حمیده همسر امام صادق(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

| خویشاوندان سرشناس =[[امام صادق(ع)]] {{سخ}} [[امام کاظم(ع)]]

| موضوع روایات=[[حج]] - [[شهادت]] [[امام صادق(ع)]]

}}'''حُمَیدَه''' یا '''حمیدة المُصَفّاة''' همسر [[امام صادق(ع)]] و مادر [[امام کاظم(ع)]] بود. بنابر روایتی، امام ششم شیعیان، پاسخگویی به سؤال فقهی یکی از اصحاب خود را به حمیده، ارجاع داده است. حمیده، همچنین یکی از پنج وصی [[امام صادق(ع)]] بوده است.

حُمَیدَه، مادر امام کاظم(ع) است<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دارالمعرفة، ص۴۱۳.</ref> و از تاریخ تولد و درگذشت او اطلاعی در دست نیست.<ref>اصغرنژاد، حمیده: مادر امام کاظم(ع)، ۱۳۸۹ش، ص۱۰.</ref>

پدر حمیده، «صاعد بربر» و یا «صالح» نام داشته است.<ref>قرشی، حیاة الامام موسی بن جعفر(ع)، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۲-۴۳.</ref> درباره نژاد حمیده، اختلاف‌نظر وجود دارد<ref>قرشی، حیاة الامام موسی بن جعفر(ع)، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۲-۴۳.</ref> و در منابع تاریخی، او را با عناوینی از جمله حمیده بربریه، حمیده‌ اندلسیه<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۲۶۱.</ref> و حمیده مغربیه<ref>ابن عنبه، عمدة الطالب، ۱۴۱۷ق، ص۱۷۷.</ref> یاد کرده‌اند.  

بنا بر روایتی، [[امام باقر(ع)]]، حمیده را از برده‌فروشی خرید و به فرزندش امام صادق(ع) بخشید.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۴۷۷.</ref> بنا بر نقل [[علامه مجلسی]]، او مادر [[موسی بن جعفر(ع)]]، [[اسحاق بن جعفر الصادق|اسحاق]] و فاطمه از فرزندان امام صادق(ع) بوده است.<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۷، ص۲۴۱.</ref>

گفته شده قبر حمیده در مشربه‌ ام‌ابراهیم{{یادداشت|نخلستان کوچکی در بخش بالای مدینه که از اموال رسول‌خدا(ص) در غزوه بنی‌نضیر بود و امروزه به مشربه ام‌ابراهیم معروف است. ابن‌سعد، الطبقات الكبرى، ج۱، ص۵۰۲۷ چاپ دار صادر و بعضى گفته‌اند: مشربه به معناى بستان است و مشربه امّ ابراهيم ظاهرا بالاخانه‌اى بوده در يك بستان كه يكى از صدقات پيامبر صلّى الله عليه و آله در منطقه عوالى مدينه بوده است. امّ ابراهيم: همان ماريه قبطيه است كه ابراهيم، فرزند پيامبر خدا صلّى الله عليه و آله را در آن بالاخانه به دنيا آورد. فرهنگ اعلام جغرافيايى ـ تاريخى در حديث و سيره نبوى (ترجمه المعالم الأثيره فى السنة و السيرة) حسن شراب، محمد محمد؛ ترجمه حميد رضا شيخی، ج۱، ص۳۸۵ }} واقع در منطقه‌ العوالی در شرق [[بقیع|قبرستان بقیع]] و در نزدیکی قبر [[نجمه مادر امام رضا]] قرار دارد.<ref>حسینی جلالی، فدک و العوالی، مشهد، ص۵۵.</ref>

بنابر منابع حدیثی، امام صادق(ع)، پاسخگویی به سؤال فقهی یکی از اصحاب خود را به حمیده، همسرش ارجاع داده و از او خواسته تا کنیزش را نزد حمیده بفرستد و پاسخ سؤالش را دریافت کند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۳۰۱.</ref> امام صادق همچنین حمیده و [[ام فروه دختر امام صادق|امّ فَروة]]، دخترش را برای ادای حقوق اهل مدینه می‌فرستاد.<ref>حر عاملی، هداية الأمة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۳۱.</ref> همچنین حمیده، یکی از پنج نفری بوده است که [[امام صادق(ع)]]، آنها را به عنوان وصی خود معرفی کرد.<ref>قرشی، حیاة الامام موسی بن جعفر(ع)، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۱۵-۴۱۶.</ref>

[[امام باقر(ع)]] حمیده را پسندیده در دنیا و ستایش‌شده در [[آخرت]] خوانده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۴۷۷.</ref> امام صادق(ع) او را پاکیزه از پلیدی‌ها و مانند شِمش طلا توصیف کرده که [[فرشته|ملائکه]]، همواره از وی مراقبت می‌کردند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۴۷۷.</ref> از این رو به حمیده مصفاة ملقب شده است.<ref>قمی، «هداية الأنام إلی وقایع الأیام»، ص۳۵۹-۳۶۰.</ref> لؤلؤة،<ref>حسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۳۱۱.</ref> و مهذّبة،<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۱۷ق، ص۱۹۰.</ref> از دیگر القاب وی است.

از حمیده [[حدیث|روایتی]] درباره [[حج]] کودکان<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۳۰۱؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۱ق، ج۸، ص۲۰۷.</ref> و نیز روایتی درباره [[شهادت]] امام جعفر صادق(ع) در منابع روایی نقل شده است.<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۷، ص۲.</ref> بنا بر روایتی، [[نجمه خاتون|نجمه]] مادر [[امام رضا(ع)]] کنیزی بوده است که حمیده، همسر امام صادق(ع)، او را پس از [[رؤیای صادقه|رویای صادقه]]،<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۸۰۳-۸۰۴. </ref> به فرزندش امام کاظم(ع) بخشیده است.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۴.</ref>

*ابن عنبه حسنی، احمد بن علی، عمدة‌الطالب فی انساب آل ابی‌طالب، قم، انصاریان، ۱۴۱۷ق.

*ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق  سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.

*حر عاملی، محمد بن الحسن، هداية الأمة إلی أحکام الأئمة، مشهد، مجمع البحوث الإسلامية، ۱۴۱۲ق.

*حر عاملی، وسائل الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیه، ۱۴۰۱ق.

*قرشی، باقر شریف، حیاة الامام موسی بن جعفر، بی‌جا، دارالبلاغه، ۱۴۱۳ق.