Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۵٬۴۸۳
ویرایش
قاعده لاضرر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←حدیث) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
'''قاعده لاضَرَرْ''' [[قاعده فقهی]] برگرفته از متن حدیث نبوی «لا ضَرَر و لا ضِرار فی الاسلام» که بر نفی ضرر و زیان زدن به خود و دیگران در دین [[اسلام]] و [[حرام|حرمت]] آن دلالت می‌کند. قاعده لاضرر از قواعد مشهوری است که در بیشتر [[ابواب فقه|ابواب فقهی]] کاربرد دارد و در اهمیت آن گفته شده که یکی از پنج قاعده‌ای است که مسائل فقهی بر آن استوار است. | '''قاعده لاضَرَرْ''' [[قاعده فقهی]] برگرفته از متن حدیث نبوی «لا ضَرَر و لا ضِرار فی الاسلام» که بر نفی ضرر و زیان زدن به خود و دیگران در دین [[اسلام]] و [[حرام|حرمت]] آن دلالت می‌کند. قاعده لاضرر از قواعد مشهوری است که در بیشتر [[ابواب فقه|ابواب فقهی]] کاربرد دارد و در اهمیت آن گفته شده که یکی از پنج قاعده‌ای است که مسائل فقهی بر آن استوار است. | ||
برخی از [[آیه|آیات قرآن]]، [[دلیل عقلی]] و [[سیره عقلاء|سیره عقلا]] و [[حدیث|روایات]] زیادی در منابع روایی [[شیعه]] و [[اهل سنت]] بر این قاعده دلالت دارند. برخی مانند [[محمد بن حسن حلی|فخرالمحققین]]، روایات مربوطه را [[متواتر]] دانسته‌اند. ماجرای [[سمرة بن جندب فزاری|سَمُرَة بن جُنْدَب]] از مشهورترین این روایات است که بنا به ادعای [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] از روایات دیگر در این باب، سند آن صحیح‌تر و دلالتش آشکارتر است. | برخی از [[آیه|آیات قرآن]]، [[دلیل عقلی]] و [[سیره عقلاء|سیره عقلا]] و [[حدیث|روایات]] زیادی در منابع روایی [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] بر این قاعده دلالت دارند. برخی مانند [[محمد بن حسن حلی|فخرالمحققین]]، روایات مربوطه را [[تواتر|متواتر]] دانسته‌اند. ماجرای [[سمرة بن جندب فزاری|سَمُرَة بن جُنْدَب]] از مشهورترین این روایات است که بنا به ادعای [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] از روایات دیگر در این باب، سند آن صحیح‌تر و دلالتش آشکارتر است. | ||
«ضرر» به‌معنای وارد شدن نقصان در مال، جان و آبرو است؛ اما در معنای «ضرار» اختلاف‌نظر است. برخی آن را به‌معنای ضرر رساندن متقابل دو فرد به یکدیگر معنا کرده‌اند. قاعده لاضرر گاهی در کنار دیگر قواعد فقهی در مجموعه‌هایی با عنوان «قواعد فقه» و در مواردی نیز در ضمن مباحث اصولی طرح شده است. با این حال، [[فقها]] و محققان، رساله‌ها و کتاب‌های مستقل متعددی درباره این قاعده نگاشته‌اند که «رسالة فی قاعدة لاضرر» نوشته شیخ انصاری و «قاعدة لاضرر» اثر [[شیخ الشریعة اصفهانی]] از جمله آنهاست. | «ضرر» به‌معنای وارد شدن نقصان در مال، جان و آبرو است؛ اما در معنای «ضرار» اختلاف‌نظر است. برخی آن را به‌معنای ضرر رساندن متقابل دو فرد به یکدیگر معنا کرده‌اند. قاعده لاضرر گاهی در کنار دیگر قواعد فقهی در مجموعه‌هایی با عنوان «قواعد فقه» و در مواردی نیز در ضمن مباحث اصولی طرح شده است. با این حال، [[مجتهد|فقها]] و محققان، رساله‌ها و کتاب‌های مستقل متعددی درباره این قاعده نگاشته‌اند که «رسالة فی قاعدة لاضرر» نوشته شیخ انصاری و «قاعدة لاضرر» اثر [[فتح‌الله غروی اصفهانی|شیخ الشریعة اصفهانی]] از جمله آنهاست. | ||
==جایگاه و اهمیت== | ==جایگاه و اهمیت== | ||
قاعده لاضرر از مشهورترین قواعد فقهی است که در بیشتر [[ابواب فقه]] مانند [[عبادت|عبادات]] و [[معاملات]]<ref>محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۳۱.</ref> و همچنین در فقه پزشکی و برخی مسائل مستحدث فقهی به آن استناد کرده‌اند.<ref>حرعاملی، الفوائد الطوسیة، ۱۴۲۳ق، ص۲۲۴؛ حسون، قراءة فی رسالة التنزیه (سید محسن الامین)، ۱۴۲۳ق، ص۱۲۰؛ عدنانی، «قاعده فقهی لاضرر و کاربرد آن در فقه پزشکی»، ص۶۹.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی]] اهمیت این قاعده به حدی است که بسیاری از [[مجتهد|فقهای]] گذشته و حال در تألیفات و [[تقریرنویسی|تقریرات]] خود، رساله مستقلی را بدان اختصاص داده‌اند.<ref>محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۳۱ | قاعده لاضرر از مشهورترین قواعد فقهی است که در بیشتر [[ابواب فقه]] مانند [[عبادت|عبادات]] و [[معاملات]]<ref>محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۳۱.</ref> و همچنین در فقه پزشکی و برخی مسائل مستحدث فقهی به آن استناد کرده‌اند.<ref>حرعاملی، الفوائد الطوسیة، ۱۴۲۳ق، ص۲۲۴؛ حسون، قراءة فی رسالة التنزیه (سید محسن الامین)، ۱۴۲۳ق، ص۱۲۰؛ عدنانی، «قاعده فقهی لاضرر و کاربرد آن در فقه پزشکی»، ص۶۹.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی]] اهمیت این قاعده به حدی است که بسیاری از [[مجتهد|فقهای]] گذشته و حال در تألیفات و [[تقریرنویسی|تقریرات]] خود، رساله مستقلی را بدان اختصاص داده‌اند.<ref>محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۳۱.</ref> | ||
قاعده لاضرر از جمله «لا ضَرر و لا ضِرار فی الاسلام؛ هر گونه ضرر و ضرار در اسلام ممنوع است» برگرفته شده است.<ref>جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۶۲۲.</ref> این جمله بخشی از روایات منسوب به [[پیامبر(ص)]]، معروف به «احادیث لاضرر» است<ref>دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۲۶۸.</ref> که از طریق [[شیعه]] و [[اهل سنت]] نقل شده است.<ref>شیخ الشریعه اصفهانی، قاعدة لاضرر، مؤسسة النشر الإسلامی، ص۱۰.</ref> به گفته [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]]، مجموع روایاتی که در متن آنها جمله «لاضرر و لاضرار» نقل شده هشت حدیث است که از این هشت مورد، سه مورد آن در منابع روایی [[شیعه|امامیه]]، چهار مورد در منابع روایی | قاعده لاضرر از جمله «لا ضَرر و لا ضِرار فی الاسلام؛ هر گونه ضرر و ضرار در اسلام ممنوع است» برگرفته شده است.<ref>جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۶۲۲.</ref> این جمله بخشی از روایات منسوب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، معروف به «احادیث لاضرر» است<ref>دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۲۶۸.</ref> که از طریق [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] نقل شده است.<ref>شیخ الشریعه اصفهانی، قاعدة لاضرر، مؤسسة النشر الإسلامی، ص۱۰.</ref> به گفته [[سید علی حسینی سیستانی|سید علی سیستانی]]، مجموع روایاتی که در متن آنها جمله «لاضرر و لاضرار» نقل شده هشت حدیث است که از این هشت مورد، سه مورد آن در منابع روایی [[شیعه|امامیه]]، چهار مورد در منابع روایی اهل سنت و یک مورد در کتاب [[دعائم الاسلام (کتاب)|دعائم الاسلام]] که نویسنده آن [[اسماعیلیه|اسماعیلی مذهب]] بوده، وارد شده است.<ref>سیستانی، قاعدة لاضرر و لاضرار، ۱۴۱۴ق، ص۱۱.</ref> | ||
برخی از [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]<ref>ایروانی، دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیة، ۱۴۳۲ق، ج۱، ص۸۷.</ref> مانند [[جلال‌الدین سیوطی]] بر این نظرند که فقه اسلام بر پنج حدیث استوار است که یکی از آنها حدیث لاضرر است.<ref>سیوطی، تنویر الحوالک، ۱۳۸۹ق، ج۲، ص۱۲۲.</ref> [[شهید اول]] در کتاب [[القواعد و الفوائد]] از قاعده لاضرر به‌عنوان یکی از پنج قاعده‌ای یاد می‌کند که از [[ادله اربعه]] به دست آمده و ممکن است تمام احکام شرعی به آنها ارجاع داده شود.<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد، مکتبة المفید، ج۱، ص۷۴.</ref> | برخی از [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]<ref>ایروانی، دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیة، ۱۴۳۲ق، ج۱، ص۸۷.</ref> مانند [[جلال‌الدین سیوطی]] بر این نظرند که فقه اسلام بر پنج حدیث استوار است که یکی از آنها حدیث لاضرر است.<ref>سیوطی، تنویر الحوالک، ۱۳۸۹ق، ج۲، ص۱۲۲.</ref> [[شهید اول]] در کتاب [[القواعد و الفوائد]] از قاعده لاضرر به‌عنوان یکی از پنج قاعده‌ای یاد می‌کند که از [[ادله اربعه]] به دست آمده و ممکن است تمام احکام شرعی به آنها ارجاع داده شود.<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد، مکتبة المفید، ج۱، ص۷۴.</ref> | ||