محمدکاظم خراسانی: تفاوت میان نسخه‌ها

آخوند خراسانی در سال [[سال ۱۲۵۵ هجری قمری|۱۲۵۵ق]] در [[مشهد]] به دنیا آمد. پدرش، [[ملا حسین هروی خراسانی]]، اهل [[هرات]] و روحانی  بود. او قبل از ولادت آخوند به [[مشهد]] هجرت کرد.<ref>کفائی، عبدالحسین، مرگی در نور زندگانی آخوند خراسانی، ص۷۸.</ref>

ملا محمدکاظم خراسانی در سحرگاه سه‌شنبه [[۲۰ ذی‌الحجه|۲۰]] [[سال ۱۳۲۹ هجری قمری|۱۳۲۹ق]]، در منزل خود، پس از اقامه [[نماز]] صبح در ۷۴ سالگی درگذشت.<ref>عاقلی، روزشمار تاریخ ایران، ج۱، ص۶۰.</ref> برخی مرگ او را بر اثر مسمومیت دانسته‌اند.<ref>کفائی، عبدالحسین، مرگی در نور زندگانی آخوند خراسانی، ص۲۷۸ـ۲۸۱.</ref>

ملامحمدکاظم خراسانی، علوم دینی را در مشهد نزد پدر و دیگر عالمان فراگرفت. سپس در [[رجب]] ۱۲۷۷ق برای ادامه تحصیل راهی [[نجف]] شد.<ref>عبدالرحیم، المصلح المجاهد الشیخ محمدکاظم الخراسانی، ص۲۵.</ref>

قبل از سفر به نجف، آخوند خراسانی حدود سه ماه در [[سبزوار]] در درس ''[[فلسفه]]'' [[حاج ملا هادی سبزواری]] شرکت کرد. پس از رسیدن به [[تهران]]، مدتی در [[مدرسه صدر]] ماند و نزد [[ابوالحسن جلوه|میرزاابوالحسن جلوه]] و [[ملا حسین خوئی]]، [[فلسفه]] و [[حکمت]] آموخت.<ref>کفائی، عبدالحسین،  مرگی در نور زندگانی آخوند خراسانی، ص۳۵، ۳۸.</ref>

آخوند خراسانی بیش از دو سال شاگرد [[شیخ مرتضی انصاری]] بود.<ref>حرزالدین، ''معارف الرجال''، ج۲، ص۳۲۴.</ref> استاد دیگر او، [[میرزای شیرازی]] بود که آخوند خراسانی در درس‌های عمومی و نیز در درس‌های خصوصی او شرکت می‌کرد. خراسانی چند سال نیز در درس [[فقه]] [[سیدعلی شوشتری]]، که استاد [[اخلاق]] او نیز بود<ref>کفائی، عبدالرضا، ''شرح و بیانی مختصر و موجز از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی''، ص۱۵، ۳۰.</ref> شرکت کرد. [[شیخ راضی نجفی]] از دیگر اساتید آخوند در فقه و [[اصول]] بود.<ref>نجفی قوچانی، ''برگی از تاریخ معاصر''، ص۱۱.</ref>

وقتی [[میرزای شیرازی]] به [[سامراء]] هجرت کرد، آخوند خراسانی در نجف مدرّسی مشهور بود.<ref>آقابزرگ طهرانی، ''طبقات‌اعلام الشیعة''، ۱۳۸۸ش، قسم۵، ص ۶۵.</ref> بسیاری از شاگردان میرزا که در [[نجف]] مانده بودند، به سفارش او، در درس خراسانی که جانشین میرزای شیرازی شناخته می‌شد شرکت می‌کردند.<ref>کفائی، عبدالرضا، ''شرح و بیانی مختصر و موجز از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی''، ص۷۲۷۳.</ref>

با درگذشت محمدحسن شیرازی در ۱۳۱۲ قمری و بازگشت بسیاری از [[حوزه سامرا]] به نجف و پیوستن بیشتر ایشان به درس خراسانی و نیز با رحلت عالمان معاصر وی در [[عتبات]]، به تدریج جایگاه خراسانی در مقام استاد برجسته [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]]، تثبیت و درس او بزرگ‌ترین حوزه درسی نجف شناخته شد.<ref>شهرستانی، ''فاجعة حضرة آیة‌اللّه الخراسانی''، ص۳۴۱.</ref>

در سفرنامه‌ای که در سال ۱۳۲۳ق نگاشته شده چنین آمده که در درس [[درس خارج|خارج فقه]] وی که در [[مسجد هندی]] برگزار می شده تقریباً ششصد تا هفتصد نفر حاضر می‌شده‌اند. و در درس [[درس خارج|اصول]] وی که در [[مسجد طوسی]] برگزار می‌شده تقریباً هزار نفر بوده‌اند.<ref>بریری، نجف در سیزده سفرنامه، ص ۱۸۰.</ref>

آخوند خراسانی در برگزاری جلسات درس، بسیار جدّی بود و با هیچ عذری درس خود را تعطیل نمی‌کرد؛ حتی در ماجرای شیوع وبا در نجف، که بیشتر درس‌های [[حوزه]] تعطیل شد، درس خود را حتی در روز درگذشت سه تن از نزدیکانش، تعطیل نکرد.<ref>کفائی، عبدالرضا، بیان و شرحی مختصر از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی، ص۲۹.</ref>

در برخی از سال‌ها که در نیمه نخست رجب برای [[زیارت]] به [[کربلا]] می‌رفت، در همانجا نیز درس دایر می‌کرد و در ماه [[رمضان]] نیز که درس‌های متداول حوزه تعطیل بود، مباحثی مانند اصول [[عقاید]] یا [[اخلاق]] تدریس می‌کرد.<ref>کفائی، عبدالرضا، ''شرح و بیانی مختصر و موجز از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی''، ص۱۱۹.</ref>

خراسانی درس فقه را به زبان فارسی و درس [[اصول فقه]] را به زبان عربی می‌گفت.<ref>کفائی، عبدالحسین، مرگی در نور زندگانی آخوند خراسانی، ص۱۰۳-۱۰۴.</ref>

پس از درگذشت میرزای شیرازی و رجوع برخی از مقلدان او به آخوند خراسانی، وی برای پاسخگویی به [[استفتاء|استفتائات]] با حضور شاگردانش، از جمله [[سید ابوالحسن اصفهانی]]، [[محمد حسین غروی اصفهانی]]، [[سید حسین طباطبائی بروجردی]]، [[عبد الکریم حائری|عبدالکریم حائری یزدی]]، [[آقا ضیا عراقی|آقا ضیاءالدین عراقی]]، [[آقا حسین قمی]]، [[محمدحسین نائینی|ميرزا محمدحسین نائینی]] مجلس مشورتی می‌گذاشتند.<ref>کفائی، عبدالحسین، مرگی در نور زندگانی آخوند خراسانی، ص۱۰۴.</ref>

برخی از شاگردان او عبارت‌اند از:<ref>عبدالرحیم، ''المصلح المجاهد الشیخ محمدکاظم الخراسانی''، ص۳۵-۳۶.</ref>

*بزرگ‌ترین و مشهوترین آن‌ها [[کفایة الاصول]] است که در ظرف دو سال (از ۱۳۲۱ به بعد) تألیف شده<ref>مختاری، نقد تصحیح فوائد الاصول آخوند خراسانی، ص۱۵۳.</ref> و از زمان تألیف تاکنون، مهم‌ترین متن درسی سطوح عالی و نیز محور مباحث بیشتر درس‌های دوره عالی(خارج) اصول در حوزه‌های علوم دینی بوده و شرح‌ها و حاشیه‌های بسیاری بر آن نوشته شده است. خراسانی از آن پس به صاحب کفایه نیز شهرت یافت و فرزندانش به کفائی مشهور شدند یا خود، این لقب را برگزیدند.<ref>بامداد، ''شرح حال رجال ایران''، ج۴، ص۱.</ref>

# جبهه مبارزه با بیگانگان و دفاع از کشور ایران در برابر تجاوز آنان.<ref>حائری، ''تشیع و مشروطیت در ایران''، ص۱۲۳.</ref>

آخوند خراسانی مشروطه را به خوبی می‌شناخت ولی چون انقلاب را در حال شکل‌گیری و وقوع آن را حتمی می‌دید برای آنکه آن را در مسیر آموزه‌های دینی هدایت کند تا مانند جنبش‌های انقلابی پس از [[رنسانس]] در اروپا گرایش ضددینی نیابد، با هوشمندی و درایت وارد آن شد.<ref>کفائی، عبدالرضا، ''شرح و بیانی مختصر و موجز از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی''، ص۴۱۴۵.</ref>

از نخستین اقدامات آخوند خراسانی در این عرصه، اعلامیه مشترک او با سه عالم بزرگ دیگر، [[محمد شربیانی]]، [[محمدحسن مامقانی]] و [[میرزاحسین خلیلی تهرانی]] در ۲۱ [[جمادی الآخر]] ۱۳۲۱ است که در آن، با اظهار نارضایتی شدید از عملکرد صدراعظم [[مظفرالدین‌ شاه]]، [[میرزاعلی‌اصغر خان امین‌السلطان]]، او را مسبب اصلی همه مفاسد و مسلط کردن اجانب بر کشور دانسته و [[تکفیر]] کرده‌اند.<ref>کسروی، ''تاریخ مشروطه ایران''، ج۱، ص۳۲۳۳.</ref>

آخوند خراسانی در [[نجف]] سه مدرسه علمیه بنا کرد که به [[مدرسه آخوند]] شهرت پیدا کرد: مدرسه بزرگ (تاریخ بنا: ۱۳۲۱ق)، مدرسه متوسط (تاریخ بنا: ۱۳۲۶ق) و مدرسه کوچک (تاریخ بنا: ۱۳۲۸ق)،<ref>عبدالرحیم، ''المصلح المجاهد الشیخ محمدکاظم الخراسانی''، ص۱۳۵-۱۳۹.</ref> همچنین به تأسیس چند مدرسه علوم جدید نیز در نجف، [[کربلا]] و [[بغداد]]، که بیشتر محصلان آن‌ها ایرانیان بودند و زبان فارسی نیز از مواد درسی بود، کمک کرد.<ref>عبدالرحیم، ''المصلح المجاهد الشیخ محمدکاظم الخراسانی''، ص۱۳۹ـ ۱۴۳.</ref>

ملامحمدکاظم آخوند خراسانی برای ترویج تعالیم دینی به تأسیس و انتشار چند نشریه در نجف کمک بسیار کرد، از جمله مجله ''العلم'' به عربی، که شاگردش [[سید هبة الدین شهرستانی]] مؤسس آن بود و مجله فارسی ''نجف‌اشرف'' به همت تنی چند از شاگردانش.<ref>عبدالرحیم، ''المصلح المجاهد الشیخ محمدکاظم الخراسانی''، ص۱۴۳-۱۴۵.</ref>

زندگی خراسانی در دوره تحصیل، همراه با سختی معیشت و پس از آن نیز زاهدانه گزارش شده و گفته‌اند با اینکه او برای دیگران، حتی مخالفانش، بسیار باسخاوت و گشاده‌دست بود ولی درباره معیشت خود و فرزندانش سختگیر بود و از [[وجوهات شرعی]] نیز استفاده نمی‌کرد.<ref>کفائی، عبدالحسین،  مرگی در نور زندگانی آخوند خراسانی، ص۳۷۶ـ ۴۰۱.</ref>

# حسن کفائی خراسانی: پنجمین فرزند آخوند بود که در مجلس مؤسسان اول حضور داشت، شش دوره نماینده مردم مشهد در مجلس شورای ملی بود و به عنوان سناتور خراسان به مجلس سنا رفت.<ref>رجوع کنید به: کفایی، سیری در سیره علمی و عملی آخوند خراسانی، ص ۷۳، ۱۰۰</ref>

* [[آقابزرگ]] طهرانی، ''[[الذریعه]] الی تصانیف‌الشیعة''، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳ق.

* آقابزرگ طهرانی، ''طبقات‌اعلام الشیعة نقباءالبشر فی‌القرن الرابع عشر''، مشهد، ۱۳۸۸ش.

* امینی، محمدهادی، ''معجم رجال‌الفکر والادب فی‌النجف خلال الف عام''، نجف، ۱۴۱۳ق.

* بامداد، مهدی، ''شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری''، تهران، ۱۳۵۷ش.

* حائری، عبدالهادی، ''تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق''، تهران، ۱۳۶۴ش.

* حرزالدین، محمد حسین، ''معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء''، قم، ۱۴۰۵.

* شهرستانی، هبة‌الدین، ''فاجعة حضرة آیة‌اللّه الخراسانی''، العلم، ج ۲، ش ۷، ۱۳۳۰

* عاقلی، باقر، ''روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی''، تهران، ۱۳۶۹-۱۳۷۰ش.

* عبدالرحیم، محمدعلی، ''المصلح المجاهد الشیخ محمدکاظم الخراسانی''، نجف، ۱۳۹۲.

* کفائی، عبدالحسین، ''مرگی در نور زندگانی آخوند خراسانی''، تهران، ۱۳۵۹ش.

* کفائی، عبدالرضا، ''بیان و شرحی مختصر از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی''، نشریه دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی، مشهد، ش ۳۵ و ۳۶، ۱۳۷۶ش.

* کفائی، عبدالرضا، ''شرح و بیانی مختصر و موجز از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی''، نشریه دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی، مشهد، ۱۳۸۶ش.

* نجفی قوچانی، ''برگی از تاریخ معاصر''، چاپ رمضانعلی شاکری، تهران، ۱۳۷۸ش.

* کفایی خراسانی، عبدالرضا، سیری در سیره علمی و عملی آخوند خراسانی، بوستان کتاب، قم، ۱۳۹۰ش.