ولایت امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

ولایت امیرالمؤمنین به صراحت در [[قرآن]] بیان نشده است؛ اما در منابع روایی و تفسیری، [[آیه|آیات]] فراوانی به آن تفسیر شده است. در [[حدیث|احادیث]] از اهمیت و جایگاه بلند ولایت امام علی و آثار آن سخن گفته شده است. از جمله ولایت علی(ع) یکی از [[ارکان اسلام]]، کامل کننده دین و همان ولایت الهی و رسولش معرفی شده است. برخی آثار ولایت امام علی(ع) در روایات عبارتند از: موجب دخول در بهشت، ایمنی از آتش جهنم، جواز عبور از پل صراط و موجب رستگاری و آمرزش.  

ولایت امیرالمؤمنین(ع) از مباحثی است که در [[تفسیر|تفاسیر]] و [[حدیث|روایات]] فراوان از آن بحث شده است. هرچند ولایت امام علی(ع) به صراحت در [[قرآن]] ذکر نشده است؛ اما [[آیه|آیات]] متعددی به آن تفسیر شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۲-۴۳۶؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ۲۰۰، ۲۷۱، ۳۸۳، ج۲، ص۳۵، ۴۷، ۷۷، ۱۰۵، ۱۲۶، ۱۹۸، ۲۵۵، ۳۸۹ و ۳۹۰؛ فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۶۶، ۹۱، ۱۰۶، ۱۰۷، ۱۷۸؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۱۰۲، ۲۵۵، ۲۸۵، ۳۸۴ </ref> از جمله ریسمان الهی در [[آیه اعتصام|آیه ۱۰۳ سوره آل عمران]] «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»<ref>فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۹۱.</ref> و صراط مستقیم در آیه ۵۳ سوره انعام<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۳۸۴.</ref> و آیه ۴۳ سوره زخرف<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۸۶.</ref>  به ولایت علی تفسیر شده است. همچنین در روایات، امانتی که در [[آیه امانت]] از خودداری آسمان، زمین و کوه‌ها از پذیرش آن سخن گفته شده، به ولایت امام علی(ع) تفسیر شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۱۲.</ref>

معنای ولایت امیرالمؤمنین(ع) به لحاظ معنای [[ولایت]] و ارتباط با [[امامت]] مختلف است. برخی از علما ولایت و امامت را به یک معنا دانسته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۴۳؛ جمعی از نویسندگان، امامت پژوهی، ‌۱۳۸۱ش، ص۴۸.</ref> [[شیخ مفید]] نیز مولا و ولیّ در [[حدیث غدیر]] را به امام معنا کرده است.<ref>شیخ مفید، رسالة فی معنی المولی، نسخه خطی، به نقل از: جمعی از نویسندگان، امامت پژوهی، ‌۱۳۸۱ش، ص۴۸.</ref> بسیاری از محققان و نویسندگان معاصر<ref>برای نمونه نگاه کنید به سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۸، ص۱۲۸، ۱۴۸؛ حسینی تهرانی، امام شناسی، ۱۴۲۶ق، ج۲،‌ ص۲۰۶ و ج۵، ص۲۰۰ و ج۷، ص۲۷۸؛ جمعی از دانشمندان، امامت و ولایت در قرآن، ۱۳۹۷ش، ص۱۳، ۴۹، ۹۲و۹۳، ۱۶۱، ۱۸۷.</ref> همچون [[سید مرتضی عسکری|علامه عسکری]] در کتاب «ولایت علی در قرآن کریم و سنت پیامبر(ص)»{{یادداشت|این کتاب در پاسخ به اینکه چرا نام و امامت علی(ع)‌در قرآن نیست،‌ نگارش شده است.(عسکری، ولایت علی در قرآن کریم و سنت پیامبر(ص)، ۱۳۸۹ش، ص۱۳-۱۸ و۳۳و۳۴.)}} و [[ناصر مکارم شیرازی|آیت الله مکارم شیرازی]]، در کتاب «آیات ولایت در قرآن»،{{یادداشت|این کتاب دارای سه فصل با این عناوین است: آیات خلافت و زعامت مسلمین، آیات فضائل اهل بیت(ع) و آیات فضائل مخصوص حضرت علی(ع).(مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۱۹) در فصل اول، آیات دلالت کننده بر خلافت و جانشینی (امامت) امام علی(ع) مطرح و بررسی شده‌اند.(برای نمونه نگاه کنید به مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۲۵، ۳۰، ۲۸۱ و ۲۹۹.)}} نیز ولایت و امامت را به یک معنا استعمال کرده‌اند و میان آنها فرقی نگذاشته‌اند؛ اما [[مرتضی مطهری]]،<ref>مطهری، امامت و رهبری، ۱۳۸۰ش، ص۵۵.</ref> ولایت را بالاترین مرتبه و درجه امامت و برخی<ref>جمعی از نویسندگان، امامت پژوهی، ‌۱۳۸۱ش، ص۱۷۷.</ref> آن را مهم‌ترین بُعد [[نبوت]] و امامت دانسته‌اند.

در تعریف امامت میان اکثر [[کلام امامیه|متکلمان شیعه]] و سنی با اندک اختلافی اشتراک نظر وجود دارد و آن را این‌گونه تعریف کرده‌اند: «الامامةُ ریاسة عامّة فی امور الدّین و الدّنیا نیابةً [أو خلافةً] عن النبی (ص)؛ امامت، ریاست عام در امور دینی و دنیایی و به نیابت و جانشینی از پیامبر(ص) است».<ref>برای نمونه نگاه کنید به مفید، النکت الاعتقادیه، ۱۴۱۳ق، ص۳۹؛ علامه حلی، الباب الحادی عشر، ۱۳۶۵ش، ص۳۹؛ فیاض لاهیجی،‌ گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۶۱و۴۶۲؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۳۲؛ جرجانی، شرح المواقف، ۱۳۲۵ق، ج۸، ص۳۴۵.</ref>