محمدرضا حکیمی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محمدرضا حکیمی''' ([[سال ۱۳۱۴ هجری شمسی|۱۳۱۴]]-[[سال ۱۴۰۰ هجری شمسی|۱۴۰۰ش]]) [[مجتهد]]، الهی‌دان، شاعر ، نویسنده آثار دینی و از باورمندان [[مکتب تفکیک]] است. حکیمی از منتقدان [[حکمت متعالیه|فلسفه صداریی]] است و آثاری در نقد [[الهیات]] صدرایی نوشته است. به باور او عقل دینی‌، خودبنیاد است و برای شناخت معارف [[دین]] باید مستقل از [[فلسفه اسلامی|فلسفه]] اندیشید. بر همین اساس مهم‌ترین اثر او مجموعه حدیثی [[الحیاة (کتاب)|الحیاة]] است که تلاش کرده است یک نظام فکری بر اساس [[حدیث|احادیث]] شیعی تصویر کند.

حکیمی، در عرصه سیاسی و اجتماعی، عدالت‌محور و فقرستیز است. او [[حکومت دینی‌]] را با معیار عدالت‌ورزی و اجرای [[فرمان مالک اشتر|عهدنامه مالک اشتر]] ارزش‌گذاری می‌کند. از همین رو او را «فیلسوف عدالت» نامیده‌اند. اندیشه‌های تفکیکی و اجتماعی و سیاسی او مورد انتقاد برخی محققان قرار گرفته است.

او نویسنده‌ای پر اثر است و آثار او معمولاً با ادبیاتی حماسی نوشته شده‌اند. [[الحیاة (کتاب)|الحیاة]]،‌ خورشید مغرب، امام در عینیت جامعه، الهیات الهی و الهیات بشری، و مکتب تفکیک برخی از آثار او است. در بزرگداشت او نیز آثاری همچون «مرزبان توحید: کارنامه محمدرضا حکیمی» منتشر شده است.

او هم‌چنین به دو زبان فارسی و عربی شعر می‌گوید<ref>حسینی، مرزبان توحید، چاپ اول، ص۱۰۶۴.</ref> و در طول سال‌های ۱۳۳۳ تا ۱۳۴۵ش که در مشهد بود در انجمن‌های ادبی مشهد به‌ویژه انجمن فردوسی شرکت می‌کرد.<ref>حسینی، مرزبان توحید، چاپ اول، ص۳۷۶.</ref> او نخستین قصیده عربی خود را در ۱۹ سالگی برای استادش ادیب‌ نیشابوری دوم سرود.<ref>حسینی، مرزبان توحید، چاپ اول، ص۱۰۶۴.</ref> قصیده‌ای که حکیمی در ۲۵ سالگی و در استقبال از یکی از قصائد ابن سینا سروده بود مورد تمجید [[محمدصالح حائری مازندرانی|علامه حائری سمنانی]] و بدیع الزمان فروزانفر قرار گرفت.<ref>حسینی، مرزبان توحید، چاپ اول، ص۱۰۹۷.</ref> بخشی از شعرهای حکیمی در کتابی با نام «ساحل خورشید» منتشر شده است.<ref>حسینی، مرزبان توحید، چاپ اول، ص۱۲۷۹.</ref>

حکیمی چون می‌خواست مبارزه کند، هیچ‌گاه [[ازدواج]] نکرد.<ref>سلمانی آرانی، «چشمه‌سار حکمت»، ص۵۳۹.</ref> وی با آنکه در [[حوزه علمیه]] تحصیل کرده است و مدتی طولانی نیز لباس رسمی روحانیان را می‌پوشید،<ref>سلمانی آرانی، «چشمه‌سار حکمت»، ص۵۳۹.</ref> ولی پس از چندی دیگر این لباس را بر تن نمی‌کرد.<ref>حسینی، مرزبان توحید، چاپ اول، ص۱۱۳ و ۱۶۸.</ref> حکیمی در [[۳۱ مرداد]] [[سال ۱۴۰۰ هجری شمسی|۱۴۰۰ شمسی]] به علت ابتلا به [[شیوع ویروس کرونای ۲۰۱۹|بیماری کرونا]] درگذشت.<ref>[https://www.irna.ir/news/84445452/ علامه محمدرضا حکیمی دار فانی را وداع گفت]، خبرگزاری ایرنا.</ref> دوستش [[سید جعفر سیدان]] بر او نماز خواند و در رواق دار الحجه [[حرم امام رضا(ع)]] دفن شد.<ref>[https://www.alef.ir/news/4000602110.html دوست و همراهی که بر پیکر حکیمی نماز خواند]، سایت خبری الف.</ref>

حکیمی نویسنده‌ای پر کار است. از او بیش از ۵۰ کتاب منتشر شده است. <ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3169463/ علامه حکیمی مرزبان توحید و فیلسوف عدالت]، خبرگزاری صدا و سیما.</ref> هم‌چنین او بر بیش از ۳۰ کتاب‌ مقدمه نوشته<ref>حسینی، مرزبان توحید، چاپ اول، ص۱۲۰۴-۱۲۱۰.</ref> و برای ۳۷ کتاب یادنامه نیز مقاله نوشته است.<ref>حسینی، مرزبان توحید، چاپ اول، ص۱۲۲۴-۱۲۲۷.</ref> آثار محمدرضا حکیمی را در پنج گروه دسته‌بندی کرده‌اند؛ نخست آثاری که درباره [[مکتب تفکیک]] هستند، دوم آثاری که با هدف تبویب و تبیین روایات [[اهل بیت]] نگاشته شده‌اند، آثاری که شناساننده آموزه‌های فردی و اجتماعی اسلام هستند، چهارم آثاری که با محوریت زندگی عالمان دین تدوین شده‌اند و بالاخره کتاب‌هایی که مجموعه مقالات متفرقه حکیمی را خود جا داده‌اند. <ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/83781/ نادعلی‌زاده، نگاهی به زندگی و آثار استاد محمدرضا حکیمی]، پایگاه اینترنتی دائرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref> برخی از آثار او عبارتند از:

محمدرضا حکیمی دانش‌آموخته عالمان مکتب تفکیک است و بدان باور دارد و در ترویج آن می‌کوشد.<ref>احمدی، «نقد عقل خودبنیاد دینی»، ص۷۶.</ref> بر همین اساس نخستین کسی است که از عنوان مکتب تفکیک استفاده کرد و کتابی درباره این مکتب نوشت و آن را تبیین کرد.<ref>مروت، «عبور فیلسوف عدالت از فلسفه»، ص۸۴۱.</ref> در این نظام اندیشگی که مکتب معارفی خراسان هم نامیده شده است، تأکید فراوانی بر تفکیک بین [[فلسفه اسلامی|فلسفه]] و [[عرفان]] و باورهای دینی می‌شود.<ref>احمدی، «نقد عقل خودبنیاد دینی»، ص۷۶.</ref> بر اساس تبیین حکیمی این سه، راه‌های مختلفی در نظام شناخت انسانی هستند و فلسفه و عرفان نمی‌تواند جایگزین شناخت دینی بشود. از منظر او برای شناخت آموزه‌های دینی باید از [[ثقلین|ثَقَلَین]] ([[قرآن]] و [[حدیث]]) کمک گرفت نه از مقدمات فلسفی و عقل ناقص.{{مدرک}}  

از منظر حکیمی، دین برای تربیت و سیاست آمده است و پدیده‌ای الهی-اجتماعی است. هدف جامعه دینی ایجاد زمینه رشد است و این زمینه بدون اجرای [[عدالت اجتماعی|عدالت]] به هیچ وجه محقق نمی‌شود.<ref>نظرزاده، «مبانی و اندیشه سیاسی محمدرضا حکیمی»، ص۱۶۵.</ref> از نظر حکیمی اصل اقامه قسط بر همه اصول و قواعد فقهی حاکم و مقدم است و حاکم می‌تواند به نفع طبقات فرودست در توزیع ثروت و تعدیل ثروت‌های وافر دخالت کند.<ref>آرمان‌مهر و لشکری، «امکان‌سنجی عملیاتی شدن مدل اسلامی عدالت اقتصادی حکیمی»، ص۸۵.</ref> او کتاب «منهای فقر» را در همین راستا نوشت و برخی این کتاب را انقلابی‌ترین کتاب حکیمی دانستند. <ref>[https://www.ettelaat.com/?p=25812 «بررسی کتاب «منهای فقر» استاد محمدرضا حکیمی»]، روزنامه اطلاعات، ۳۰ مهر ۱۳۹۲ش.</ref>

بر اساس مقاله «مبانی و اندیشه سیاسی محمدرضا حکیمی»، وی در آغاز به حاکمیت فقهیان به عنوان [[نایب امام زمان|نایب امام زمان(ع)]] معتقد بود؛ ولی در ویرایش‌های بعدی آثارش نظرش را تغییر داده است.<ref>نظرزاده، «مبانی و اندیشه سیاسی محمدرضا حکیمی»، ص۱۶۷-۱۶۸.</ref> حکیمی در [[دوران غیبت]] امامان شیعه، به حکومت مُسانِخ معتقد است. حکومت مسانخ، حکومتی است که بیشترین سنخیت و شباهت را با حکومت [[امامان شیعه|امامان معصوم]] داشته باشد. معیار این سنخیت اجرای [[عهدنامه مالک اشتر]] است. بنابراین چنین حکومتی می‌تواند به صورت پارلمانی نیز باشد و نیازی به اندیشه [[ولایت فقیه]] ندارد.<ref>نظرزاده، «مبانی و اندیشه سیاسی محمدرضا حکیمی»، ص۱۶۹.</ref>  

حکیمی از علاقمندان به [[انقلاب اسلامی ایران]] بود؛ ولی اندک‌اندک به دلیل آن‌که عدالت را در نظام [[جمهوری اسلامی ایران]] نیافته است، گرفتار چرخش نظری شده و به یکی از منتقدان جدی نظام جمهوری اسلامی تبدیل شده است.<ref>نظرزاده، «مبانی و اندیشه سیاسی محمدرضا حکیمی»، ص۱۷۳.</ref> اسفندیاری برای اندیشه حکیمی در این باب از تعبیر «انقلابی که ناتمام ماند»، استفاده کرده است. <ref>اسفندیاری، راه خورشیدی، ۱۳۸۲ش، ص۲۵۵-۲۸۷.</ref>