آخرالزمان: تفاوت میان نسخه‌ها

آخرالزمان (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۴ دسامبر ۲۰۱۷، ساعت ۱۶:۰۲

۴۹۶ بایت اضافه‌شده ، ‏۴ دسامبر ۲۰۱۷

تصحیح پاورقی

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Mortezanazarzadeh

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 اصطلاح آخرالزمان در قرآن کریم نیامده است، ولی آیاتی درباره آینده جوامع انسانی در قرآن دیده می‌شود که بر حکومت [[توحید]] و [[عدل]] در آینده زندگی انسان و خلافت و وراثت صالحان بر زمین و پیروزی حق بر باطل دلالت می‌کند.<ref>سوره اعراف، آیه ۱۲۸و۱۳۷؛ سوره انبیاء، آیه ۱۰۵و۱۰۶؛ سوره اسراء، آیه‌ ۸۱؛ سوره قصص، آیه ۵و۶؛ سوره نور، آیه ۵۵؛ سوره ابراهیم، آیه ۱۳-۱۵؛ سوره نساء، آیه ۱۰۵؛ سوره صافات، آیه ۱۷۱-۱۷۳؛ سوره انفال، آیه ۷۱؛ سوره توبه، آیه ۳۳؛ سوره فتح، آیه ۲۸؛ سوره مجادله؛ آیه ۲۱؛ سوره حج، آیه ۴۱.</ref>
-آخرالزمان در روایات اسلامی در دو معنا به کار رفته است؛ مدت‌زمان بین آغاز نبوت [[پیامبر اسلام]](ص) تا وقوع قیامت، و دیگری دوران ظهور امام دوازدهم(ع) بنابر برخی روایات، پیامبر اسلام(ص)، پیامبر آخرالزمان دانسته شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۲۸۶.</ref>  همچنین در بسیاری از روایات اسلامی<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۴، ص۴۹۱؛ اربلی، کشف الغمّه، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۲۶۵؛ یوسف بن یحیی، عقد الدرر، ۱۴۲۵ق، ص۹۱.</ref> اصطلاح آخرالزمان به معنای زمانی دانسته شده که در آن منجی ([[امام مهدی|مهدی موعود(عج)]]) ظهور می‌کند.<ref>ترمذی، صحیح ترمذی، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۶.</ref> در روایات اسلامی و شیعی، ویژگی‌هایی برای آخر الزمان بیان شده است؛ از جمله آزمون‌های سخت و [[فتنه‌های آخرالزمان]]،<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۰۷.</ref> ظهور منجی و جدال بین حق و باطل،<ref>اربلی، کشف الغمّه، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۲۶۶و۲۶۷.</ref> و همچنین غلبه حق بر باطل و عصر طلایی جهان.<ref>اربلی، کشف الغمّه، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۲۶۲و۲۶۳.</ref>
+آخرالزمان در روایات اسلامی در دو معنا به کار رفته است؛ مدت‌زمان بین آغاز نبوت [[پیامبر اسلام]](ص) تا وقوع قیامت، و دیگری دوران ظهور امام دوازدهم(ع) بنابر برخی روایات، پیامبر اسلام(ص)، پیامبر آخرالزمان دانسته شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۲۸۶.</ref>  همچنین در بسیاری از روایات اسلامی<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۴، ص۴۹۱؛ اربلی، کشف الغمّه، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۲۶۵؛ عبد العزیز المقدسی، عقد الدرر، ۱۴۲۵ق، ص۹۱.</ref> اصطلاح آخرالزمان به معنای زمانی دانسته شده که در آن منجی ([[امام مهدی|مهدی موعود(عج)]]) ظهور می‌کند.<ref>ترمذی، صحیح ترمذی، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۶.</ref> در روایات اسلامی و شیعی، ویژگی‌هایی برای آخر الزمان بیان شده است؛ از جمله آزمون‌های سخت و [[فتنه‌های آخرالزمان]]،<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۰۷.</ref> ظهور منجی و جدال بین حق و باطل،<ref>اربلی، کشف الغمّه، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۲۶۶و۲۶۷.</ref> و همچنین غلبه حق بر باطل و عصر طلایی جهان.<ref>اربلی، کشف الغمّه، ۱۳۸۱ش، ج۳، ص۲۶۲و۲۶۳.</ref>
 == تعیین زمان ==
@@ خط ۴۹: / خط ۴۹: @@
 *عمومیت و گستردگی دین<ref>طبرسی، مجمع البیان، مکتبة العلمیة الإسلامیة، ج۳، ص۲۵.</ref>
 *عمل به فضایل و ارزش‌های دینی و اهتمام به احکام و دستورهای دین به صورت دقیق<ref>صافی گلپایگانی، منتخب الأثر، ۱۴۲۲ق، ص۴۷۵.</ref>
-*برقراری عدالت و مساوات؛ به گونه‌ای که اموال در جامعه میان مردم به طور یکسان تقسیم می‌گردد<ref>نورالابصار، ص۳۴۷؛ علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۷۴.</ref>
+*برقراری عدالت و مساوات؛ به گونه‌ای که اموال در جامعه میان مردم به طور یکسان تقسیم می‌گردد<ref>شبلنجی، نورالابصار، ص۳۴۷؛ علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۱، ص۷۴.</ref>
-*برقراری امنیت؛ به گونه‌ای که جان، مال و حیثیت افراد جامعه از تجاوز دیگران در امان می‌باشد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۳۱.</ref> و به واسطه منجی راه‌ها امنیت می‌یابد<ref>مفید، الإرشاد، ج۲، ص۳۸۱ و شیخ طوسی، الغیبة، ۱۳۵۰ش، ص۴۶۸.</ref>
+*برقراری امنیت؛ به گونه‌ای که جان، مال و حیثیت افراد جامعه از تجاوز دیگران در امان می‌باشد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۳۱.</ref> و به واسطه منجی راه‌ها امنیت می‌یابد<ref>مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۸۱ و شیخ طوسی، الغیبة، ۱۳۵۰ش، ص۴۶۸.</ref>
-*برقرار شدن آسایش و رفاه برای عموم مردم<ref>عقد الدرر، ص۲۱۱.</ref> به گونه‌ای که همه خوردنی‌ها در اختیار بشر قرار می‌گیرد و افراد به سهولت می‌توانند از اموال استفاده کنند<ref>حاکم النیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۴، ص۵۵۸.</ref>
+*برقرار شدن آسایش و رفاه برای عموم مردم<ref>عبد العزیر المقدسی، عقد الدرر، ۱۴۲۵ق، ص۲۱۱.</ref> به گونه‌ای که همه خوردنی‌ها در اختیار بشر قرار می‌گیرد و افراد به سهولت می‌توانند از اموال استفاده کنند<ref>حاکم النیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، دار الکتب العلمیة، ج۴، ص۵۵۸.</ref>
-*توسعه عمران و آبادی در سراسر جهان<ref>امالی، ص۲۳۱؛ صافی گلپایگانی، منتخب الأثر، ۱۴۲۲ق، ص۱۶۸.</ref>
+*توسعه عمران و آبادی در سراسر جهان<ref>صدوق، امالی، ۱۳۶۲ش، ص۲۳۱؛ صافی گلپایگانی، منتخب الأثر، ۱۴۲۲ق، ص۱۶۸.</ref>
-*ایجاد محبت و دوستی و صمیمیت در میان مردم؛ به گونه‌ای که فردی از اندوخته برادر دینی‌اش آنچه که نیاز دارد بدون اینکه منعی در کار باشد برمی‌دارد<ref>بحارالانوار ج۵۲، ص۳۷۲.</ref>
+*ایجاد محبت و دوستی و صمیمیت در میان مردم؛ به گونه‌ای که فردی از اندوخته برادر دینی‌اش آنچه که نیاز دارد بدون اینکه منعی در کار باشد برمی‌دارد<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۳۷۲.</ref>
 *متکامل شدن عقول و آمادگی بشر برای بهره‌مندی از تعالیم الهی<ref>صافی گلپایگانی، منتخب الأثر، ۱۴۲۲ق، ص۴۸۳.</ref>
-*تکامل و گسترش یافتن علم و دانش در همه ابعاد و برخوردار شدن افراد جامعه از کامل‌ترین مواهب علمی<ref>الخرائج والجرائح، ج۲، ص۸۴۱.</ref>
+*تکامل و گسترش یافتن علم و دانش در همه ابعاد و برخوردار شدن افراد جامعه از کامل‌ترین مواهب علمی<ref>قطب الدین راوندی، الخرائج والجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۸۴۱.</ref>
-*عمل به کتاب خدا و سنت رسول خدا(ص)<ref>کلینی، الکافی، ج۸، ص۳۹۶، عقد الدرر، ص۷۴.</ref>
+*عمل به کتاب خدا و سنت رسول خدا(ص)<ref>کلینی، الکافی، ج۸، ص۳۹۶؛ عبد العزیز المقدسی، عقد الدرر، ۱۴۲۵ق، ص۷۴.</ref>
 === بازگشت عیسی مسیح(ع) ===
@@ خط ۷۲: / خط ۷۲: @@
 '''*معناشناسی آخرالزمان در مسیحیت:'''
-در میان مسیحیان از دورانی سخن گفته می‌شود که در آن بازگشت حضرت عیسی(ع) روی خواهد داد. رجعت مسیح در [[کتاب مقدس]] بیش از سیصد بار ذکر شده است و چندین باب کامل به این موضوع اختصاص دارد.<ref>انجیل متی۲۴ و ۲۵، انجیل مرقس ۱۳، انجیل لوقا ۲۱.</ref>
+در میان مسیحیان از دورانی سخن گفته می‌شود که در آن بازگشت حضرت عیسی(ع) روی خواهد داد. رجعت مسیح در [[کتاب مقدس]] بیش از سیصد بار ذکر شده است و چندین باب کامل به این موضوع اختصاص دارد.<ref>انجیل متی۲۴ و ۲۵؛ انجیل مرقس ۱۳؛ انجیل لوقا ۲۱.</ref>
-حتی بعضی ادعا کرده‌اند که درک صحیح رجعت مسیح، کلید کتاب مقدس است.<ref>الاهیات مسیحی، ص۳۲۷.</ref> طبق عقیده ایشان، مسیح دوباره در آخرالزمان می‌آید و برنامه نجات را کامل خواهد کرد<ref>یوحنا ۴: ۴۲؛ عبرانیان۹: ۲۸.</ref> آنان بر این باورند که در بازگشت مسیح، جهان روی سعادت را خواهد دید و جهان پس از ظهور آن منجی در صلح و صفای کامل به سر خواهد برد<ref>اشعیا۲: ۷.</ref> و جنگ و خون‌ریزی از جهان رخت برمی‌بندد و امتی بر امتی شمشیر نخواهد کشید.<ref>اشعیا۲: ۴.</ref> در فرهنگ مسیحی و کتاب مقدس اعتقاد غلبه حق بر باطل در این دوران روشن است<ref>یوحنا۴: ۴۲.</ref> و از دیدگاه ایشان منجی کل، مسیح می‌باشد.<ref>اشعیا۲: ۷ مرقس۹: ۱۱-۱۳.</ref>
+حتی بعضی ادعا کرده‌اند که درک صحیح رجعت مسیح، کلید کتاب مقدس است.<ref>الاهیات مسیحی، ص۳۲۷.</ref> طبق عقیده ایشان، مسیح دوباره در آخرالزمان می‌آید و برنامه نجات را کامل خواهد کرد<ref>یوحنا ۴: ۴۲؛ عبرانیان۹: ۲۸.</ref> آنان بر این باورند که در بازگشت مسیح، جهان روی سعادت را خواهد دید و جهان پس از ظهور آن منجی در صلح و صفای کامل به سر خواهد برد<ref>اشعیا۲: ۷.</ref> و جنگ و خون‌ریزی از جهان رخت برمی‌بندد و امتی بر امتی شمشیر نخواهد کشید.<ref>اشعیا۲: ۴.</ref> در فرهنگ مسیحی و کتاب مقدس اعتقاد غلبه حق بر باطل در این دوران روشن است<ref>یوحنا، ۴: ۴۲.</ref> و از دیدگاه ایشان منجی کل، مسیح می‌باشد.<ref>اشعیا۲: ۷ مرقس، ۹: ۱۱-۱۳.</ref>
 '''*نشانه‌های آخرالزمان و ظهور منجی:'''
@@ خط ۹۳: / خط ۹۳: @@
 '''*ماشیح کیست؟'''
-این آینده درخشان در اطراف شخصیت «ماشیح» که از جانب خداوند مأموریت خواهد داشت تا این دوران تازه و پر از شگفتی‌ها را آغاز کند تمرکز خواهد یافت. تلمود صدها بار به «ماشیح» و مأموریت او اشاره کرده است.<ref>خدا، جهان، انسان و ماشیح در آموزه‌های یهود، ص۲۵۷.</ref> اعتقاد عموم بر این است که «ماشیح» از نسل پادشاه [[حضرت داوود|داوود]] خواهد بود و در ادبیات دانشمندان یهود ملقب به فرزند داود است.<ref>خدا، جهان، انسان و ماشیح در آموزه‌های یهود، ص۲۵۹.</ref> ماشیح به نام‌های گوناگونی خوانده شده و آیاتی از کتاب مقدس که طبق تفسیر علمای یهود به ماشیح اشاره می‌کند این نام‌های گوناگون را مشخص ساخته است همچون شیلو،<ref>پیدایش ۴۹:۱۰.</ref> بینون،<ref>مزامیر داود ۷۲: ۱۷.</ref> حنینا<ref>ارمیاء ۱۶: ۱۳.</ref> و منحم بن حیزقیا.<ref>ارمیاء ۱: ۱۶.</ref>
+این آینده درخشان در اطراف شخصیت «ماشیح» که از جانب خداوند مأموریت خواهد داشت تا این دوران تازه و پر از شگفتی‌ها را آغاز کند تمرکز خواهد یافت. تلمود صدها بار به «ماشیح» و مأموریت او اشاره کرده است.<ref>آبراهام کهن، خدا جهان انسان و ماشیح در آموزه‌های یهود، ص۲۵۷.</ref> اعتقاد عموم بر این است که «ماشیح» از نسل پادشاه [[حضرت داوود|داوود]] خواهد بود و در ادبیات دانشمندان یهود ملقب به فرزند داود است.<ref>آبراهام کهن، خدا جهان انسان و ماشیح در آموزه‌های یهود، ص۲۵۹.</ref> ماشیح به نام‌های گوناگونی خوانده شده و آیاتی از کتاب مقدس که طبق تفسیر علمای یهود به ماشیح اشاره می‌کند این نام‌های گوناگون را مشخص ساخته است همچون شیلو،<ref>پیدایش ۴۹:۱۰.</ref> بینون،<ref>مزامیر داود ۷۲: ۱۷.</ref> حنینا<ref>ارمیاء ۱۶: ۱۳.</ref> و منحم بن حیزقیا.<ref>ارمیاء ۱: ۱۶.</ref>
 '''*وقایع پیش از ظهور ماشیح:'''
-زمان ظهور ماشیح جنگ‌های سختی بین دولت‌ها در جریان است: هر وقت ببینی که دولت‌ها با هم به جنگ می‌پردازند منتظر قدوم «ماشیح» باش، چون در دوره [[حضرت ابراهیم]](ع) نیز چنین شد و هنگامی که دولت‌ها با هم به جنگ پرداختند برای ابراهیم نجات حاصل گردید.»<ref>پیدایش۱۴.</ref> ظهور «ماشیح» با سختی‌ها و مشقت‌های طاقت فرسا همراه خواهد بود و پیش از ظهور او آشفتگی و فساد در جهان به بالاترین درجه خود خواهد رسید و مشکلات و سختی‌های زندگی غیرقابل تحمل خواهد شد.<ref>اشعیاء ۶۰: ۲۱، حزقیال ۳۸ و ۳۹.</ref> این کشمکش‌ها و جنگ‌های میان دولت‌ها، جنگ‌های گوگ و ماگوگ ([[یأجوج و مأجوج]]) نام دارد.<ref>اشعیاء ۶۰: ۲۱، حزقیال ۳۸ و ۳۹.</ref>
+زمان ظهور ماشیح جنگ‌های سختی بین دولت‌ها در جریان است: هر وقت ببینی که دولت‌ها با هم به جنگ می‌پردازند منتظر قدوم «ماشیح» باش، چون در دوره [[حضرت ابراهیم]](ع) نیز چنین شد و هنگامی که دولت‌ها با هم به جنگ پرداختند برای ابراهیم نجات حاصل گردید.»<ref>پیدایش۱۴.</ref> ظهور «ماشیح» با سختی‌ها و مشقت‌های طاقت فرسا همراه خواهد بود و پیش از ظهور او آشفتگی و فساد در جهان به بالاترین درجه خود خواهد رسید و مشکلات و سختی‌های زندگی غیرقابل تحمل خواهد شد.<ref>اشعیاء ۶۰: ۲۱؛ حزقیال ۳۸ و ۳۹.</ref> این کشمکش‌ها و جنگ‌های میان دولت‌ها، جنگ‌های گوگ و ماگوگ ([[یأجوج و مأجوج]]) نام دارد.<ref>اشعیاء ۶۰: ۲۱؛ حزقیال ۳۸ و ۳۹.</ref>
@@ خط ۱۱۲: / خط ۱۱۲: @@
 '''*مدت پادشاهی ماشیح:'''
-درباره طول مدت این دوران نیز توسط علمای یهود نظریه‌های گوناگونی اظهار شده است و به صورت چهل سال، هفتاد سال، یکصد سال، ششصد سال، چهارصد سال، یک هزار سال، دو هزار سال و هفت هزار سال پیش‌بینی شده است.<ref> خدا، جهان، انسان و ماشیح در آموزه‌های یهود، ص۲۷۳ .</ref>
+درباره طول مدت این دوران نیز توسط علمای یهود نظریه‌های گوناگونی اظهار شده است و به صورت چهل سال، هفتاد سال، یکصد سال، ششصد سال، چهارصد سال، یک هزار سال، دو هزار سال و هفت هزار سال پیش‌بینی شده است.<ref> ابراهام کهن، خدا، جهان، انسان و ماشیح در آموزه‌های یهود، ص۲۷۳ .</ref>
 === در زرتشت ===
 * '''معناشناسی آخرالزمان در زرتشت:'''
-در [[آیین زرتشت]] نیز به ظهور مصلح و منجی آخرالزمان تأکید شده است. در این آیین، یک قدرت کیهانی یا «روح خیر» به نام «اهورامزدا» و یک قدرت کیهانی متضاد یا «روح بزرگ شر» به نام «اهریمن» خودنمایی می‌کند. در طول تاریخ، این دو نیرو با هم تا آخرالزمان در ستیز هستند و در آن زمان، خوبی بر شرّ غلبه می‌کند و دوره صلح و پاکی و اعتلای «اهورامزدا» فرا می‌رسد و با ظهور سوشیانس (یا سوشیانت)، آخرالزمان آغاز می‌شود.<ref>تاریخ جامع ادیان، ص۳۱۸.</ref>
+در [[آیین زرتشت]] نیز به ظهور مصلح و منجی آخرالزمان تأکید شده است. در این آیین، یک قدرت کیهانی یا «روح خیر» به نام «اهورامزدا» و یک قدرت کیهانی متضاد یا «روح بزرگ شر» به نام «اهریمن» خودنمایی می‌کند. در طول تاریخ، این دو نیرو با هم تا آخرالزمان در ستیز هستند و در آن زمان، خوبی بر شرّ غلبه می‌کند و دوره صلح و پاکی و اعتلای «اهورامزدا» فرا می‌رسد و با ظهور سوشیانس (یا سوشیانت)، آخرالزمان آغاز می‌شود.<ref>جان ناس، تاریخ جامع ادیان، ص۳۱۸.</ref>
@@ خط ۱۳۲: / خط ۱۳۲: @@
 {{منابع}}
 * ابن اثیر دمشقی، النهایة فی الفتن والملاحم، ۷۷۴ق، دارالجلیل، بیروت.
-* ابن طاووس، علی بن موسی، الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، منشورات الرّضی، قم.
+* اربلی، ابوالفتح، کشف الغمّة فی معرفة الأئمّة، تبریز، مکتبة بنی هاشم، ۱۳۸۱ش.
-* اربلی، ابوالفتح، کشف الغمّة فی معرفة الأئمّة، مکتبة بنی هاشم، تبریز، ۱۳۸۱ش.
+* اوستا، گزارش و پژوهش دکتر جلیل دوستخواه، انتشارات مروارید، تهران، ۱۳۷۰ش.
-* اوستا،...، گزارش و پژوهش دکتر جلیل دوستخواه، انتشارات مروارید، تهران، ۱۳۷۰ش.
 * اهدلی، احمد میقری بن احمد حسین، البرهان فی تفسیر القرآن، المکتبة العصریه للطباعة والنشر، بیروت.
 * بیهقی، ابوبکر احمد بن حسن، شعب الایمان، محقق: ابوالهاجر (محقق)، دارالکتب العلمیه، بیروت.
@@ خط ۱۴۰: / خط ۱۳۹: @@
 * ترمذی، صحیح ترمذی، دارالفکر للطباعة والنشر، بیروت، ۱۴۰۳ق.
 * تیسن، هندی، الاهیات مسیحی، مترجم طاله میکائیلیان، انتشارات حیات ابدی، تهران.
-* حاکم النیشابوری، محمد بن عبداللّه، المستدرک علی الصحیحین، محقق: مصطفی عبدالقادر عطا، دارالکتب العلمیه، بیروت.
+* حاکم النیشابوری، محمد بن عبداللّه، المستدرک علی الصحیحین، محقق: مصطفی عبدالقادر عطا، دارالکتب العلمیه، بیروت، بی تا.
 * خزاعی مروزی، نعیم بن حمّاد، الفتن، دارالکتب العلمیه، بیروت، لبنان.
 * راوندی، قطب الدین، الخرائج والجرائح، مؤسسه امام مهدی (عج)، ۱۴۰۹ق.
-* رجب البرسی، الحافظ، مشارق انوار الییقن فی اسرار امیرالمؤمنین، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، بیروت.
+* رجب البرسی، الحافظ، مشارق انوار الیقین فی اسرار امیرالمؤمنین، بیروت، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، بی تا.
+* سید ابن طاووس، علی بن موسی، الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، منشورات الرّضی، قم.
 * سید رضی، نهج البلاغه، مترجم محمّد دشتی، انتشارات صحفی، قم، ۱۳۷۹ش.
-* شبّر، سیدعبدالبرّ حق الیقین فی معرفة اصول الدین، المطبعة الحیدریه، نجف، ۱۳۷۵ق.
+* شبّر، سیدعبدالبرّ، حق الیقین فی معرفة اصول الدین، نجف،المطبعة الحیدریه، ۱۳۷۵ق.
-* شبلنجی، مؤمن بن حسن بن مؤمن، نورالأبصار، الشیخ عبدالوارث محمدعلی، دارالکتب العلمیه، بیروت.
+* شبلنجی، مؤمن بن حسن، نورالأبصار، الشیخ عبدالوارث محمدعلی، دارالکتب العلمیه، بیروت.
-* صدوق، ابوجعفر محمد بن بابویه قمی، کمال الدین وتمام النعمة، مصحح علاّمه اعلمی، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، بیروت.
+* صافی گلپایگانی، لطف اللّه، منتخب الأثر، ناشر مکتب المؤلف، ۱۴۲۲ق.
-* [[صافی گلپایگانی]]، لطف اللّه، منتخب الأثر، ناشر مکتب المؤلف، ۱۴۲۲ق.
+* صدوق، ابوجعفر محمد بن بابویه قمی، کمال الدین وتمام النعمة، مصحح علاّمه اعلمی، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، بیروت. بی تا.
-* صدوق، ابوجعفر محمد بن بابویه قمی، أمالی، مترجم آیت اللّه کمره‌ای، کتابخانه اسلامیه، زمستان ۱۳۶۲ش.
+* صدوق، ابوجعفر محمد بن بابویه قمی، أمالی، مترجم آیت اللّه کمره‌ای، بی جا، کتابخانه اسلامیه، ۱۳۶۲ش.
-* طباطبایی، محمدحسین،المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۰۲ق، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، بیروت.
+* طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۰۲ق، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، بیروت.
 * طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ۵۴۸ق، مکتبة العلمیة الإسلامیة، تهران.
 * طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الغیبه، مترجم شیخ محمد رازی، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۵۰ش.
 * غزنوی حنفی، جمال الدین، اصول الدین، محقق و مصحح: دکتر عمرو نسق الداعق، دارالبشائر الاسلامیة.
-* قزوینی، محمدکاظم، الإمام المهدی من المهد إلی الظهور، منشورات مؤسسة النور للمطبوعات، بیروت.
+* قزوینی، محمدکاظم، الإمام المهدی من المهد إلی الظهور، منشورات مؤسسة النور للمطبوعات، بیروت، بی تا.
-* قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، دارالکتب العلمیة، بیروت.
+* قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، نجف، مطبعة نجف، ۱۳۸۷ق.
-* قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، [نجف]، مطبعة نجف، ۱۳۸۷ق.
 * قندوزی حنفی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودّة، تحقق سیدعلی جمال اشرف، ناشر دارالاسوة للطباعة والنشر، ۱۴۱۶ق.
-* کتاب مقدس،... ترجمه تفسیری شامل عهد قدیم و عهد جدید.
+* کتاب مقدس، ترجمه تفسیری شامل عهد قدیم و عهد جدید.
-* کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، مترجم آیت اللّه محمدباقر کمره‌ای.
+* کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، مترجم آیت اللّه محمدباقر کمره‌ای، قم، انتشارات اسوه، ۱۳۷۵ش.
 * کهن، ابراهام، خدا جهان انسان و ماشیح در آموزه‌های یهود، مترجم: امیرفریدون گرگانی، انتشارات اللمعی، ۱۳۸۲ش.
-* گات‌ها یا سروده‌های زردشت،... مترجم بزرگمهر کیانی، انتشارات جام، ۱۳۸۲ش.
+* گات‌ها یا سروده‌های زردشت، مترجم بزرگمهر کیانی، انتشارات جام، ۱۳۸۲ش.
 * مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق.
-* مفید، الارشاد، تحقیق مؤسسه آل البیت (علیهم السلام)، المؤتمر الألفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
+* مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، تحقیق مؤسسه آل البیت (علیهم السلام)، قم، المؤتمر الألفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق.
 * موسوی اصفهانی، محمدتقی، مکیال المکارم، مترجم سید مهدی حائری قزونی، انتشارات دارالثقلین، قم، ۱۳۸۳ش.
-* ناس، جان، تاریخ جامع ادیان، مترجم علی اصغر حکمت، انتشارات پیروز، ۱۳۵۴ش.
+* جان ناس، تاریخ جامع ادیان، مترجم علی اصغر حکمت، بی نا، انتشارات پیروز، ۱۳۵۴ش.
+* نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی تا.
 * یزدی حائری، علی، الزام الناصب فی اثبات حجة الغائب، محقق سید علی عاشور، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، بیروت.
-* یوسف بن یحیی، عقد الدرر فی أخبار المنتظر، انتشارات مسجدجمکران، ۱۴۲۵ق.
+* عبدالعزیز المقدسی، یوسف بن یحیی، عقد الدرر فی أخبار المنتظر، قم، انتشارات مسجدجمکران، ۱۴۲۵ق.
 {{پایان}}