سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به مجموعه ستاد کل، حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه، سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، نیروی زمینی، هوایی، دریایی، مقاومت بسیج و قدس و سازمان‌های وابسته به آن اطلاق می‌شود.<ref>[https://b2n.ir/w64119 «متن کامل آیین‌نامه انضباطی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران»، سایت سازمان قضایی نیروهای مسلح.]</ref>

در ۱۵ شهریور ۱۳۶۱ش اساسنامه‌ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۴۹ بند و ۱۶ تبصره به تصویب [[مجلس شورای اسلامی]] و تأیید [[شورای نگهبان]] رسید. در این اساسنامه محدوده وظایف و مأموریت‌های این سازمان نظامی تعیین شده است.<ref>[https://b2n.ir/j15667 «اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.]</ref> بنا بر اصل ۱۵۰ قانون اساسی کشور [[جمهوری اسلامی ایران]] سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روزهای پیروزی انقلاب تشکیل شد برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دست‌آوردهای آن، پا برجا می‌ماند.<ref>[https://b2n.ir/872564 «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.]</ref>  

طبق اصل ۱۱۰ قانون اساسی عزل و نصب و قبول استعفای فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از اختیارات و وظایف رهبری محسوب می‌شود.<ref>[https://b2n.ir/872564 «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.]</ref> فرماندهی کل سپاه پاسداران به عهده حسین سلامی است. سلامی در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم [[سید علی خامنه‌ای]] رهبر جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/k15033 «سردار سرلشگر حسین سلامی»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref>

در تقویم ایران، روز [[سوم شعبان]] مصادف با سالروز ولادت [[امام حسین (ع)]] به عنوان روز پاسدار تعیین شده است.<ref>[https://b2n.ir/b15846 «ولادت امام حسین (ع) و روز پاسدار در سال ۹۹ چه روزی است؟»، سایت تقویم.]</ref>

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی نظامی است که به منظور حراست از انقلاب و دستاوردهای آن، به دستور رسمی [[امام خمینی]] در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش تأسیس شد.<ref>[https://b2n.ir/t52802 «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> گفته می‌شود در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب و تشکیل کمیته‌های انقلاب،{{یادداشت| کمیته‌های انقلاب، نخستین نهادهای نظامی پس از پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۷ش بود که برای اداره، انتظام، حراست از دست‌آوردهای انقلاب و حفاظت از جان و مال مردم در ۲۳ بهمن و به دستور امام خمینی تأسیس شد و تا سال ۱۳۷۰ش به فعالیت خود ادامه داد. این نیرو در سال ۱۳۷۰ش با شهربانی و ژاندارمری ادغام شد و نیروی واحدی با نام نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت. ([https://b2n.ir/m22466 «حفظ آرمان‌های نهضت اسلامی با تشکیل کمیته‌های انقلاب»]، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران.)}} [[دولت موقت]] که موافق استقلال عمل کمیته‌های انقلاب نبود و به فکر ایجاد نیرویی تحت عنوان گارد ملی و تحت نظر خود افتاد و بر همین اساس، با پیشنهاد [[مهدی بازرگان]] رئیس دولت موقت، حسن لاهوتی حکمی از امام خمینی برای تأسیس این نیرو دریافت می‌کند و ابراهیم یزدی هم از سوی دولت موقت مأمور همکاری با حسن لاهوتی می‌شود.<ref>[https://b2n.ir/t52802 «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> بنابراین در روز دوم اسفند ماه سال [[۱۳۵۷ش]]، ده روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سخنگوی دولت موقت از شکل‌گیری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خبر داد.<ref>فروغی جهرمی، سپاه در گذر انقلاب (مکتب سپاه)، ۱۳۹۳ش، ص۷۱.</ref>

محسن رفیق‌دوست (رئیس بنیاد مستضعفان از ۱۳۶۸ش تا ۱۳۷۸ش) در خاطرات خود فکر ایجاد نیرویی غیر از ارتش برای دفاع از انقلاب را اولین بار از سوی محمد منتظری دانسته است.<ref>[https://b2n.ir/t52802 «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> به گفته رفیق‌دوست در ابتدا حدود چهار گروه مسلح با یک هدف مشترک به نام حراست از انقلاب شکل گرفت که هر کدام از آنها حفاظت از انقلاب را وظیفه خود می‌دانست.<ref>[https://b2n.ir/t52802 «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> این چهار گروه در نهایت با یکدیگر ادغام شده و گروه جدیدی با شورای فرماندهی ۱۲ نفره تشکیل شد و در دیدار سه نفر از اعضای این گروه با امام خمینی در [[قم]]، او دستور تشکیل یک نیروی مسلح مکتبی مستقل از دولت موقت را صادر کرد و بدین ترتیب در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش سپاه پاسداران به طور رسمی تشکیل شد.<ref>نظرپور، «نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تداوم انقلاب اسلامی»، ص۴۹.</ref>  

نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نام مستعار «نزسا» از نیروهای پنجگانه سپاه است که به طور رسمی فعالیت خود را از سال ۱۳۶۴ش به فرماندهی یحیی صفوی آغاز کرده است. لشکر و تیپ‌های این نیرو به موازات ارتش در استان‌های مختلف تشکیل شده است.<ref>[https://b2n.ir/n65603 «نیروی زمینی سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده محمد پاکپور-هفتمین فرمانده این نیرو-است. پاکپور در ۹ اردیبهشت ۱۳۸۸ش با حکم رهبر ایران به فرماندهی نیروی زمینی سپاه منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/z18441 «فرماندهان نیروی زمینی سپاه از ابتدای انقلاب تا کنون را بشناسید»، سایت خبرگزاری میزان.]</ref>

نیروی دریایی سپاه با نام مستعار «ندسا» از نیروهای پنجگانه سپاه است که در سال ۱۳۶۴ش و در اثنای جنگ ایران و عراق فعالیت خود را به فرماندهی حسین علایی آغاز کرده است.<ref>[https://b2n.ir/a83767 «نیروی دریایی سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> از جمله مأموریت‌های این نیرو، صیانت و دفاع از مرزهای آبی کشور در برابر هجوم بیگانگان است.<ref>[https://b2n.ir/u56418 «آمادگی کامل برای دفاع از مرزهای آبی و امنیت کشور داریم»، سایت خبرگزاری مشرق نیوز.]</ref> برخی از اقدامات این نیرو عبارتند از: شرکت در عملیات‌های والفجر ۸، کربلای ۴ و کربلای ۵،<ref>[https://b2n.ir/a36624 «عملیات‌های نیروی دریایی سپاه و دستاورد‌های آن در دوران دفاع مقدس»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.]</ref> صدمه به نفتکش کویتی «بریجتون» که توسط نیروی دریایی آمریکا محافظت می‌شد{{یادداشت|بنا به نقل خبرگزاری دفاع مقدس، در اوایل سال ۱۳۶۶ش بنا به درخواست دولت کویت مبنی بر تأمین امنیت نفتکش‌های این کشور، نفتکش الرخاء-که بعدا بریجتون نام گرفت-برای عبور از خلیج فارس توسط نیروی دریایی آمریکا محافظت می‌شد. در واقع بعثی‌ها با کمک نفتکش‌های کشورهای همسایه به‌ویژه کویت نفتکش‌های خود را عبور داده و به روی نفتکش‌های ایرانی آتش می‌کشیدند. نفتکش بریجتون با حفاظت ناوگان دریایی و نظامی آمریکا آماده حرکت بود. در دیدار مسئولین نظامی و سیاسی کشور با امام خمینی، او گفته بود «اگر من به جای شما باشم کشتی را می‌زنم». در ۲ مرداد ۱۳۶۶ش نفتکش بریجتون توسط نادر مهدوی و یارانش و به تبعیت از سخن امام، با کارگذاری مین منفجر شد و یک حفره به مساحت ۴۳ متر مربع در بدنه کشتی ایجاد شد.([https://b2n.ir/n26229 «دوم مرداد سالروز انهدام نفتکش «بریجتون» به دست «چه‎گوارای» ایران»]، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.)}} در سال ۱۳۶۶ش<ref>[https://b2n.ir/n48830 «انفجار نفتکش بریجتون توسط رزمندگان ایرانی، تیر آخر در جنگ نفتکش‌ها»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> و انهدام ناو آمریکایی «ساموئل بی رابرتز» در سال ۱۳۶۷ش<ref>[https://b2n.ir/b40388 «انهدام ناو یک میلیارد دلاری "ساموئل بی رابرتز"»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> و...

فرماندهی این نیرو به عهده علیرضا تنگسیری است. او در ۱ شهریور ۱۳۹۷ش از سوی رهبر ایران به فرماندهی این نیرو منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/p48636 «سردار تنگسیری را بیشتر بشناسید»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.]</ref>

نیروی هوایی سپاه پاسداران فعالیت خود را از سال ۱۳۶۴ش آغاز کرد و با افزودن بخش فضایی به بخش هوایی در سال ۱۳۸۸ش، نیروی هوافضای سپاه تشکیل شد.<ref>[https://b2n.ir/t12316 «نیروی هوافضای سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> این نیرو با نام مستعار «نهسا» علاوه بر عملیات و فعالیت‌های هوایی، مأموریت‌های موشکی و فضایی سپاه را نیز بر عهده دارد.<ref>[https://b2n.ir/t12316 «نیروی هوافضای سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده امیرعلی حاجی‌زاده است. او در سال ۱۳۸۸ش با حکم رهبر ایران به این سمت منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/f36936 «فرماندهان نیروی هوافضای سپاه از ابتدای تاسیس تا کنون را بشناسید»، سایت خبرگزاری میزان.]</ref> برخی از مهمترین اقدامات این نیرو عبارتند از:

*حمله موشکی به پایگاه منافقین در خاک [[عراق]] در چند مرحله، پس از ترور علی صیاد شیرازی به دست منافقین<ref>[https://b2n.ir/d00422 «حمله موشکی به مقر منافقین در عراق»، سایت خبرگزاری اعتماد.]</ref>

*انهدام پهپاد جاسوسی «گلوبال هاوک» آمریکا پس از عبور از حریم هوایی کشور در ۳۰ خرداد ۱۳۹۸ش<ref>[https://b2n.ir/d65668 «جزئیاتی کامل از انهدام پهپاد آمریکایی در خلیج فارس»، سایت خبرگزاری مهر.]</ref>

*حمله موشکی به مواضع [[داعش]] در دیرالزور [[سوریه]] در ۲۸ خرداد ۱۳۹۶ش<ref>[https://b2n.ir/b64655 «حملات موشکی سپاه به مواضع داعش در دیرالزور سوریه»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref>

*حمله موشکی به پایگاه آمریکایی عین الاسد در خاک عراق در ۱۸ دی ۱۳۹۸ش، پس از ترور [[قاسم سلیمانی]] (فرمانده سابق سپاه قدس) به دست نیروهای آمریکایی.<ref>[https://b2n.ir/j59492 «حمله موشکی سپاه پاسداران به پایگاه نظامی آمریکا چند ساعت طول کشید؟»، سایت خبر آنلاین.]</ref>

[[نیروی قدس سپاه پاسداران]] معروف به سپاه قدس از نیروهای پنجگانه زیرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که با هدف افزایش فعالیت‌های برون‌مرزی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۹ش، به فرماندهی احمد وحیدی و به دستور سید علی خامنه‌ای شکل گرفت.<ref>بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۲۴.</ref> فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده اسماعیل قاآنی است. او با حکم رهبر ایران در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش پس از [[شهادت]] قاسم سلیمانی، به فرماندهی این نیرو منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/h13999 « فرمانده جدید نیروی قدس سپاه را بیشتر بشناسید»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> برخی از مهمترین فعالیت‌های برون مرزی این نیرو عبارتند از:

نهادی شبه‌نظامی و زیر مجموعه سپاه، تحت فرماندهی رهبری ایران است که به هدف نگهبانی از انقلاب و دست‌آوردهای آن در ۵ آذر ۱۳۵۸ش به دستور امام خمینی تشکیل شد و پس از تصویب [[مجلس شورای اسلامی]] در دی‌ماه ۱۳۵۹ش به صورت قانونی رسمیت یافت.<ref>[https://b2n.ir/g12034 «سازمان بسیج مستضعفین»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> نیروی مقاومت بسیج در سال ۱۳۶۹ش از سوی رهبر انقلاب به سپاه پاسداران ملحق شد.<ref>[https://b2n.ir/q47156 «نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟»]، سایت خبرگزاری فارس.</ref> در ۱۲ مهر ۱۳۸۸ش نام بسیج از «نیروی مقاومت بسیج» به «سازمان بسیج مستضعفین» تغییر یافت و محمدرضا نقدی فرماندهی این سازمان را عهده‌دار شد.<ref>[https://b2n.ir/d20461 «چگونگي شکل‌گيري سازمان بسيج مستضعفين»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>

فعالیت‌های اطلاعاتی سپاه پاسداران در پوشش سازمانی با عنوان «سازمان اطلاعات سپاه» صورت می‌گیرد.<ref>[https://b2n.ir/w76240 «سازمان حفاظت اطلاعات سپاه؛ دو دهه خوشنامی و گمنامی»، سایت خبرگزاری مشرق نیوز.] </ref> واحد اطلاعات سپاه پاسداران همزمان با تشکیل این نهاد با عنوان معاونت اطلاعات و تحقیقات سپاه، فعالیت خود را آغاز کرد و وظیفه برخورد با گروهک‌های ضد انقلاب را بر عهده گرفت.<ref>[https://b2n.ir/q55629 «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.]</ref> در سال ۱۳۶۳ و با تشکیل وزارت اطلاعات؛ نیروهای واحد اطلاعات سپاه نیز به این وزاتخانه می‌روند و معاونت اطلاعات سپاه کار جمع آروی اطلاعات نظامی را برعهده می‌گیرد و عملاً تبدیل به واحد اطلاعات عملیات می‌شود.<ref>[https://b2n.ir/q55629 «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.]</ref> در اواسط دهه هفتاد شمسی این نیرو علاوه بر مأموریت‌های نظامی، مأموریت‌های امنیتی را تحت عنوان «معاونت اطلاعات ستاد مشترک سپاه» به عهده می‌گیرد و در سال ۱۳۸۸ش معاونت اطلاعات به سازمان اطلاعات سپاه و به فرماندهی حسین طائب، ارتقا می‌یابد.<ref>[https://b2n.ir/q55629 «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.]</ref>

گفته می‌شود این سازمان تحت تبعیت مستقیم رهبر قرار دارد و فعالیت‌هایی نظیر شناسایی، پیگیری، مقابله و خنثی سازی طرح‌ها و فعالیت‌هایی که منجر به براندازی، جاسوسی، خرابکاری و اختلال در مأموریت سپاه و مقابله با نفوذ جریانات انحرافی در درون سپاه است را بر عهده دارد.<ref>[https://b2n.ir/w76240 «سازمان حفاظت اطلاعات سپاه؛ دو دهه خوشنامی و گمنامی»، سایت خبرگزاری مشرق نیوز.] </ref>

فعالیت‌های سازندگی سپاه پاسداران در کشور زیر نظر قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص) انجام می‌پذیرد.<ref>[https://b2n.ir/b00602 «قرارگاه خاتم الانبیاء»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص) سازمانی شبه دولتی، در سال ۱۳۶۸ش توسط محسن رضایی (فرمانده وقت سپاه پاسداران) به منظور مشارکت در امر بازسازی کشور تشکیل شد.<ref>[https://b2n.ir/b00602 «قرارگاه خاتم الانبیاء»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> سیدحسین هوش السادات در ۲۳ اسفند ۱۳۹۹ش به جای سعید محمد به فرماندهی این قرارگاه منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/e97699 «آیین تکریم و معارفه فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) برگزار شد»، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص) به عنوان سازمانی پروژه‌محور در عرصه‌های عمرانی از جمله نفت، گاز، پتروشیمی، مترو، بناها، آب، راه‌سازی، سدسازی، کشاورزی و مخابرات در داخل کشور در حال فعالیت است.<ref>زارع‌پور و دیگران، «ارائه چارچوب حکمرانی دانش در قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء (ص)»، ص۱۳.</ref>

فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زیر نظر قرارگاه فرهنگی اجتماعی بقیة الله (ع) انجام می‌شود.<ref>[https://b2n.ir/h34187 «پرسش‌ها و ابهامات درباره‌ی قرارگاه فرهنگی اجتماعی حضرت بقیه الله»، سایت خبرگزاری انصاف.]</ref> فرماندهی این قرارگاه به عهده محمدعلی جعفری است.<ref>[https://b2n.ir/r64841 «جنگ نرم»، سایت Khamenei.ir.]</ref> جعفری در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم رهبر ایران به فرماندهی این قرارگاه منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/r64841 «جنگ نرم»، سایت Khamenei.ir.]</ref> بنا به گفته محمد علی پورمختار (نماینده مجلس در دوره نهم و دهم و نظامی سابق سپاه پاسداران) قرارگاه فرهنگی اجتماعی بقیة الله (ع) مستقیم زیر نظر رهبر قرار دارد و با هدف فعالیت در عرصه‌های جنگ فرهنگی و رسانه‌ای، حفظ و ترویج دست‌آوردهای انقلاب و مبارزه با ولنگاری فرهنگی با روش نرم‌افزاری و رسانه‌ای تشکیل شده است.<ref>[https://b2n.ir/h34187 «پرسش‌ها و ابهامات درباره‌ی قرارگاه فرهنگی اجتماعی حضرت بقیه الله»، سایت خبرگزاری انصاف.]</ref>

دولت آمریکا در ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ش با انتشار بیانیه‌ای از طرف دونالد ترامپ (رئیس جمهور آمریکا) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و به‌ویژه سپاه قدس را به‌طور رسمی در فهرست گروه‌های تروریستی خارجی اعلام کرد.<ref>[https://b2n.ir/t71359 «کاخ سفید رسماً سپاه پاسداران را «سازمان تروریستی» اعلام کرد»، سایت خبرگزاری تسنیم.]</ref> شورای عالی امنیت ملی ایران در اقدامی متقابل رژیم ایالت متحده آمریکا را «دولت حامی تروریسم» و به پیشنهاد محمدجواد ظریف (وزیر امور خارجه)، فرماندهی مرکز آمریکا موسوم به سنتکام یا نیروهای آمریکا در غرب آسیا را «گروه تروریستی» اعلام کرد.<ref>[https://b2n.ir/k50915 «از اقدام آمریکا در تروریستی خواندن سپاه تا واکنش ایران/ تحلیل‌های کارشناسان و واکنش‌های جهانی»، سایت خبری شفقنا.]</ref>