confirmed، templateeditor
۱۱٬۱۲۹
ویرایش
نرجس: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویکی سازی
جز (ویکی سازی) |
جز (ویکی سازی) |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
==هویت و ملیت== | ==هویت و ملیت== | ||
اکثر قریب به اتفاق متون و روایاتی که به مادر امام زمان اشاره کرده‌اند، وی را کنیز دانسته‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۹۷.</ref> توصیف امام [[مهدی|مهدی(عج)]] به «ابن خیرة الإماء:پسرِ بهترین کنیز»<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۲۲، ح۱۴. شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۵؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۹۲.</ref> یا «ابن سیدة الإماء: پسرِ سرور کنیزان»<ref>صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۳۴۵، ۳۶۹ و ۳۷۲؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۳۱۴.</ref> نیز بر کنیزبودن او دلالت دارد.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۹۷.</ref> همچنین در [[حدیث|روایات]] آمده است [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] برای باطل‌کردن ادعای کسی که مدعی بود [[محمد بن عبدالله بن حسن]] (مشهور به [[نفس زکیه]]) همان [[قائم آل محمد|قائم]] است، به این مطلب استدلال کرد که قائم فرزند کنیز است؛ در حالی که محمد بن عبدالله از مادری آزاده است.<ref>رجوع کنید به: نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۲۳۰.</ref> تنها روایتِ مخالف با کنیز بودن، روایتی است که شهید ثانی آن را در قالب قولی ضعیف نقل می‌کند و مادر امام زمان را مریم دختر زید علوی معرفی می‌کند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۹۷.</ref> به گفته [[یوسف بن احمد بحرانی|محدث بحرانی]]، [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] نیز این روایت را ضعیف دانسته است.<ref>بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۳۷۷ق، ج۱۷، ص۴۴۰.</ref> | اکثر قریب به اتفاق متون و روایاتی که به مادر امام زمان(عج) اشاره کرده‌اند، وی را کنیز دانسته‌اند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۹۷.</ref> توصیف امام [[مهدی|مهدی(عج)]] به «ابن خیرة الإماء:پسرِ بهترین کنیز»<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۲۲، ح۱۴. شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۷۵؛ طبرسی، إعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۹۲.</ref> یا «ابن سیدة الإماء: پسرِ سرور کنیزان»<ref>صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۳۴۵، ۳۶۹ و ۳۷۲؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۳۱۴.</ref> نیز بر کنیزبودن او دلالت دارد.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۹۷.</ref> همچنین در [[حدیث|روایات]] آمده است [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] برای باطل‌کردن ادعای کسی که مدعی بود [[محمد بن عبدالله بن حسن]] (مشهور به [[نفس زکیه]]) همان [[قائم آل محمد|قائم]] است، به این مطلب استدلال کرد که قائم فرزند کنیز است؛ در حالی که محمد بن عبدالله از مادری آزاده است.<ref>رجوع کنید به: نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۲۳۰.</ref> تنها روایتِ مخالف با کنیز بودن، روایتی است که شهید ثانی آن را در قالب قولی ضعیف نقل می‌کند و مادر امام زمان را مریم دختر زید علوی معرفی می‌کند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۹۷.</ref> به گفته [[یوسف بن احمد بحرانی|محدث بحرانی]]، [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] نیز این روایت را ضعیف دانسته است.<ref>بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۳۷۷ق، ج۱۷، ص۴۴۰.</ref> | ||
در میان گزارش‌هایی که مادر امام را کنیز معرفی کرده‌اند، برخی وی را کنیز [[حکیمه دختر امام جواد|حکیمه خاتون]] (عمه امام حسن عسکری(ع)) دانسته‌اند<ref>صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۴۲۶، ح۲؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۴۰۶ق، ص۲۸۲.</ref> و برخی گفته‌اند کنیزی بوده که تربیتش به حکیمه خاتون سپرده شده بود.<ref>طبری امامی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۴۹۹، ح۴۹۰. طوسی، الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۹، ح۲۰۷.</ref> در روایتی نیز او کنیزی سیاه معرفی شده است: «همانا در صاحب این امر، سنتی از [[یوسف|یوسف(ع)]] است و آن اینکه او فرزند کنیزی سیاه است.»<ref>خدامراد سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۳۷۴. نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۱۶۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج ۱، ص۳۲۹.</ref> همچنین نقل شده وی کنیزی از «نوبه» (در شمال سودان) بوده است.<ref>کلینی، اصول کافی، ۱۳۸۹ق، ج۲، ص۱۰۷، ح۱۴.</ref> | در میان گزارش‌هایی که مادر امام را کنیز معرفی کرده‌اند، برخی وی را کنیز [[حکیمه دختر امام جواد|حکیمه خاتون]] (عمه امام حسن عسکری(ع)) دانسته‌اند<ref>صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ص۴۲۶، ح۲؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۴۰۶ق، ص۲۸۲.</ref> و برخی گفته‌اند کنیزی بوده که تربیتش به حکیمه خاتون سپرده شده بود.<ref>طبری امامی، دلائل الامامة، ۱۴۱۳ق، ص۴۹۹، ح۴۹۰. طوسی، الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۲۳۹، ح۲۰۷.</ref> در روایتی نیز او کنیزی سیاه معرفی شده است: «همانا در صاحب این امر، سنتی از [[یوسف|یوسف(ع)]] است و آن اینکه او فرزند کنیزی سیاه است.»<ref>خدامراد سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۳۷۴. نعمانی، الغیبة، ۱۳۹۷ق، ص۱۶۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج ۱، ص۳۲۹.</ref> همچنین نقل شده وی کنیزی از «نوبه» (در شمال سودان) بوده است.<ref>کلینی، اصول کافی، ۱۳۸۹ق، ج۲، ص۱۰۷، ح۱۴.</ref> | ||
===شاهزاده رومی=== | ===شاهزاده رومی=== | ||
در برخی از منابع کهن | در برخی از منابع کهن [[شیعه]]، داستانی مفصل وجود دارد که مادر امام زمان(عج) را شاهزاده‌ای رومی به نام ملیکه (ملیکا) بنت یشوع، نوه دختری قیصر روم معرفی می‌کند که نسب مادرش به شمعون، یکی از حواری [[عیسی مسیح|عیسی(ع)]] می‌رسد. در این داستان آمده است ملیکه که در کاخ جدش بود، [[حضرت مریم|حضرت مریم(ع)]] و [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] را در عالم رؤیا می‌بیند و حضرت فاطمه(س) او را به [[اسلام]] دعوت می‌کند و وی را متقاعد می‌سازد تا خود را به اسارت لشکریان اسلام درآورد. ملیکه سپس در جنگ بین مسلمانان با رومیان، اسیر مسلمانان می‌شود و [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] فردی را مأمور می‌کند و ملیکه را از بازارِ برده‌فروشان می‌خرد و به عقد امام حسن عسکری(ع) درمی‌آورد.<ref>برای متن حدیث رک: شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۱۷، باب ۴۱. همچنین متن و ترجمه آن در دانشنامه امام مهدی موجود است: محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۷۹.</ref> | ||
این داستان را برای اولین بار [[شیخ صدوق]] (۳۰۵ ۳۸۱ق) در کتاب [[کمال الدین]] آورده و محمد بن جریر طبری در [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الإمامة]]<ref>طبری، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۲۶۲.</ref> آن را با سندی متفاوت نقل کرده است.<ref>سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۷۲.</ref> همچنین [[شیخ طوسی]] در [[کتاب الغیبة (شیخ طوسی)|کتاب الغیبه]] با همان سند طبری اما با یک واسطه بیشتر، آن را نقل کرده است.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۴۱۷، ح۱۷۸.</ref> | این داستان را برای اولین بار [[شیخ صدوق]] (۳۰۵ ۳۸۱ق) در کتاب [[کمال الدین]] آورده و [[محمد بن جریر طبری صغیر|محمد بن جریر طبری]] در [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الإمامة]]<ref>طبری، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۲۶۲.</ref> آن را با سندی متفاوت نقل کرده است.<ref>سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۷۲.</ref> همچنین [[شیخ طوسی]] در [[کتاب الغیبة (شیخ طوسی)|کتاب الغیبه]] با همان سند طبری اما با یک واسطه بیشتر، آن را نقل کرده است.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۴۱۷، ح۱۷۸.</ref> | ||
اشکال‌هایی به این روایت وارد شده است که برخی از آنها بدین شرح است: | اشکال‌هایی به این روایت وارد شده است که برخی از آنها بدین شرح است: | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
۲. محمد بن بحر (راوی اول) نیز به [[غلو]] متهم است. | ۲. محمد بن بحر (راوی اول) نیز به [[غلو]] متهم است. | ||
۳. بشر بن سلیمان که راوی مستقیم داستان است، مجهول و ناشناخته است. | ۳. بشر بن سلیمان که راوی مستقیم داستان است، مجهول و ناشناخته است. | ||
۴. پرداخت داستان‌گونه و ناهمگون بودنِ آن با شیوه متون حدیثی، موجب کاهش اعتماد بر این متن است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی( | ۴. پرداخت داستان‌گونه و ناهمگون بودنِ آن با شیوه متون حدیثی، موجب کاهش اعتماد بر این متن است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی(عج)، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۹۹-۲۰۱.</ref> | ||
== وفات و بارگاه== | == وفات و بارگاه== | ||
[[پرونده:نقشه حرم عسکریین.jpg|بندانگشتی|چپ|نقشه حرم عسکریین و محل دفن نرجس خاتون]] | [[پرونده:نقشه حرم عسکریین.jpg|بندانگشتی|چپ|نقشه [[حرم عسکریین]] و محل [[دفن]] نرجس خاتون]] | ||
گزارش‌شده است مادر [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(عج)]] قبل از [[شهادت]] [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام عسکری(ع)]] ([[سال ۲۶۰ هجری قمری|سال ۲۶۰ قمری]]) درگذشت؛<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/2662/1/333?ProjectID=91242 شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۳۱.]</ref> اما نقل‌های تاریخی دیگری وجود دارد که می‌گویند وی پس از شهادت امام نیز زنده بوده است؛ برای مثال شیخ صدوق نقل می‌کند او هنگام شهادت امام عسکری(ع) بر بالین امام بود.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/2662/1/333?ProjectID=91242 شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۷۴.]</ref> همچنین [[احمد بن علی نجاشی|نجّاشی]] می‌نویسد مادر امام زمان پس امام عسکری(ع) نیز در قید حیات و در خانه محمد بن علی بن حمزه بود.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۲۶۸.</ref> قبر نرجس خاتون در [[حرم عسکریین]] در [[سامرا]] و در کنار قبر [[امام هادی(ع)]] و امام حسن عسکری(ع) قرار دارد.<ref>مقدس، راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، ۱۳۸۸ش، ص۳۰۹.</ref> [[ابن مشهدی]] [[زیارتنامه]]ای برای وی نقل می‌کند که البته از طرف امام معصوم نیست.<ref>رجوع کنید به: ابن مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۶۶۰.</ref> | گزارش‌شده است مادر [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(عج)]] قبل از [[شهادت]] [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام عسکری(ع)]] ([[سال ۲۶۰ هجری قمری|سال ۲۶۰ قمری]]) درگذشت؛<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/2662/1/333?ProjectID=91242 شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۳۱.]</ref> اما نقل‌های تاریخی دیگری وجود دارد که می‌گویند وی پس از شهادت امام نیز زنده بوده است؛ برای مثال [[شیخ صدوق]] نقل می‌کند او هنگام شهادت امام عسکری(ع) بر بالین امام بود.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/2662/1/333?ProjectID=91242 شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۷۴.]</ref> همچنین [[احمد بن علی نجاشی|نجّاشی]] می‌نویسد مادر امام زمان پس امام عسکری(ع) نیز در قید حیات و در خانه محمد بن علی بن حمزه بود.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۲۶۸.</ref> قبر نرجس خاتون در [[حرم عسکریین]] در [[سامرا]] و در کنار قبر [[امام هادی(ع)]] و امام حسن عسکری(ع) قرار دارد.<ref>مقدس، راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، ۱۳۸۸ش، ص۳۰۹.</ref> [[ابن مشهدی]] [[زیارتنامه]]ای برای وی نقل می‌کند که البته از طرف امام معصوم نیست.<ref>رجوع کنید به: ابن مشهدی، المزار الکبیر، ۱۴۱۹ق، ص۶۶۰.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||