بقره :125 در باره مقام ابراهیم ، بقره : 218 در باره تابوت بنی اسرائیل، کهف : 21 در بارة ساختن مسجد در محل به خواب رفتن اصحاب کهف. | تبرّک و فعل برکت در آیات و احادیث بسیاری تأیید و بر آن تأکید شده است. یکی از مستندات قرآنیِ تبرّک آیه 93 و 96 سوره یوسف است که بنا بر آن یعقوب با برکت جستن از پیراهن یوسف ، بینایی اش را بازیافت.<ref>زمخشری ، ج 2، ص 502 ـ 504؛ فخررازی ، ج 18، ص 206ـ207؛ طنطاوی بن جوهری ، ج 4، جزء 7، ص 54؛ مراغی ، ج 13، ص 36ـ 38؛ قس قاسمی، ج 9، ص 274ـ275: که عامل بینایی او را سرور و شادمانی می داند</ref> در آیات دیگری نیز به اشخاص و مکانهای متبرک اشاره شده است؛ مثلاً در سوره بقره :125 در باره مقام ابراهیم ، بقره : 218 در باره تابوت بنی اسرائیل، کهف : 21 در بارة ساختن مسجد در محل به خواب رفتن اصحاب کهف. | ||
به استناد روایات تاریخی، تبرّک به آثار پیامبر اکرم از صدر اسلام رایج بوده است و محدّثان و سیره نویسان نیز احادیث و اخبار بسیاری در این باره نقل کرده اند، از جمله اینکه صحابه از آب وضو و باقیمانده غذا و مکان نماز آن حضرت برکت می جستند، فرزندان خود را جهت کام برداشتن (تحنیک ) نزد پیامبر می بردند و بعد از رحلت نیز مرقد و منبر ایشان را عامل برکت می دانستند.<ref>ابن حنبل ، ج 4، ص 329ـ330، ج 6، ص 212؛ بخاری جعفی ، ج 1، ص 55، 127؛ مسلم بن حجاج، ج 4، ص 1943؛ ابن حجر عسقلانی ، ج 1، ص 5، 96؛ برای آگاهی بیشتر رجوع کنید به الموسوعة الفقهیّة ، ج 10، ص 70ـ74؛ سبحانی ، 1414، ص 198ـ214</ref> بنابه روایاتی ، پیامبر اکرم خود نیز به برکت جستن از آب زمزم و قرآن و گاه محصولات مدینه و مانند اینها ترغیب می کرده اند (رجوع کنید به احمدی ، ص 310ـ329). | به استناد روایات تاریخی، تبرّک به آثار [[پیامبر]] اکرم از صدر اسلام رایج بوده است و محدّثان و سیره نویسان نیز احادیث و اخبار بسیاری در این باره نقل کرده اند، از جمله اینکه [[صحابه]] از آب وضو و باقیمانده غذا و مکان نماز آن حضرت برکت می جستند، فرزندان خود را جهت کام برداشتن (تحنیک ) نزد پیامبر می بردند و بعد از رحلت نیز مرقد و منبر ایشان را عامل برکت می دانستند.<ref>ابن حنبل ، ج 4، ص 329ـ330، ج 6، ص 212؛ بخاری جعفی ، ج 1، ص 55، 127؛ مسلم بن حجاج، ج 4، ص 1943؛ ابن حجر عسقلانی ، ج 1، ص 5، 96؛ برای آگاهی بیشتر رجوع کنید به الموسوعة الفقهیّة ، ج 10، ص 70ـ74؛ سبحانی ، 1414، ص 198ـ214</ref> بنابه روایاتی ، پیامبر اکرم خود نیز به برکت جستن از آب زمزم و قرآن و گاه محصولات مدینه و مانند اینها ترغیب می کرده اند (رجوع کنید به احمدی ، ص 310ـ329). | ||
== مخالفان تبرک == | == مخالفان تبرک == | ||
به رغم شواهد موجود در کتاب و سنّت، برخی مؤلفان، همچون [[ابن تیمیّه]] و پیروانش، تبرّک به مرقد و دیگر آثار پیامبر و اولیا را بدعت شمرده و هرگونه برکت جویی از غیر خدا را شرک دانسته اند. در دوره اخیر محمدبن عبدالوهاب و [[وهابیان]]، با استناد به چند حدیث بر این عقیده پافشاری کرده اند.<ref>برای آگاهی از روایات متعارض و نقد آنها رجوع کنید به سبحانی ، 1414، ص 214ـ 219؛ همو، 1417، ص 153ـ154</ref> عمده ترین مخالفت اینان در برکت جستن از قبر و منبر پیامبر است که بنابه نظر بسیاری از فقهای اهل | به رغم شواهد موجود در کتاب و سنّت، برخی مؤلفان، همچون [[ابن تیمیّه]] و پیروانش، تبرّک به مرقد و دیگر آثار پیامبر و اولیا را بدعت شمرده و هرگونه برکت جویی از غیر خدا را شرک دانسته اند. در دوره اخیر محمدبن عبدالوهاب و [[وهابیان]]، با استناد به چند حدیث بر این عقیده پافشاری کرده اند.<ref>برای آگاهی از روایات متعارض و نقد آنها رجوع کنید به سبحانی ، 1414، ص 214ـ 219؛ همو، 1417، ص 153ـ154</ref> عمده ترین مخالفت اینان در برکت جستن از قبر و منبر پیامبر است که بنابه نظر بسیاری از فقهای [[اهل سنت]] این اعمال جایز و [[بدعت]] بودن آن منتفی است، برای نمونه از عبداللّه فرزند امام احمدبن حنبل روایت شده که او از پدرش در باره برکت جستن از منبر و قبر پیامبر سؤال کرد و پدرش پاسخ داد که این کار رواست.<ref>طبسی، ص 44ـ47</ref> | ||
== نقد دلایل مخالفان == | == نقد دلایل مخالفان == | ||
از نظر کلامی، کسانی که برکت جستن را منافی با توحید و آن را مصداق شرک دانسته اند، این نکته را درنظر نگرفته اند که به اعتقاد کسی که از چیزی برکت می جوید، فاعل فعلِ برکت، خداوند است. به تعبیر دیگر، چنین نیست که فعل خداوند در همه امور عالم، بی واسطه باشد؛ خداوند عالَم را بر اساس نظامی ایجاد کرده و تحقق بسیاری از امور را به علل و اسباب موکول کرده است. کسی که برکت می جوید، در حقیقت به عوامل و اسبابی که خداوند برای تحقق امور قرار داده، متوسل می شود و بنابراین، کنه آن توسل به خدا و باور به توحید است. نهایت اینکه، در فضای ایمانی، اسباب و عوامل به مجموعة عوامل شناخته شده مادّی منحصر نیست و خداوند از بسیاری راههای ناشناخته فیض می رساند. گزارش قرآن از داستان مریم متضمن نمونه هایی از فیض الاهی، به طریق غیرمعهود، است؛ مریم در محراب به عبادت اشتغال داشت و هر روز که زکریا برای سرکشی به او می رفت با غذایی آماده روبرو می شد و چون از مریم در این باره می پرسید، پاسخ می شنید که این روزی از جانب خداست و خدا به هر که بخواهد بی حساب روزی می دهد،<ref>آل عمران: 37</ref> برهمین قیاس است حوادثی که به ولادت عیسی علیه السلام انجامید.<ref>مریم: 15ـ26</ref> | از نظر کلامی، کسانی که برکت جستن را منافی با [[توحید]] و آن را مصداق شرک دانسته اند، این نکته را درنظر نگرفته اند که به اعتقاد کسی که از چیزی برکت می جوید، فاعل فعلِ برکت، خداوند است. به تعبیر دیگر، چنین نیست که فعل خداوند در همه امور عالم، بی واسطه باشد؛ خداوند عالَم را بر اساس نظامی ایجاد کرده و تحقق بسیاری از امور را به علل و اسباب موکول کرده است. کسی که برکت می جوید، در حقیقت به عوامل و اسبابی که خداوند برای تحقق امور قرار داده، متوسل می شود و بنابراین، کنه آن توسل به خدا و باور به توحید است. نهایت اینکه، در فضای ایمانی، اسباب و عوامل به مجموعة عوامل شناخته شده مادّی منحصر نیست و خداوند از بسیاری راههای ناشناخته فیض می رساند. گزارش قرآن از داستان مریم متضمن نمونه هایی از فیض الاهی، به طریق غیرمعهود، است؛ مریم در محراب به عبادت اشتغال داشت و هر روز که زکریا برای سرکشی به او می رفت با غذایی آماده روبرو می شد و چون از مریم در این باره می پرسید، پاسخ می شنید که این روزی از جانب خداست و خدا به هر که بخواهد بی حساب روزی می دهد،<ref>آل عمران: 37</ref> برهمین قیاس است حوادثی که به ولادت عیسی علیه السلام انجامید.<ref>مریم: 15ـ26</ref> | ||
تأثیر اشیای مادّی و عوامل طبیعی نیز، در تحلیل کلامی و فلسفی، مستند به اراده خداست. در واقع، کسی که از آثار و اشیای پیامبر و اولیای دین برکت می جوید، دایره عوامل مؤثر در این عالم را از محدوده جهان شناخته شده مادّی فراتر می داند.<ref>برای آگاهی بیشتر رجوع کنید به بلاغی، ص 375ـ457؛ طباطبائی، ج 10، ص 295ـ 296</ref> بر همین اساس، تأثیرگذاری در عالم از راه «برکت» با قانون علیت نیز سازگار است و برخلاف نظر کسانی که برکت جستن را توسل به اموری می دانند که در نظام علّی و معلولی جا ندارد، اعتقاد به تبرّک، اعتقاد به این واقعیت است که در نظام علّت و معلول، مجموعه ای از علل ناشناخته وجود دارد. | تأثیر اشیای مادّی و عوامل طبیعی نیز، در تحلیل کلامی و فلسفی، مستند به اراده خداست. در واقع، کسی که از آثار و اشیای پیامبر و اولیای دین برکت می جوید، دایره عوامل مؤثر در این عالم را از محدوده جهان شناخته شده مادّی فراتر می داند.<ref>برای آگاهی بیشتر رجوع کنید به بلاغی، ص 375ـ457؛ طباطبائی، ج 10، ص 295ـ 296</ref> بر همین اساس، تأثیرگذاری در عالم از راه «برکت» با قانون علیت نیز سازگار است و برخلاف نظر کسانی که برکت جستن را توسل به اموری می دانند که در نظام علّی و معلولی جا ندارد، اعتقاد به تبرّک، اعتقاد به این واقعیت است که در نظام علّت و معلول، مجموعه ای از علل ناشناخته وجود دارد. | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۹: | ||
* قرآن کریم | * قرآن کریم | ||
* ابن حجر عسقلانی | * ابن حجر عسقلانی | ||
* ابن حنبل ، مسندالامام احمدبن حنبل ، ] قاهره [ 1313، چاپ افست بیروت ] بی تا. [ | * ابن حنبل ، مسندالامام احمدبن حنبل ، ] قاهره [ 1313، چاپ افست بیروت ] بی تا. [ | ||
* ابن کثیر، البدایة و النهایة ، ج 10، چاپ احمد ملحم و دیگران ، بیروت 1407/ 1987 | * ابن کثیر، البدایة و النهایة ، ج 10، چاپ احمد ملحم و دیگران ، بیروت 1407/ 1987 | ||
* علی احمدی ، التبرّک ، بیروت 1403/ 1983 | * علی احمدی ، التبرّک ، بیروت 1403/ 1983 | ||