کاربر ناشناس
تجرید الاعتقاد (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
←رویکرد کلامی
imported>Sh.hoseini (←جایگاه) |
imported>Sh.hoseini |
||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
پس از خواجه کسانی مانند قاضی عضدالدین ایجی (متوفی ۷۵۶) در کتاب [[ابن سینا|المواقف]] و تفتازانی (متوفی ۷۹۲) در کتاب [[ابن سینا|المقاصد]] در این جهت از او پیروی کرده‌اند. برخی مباحث این کتاب به گونه‌ای است که مبنا بودن آن را برای جریانات فکری مهمی همچون [[ابن سینا|حکمت متعالیه]] موجه می‌سازد.<ref>مثلاً رجوع کنید به نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۲۲ـ۷۳</ref> | پس از خواجه کسانی مانند قاضی عضدالدین ایجی (متوفی ۷۵۶) در کتاب [[ابن سینا|المواقف]] و تفتازانی (متوفی ۷۹۲) در کتاب [[ابن سینا|المقاصد]] در این جهت از او پیروی کرده‌اند. برخی مباحث این کتاب به گونه‌ای است که مبنا بودن آن را برای جریانات فکری مهمی همچون [[ابن سینا|حکمت متعالیه]] موجه می‌سازد.<ref>مثلاً رجوع کنید به نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۲۲ـ۷۳</ref> | ||
== | == محتوا== | ||
===مباحث شیعی=== | |||
آنچه خواجه در تجریدالاعتقاد آورده است مطابق با اعتقادات [[شیعه|شیعی امامی]] است؛ اگرچه وی در بعضی کتاب‌های خود همچون تلخیص المحصل<ref>نصیرالدین طوسی،تلخیص المحصّل، ص ۴۲۱</ref> برخی اعتقادات [[امامیه]]، از جمله [[بداء]]، را به نوعی انکار کرده است و از این جهت بزرگانی چون [[صدرالدین شیرازی]]<ref>صدرالدین شیرازی، شرح اصول الکافی، ص ۳۷۸</ref> و [[علامه مجلسی]]<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج ۴، ص۱۲۳</ref> از او انتقاد کرده‌اند. | آنچه خواجه در تجریدالاعتقاد آورده است مطابق با اعتقادات [[شیعه|شیعی امامی]] است؛ اگرچه وی در بعضی کتاب‌های خود همچون تلخیص المحصل<ref>نصیرالدین طوسی،تلخیص المحصّل، ص ۴۲۱</ref> برخی اعتقادات [[امامیه]]، از جمله [[بداء]]، را به نوعی انکار کرده است و از این جهت بزرگانی چون [[صدرالدین شیرازی]]<ref>صدرالدین شیرازی، شرح اصول الکافی، ص ۳۷۸</ref> و [[علامه مجلسی]]<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج ۴، ص۱۲۳</ref> از او انتقاد کرده‌اند. | ||
میزان توجه خواجه به بحث [[امامت]] با تمایلات [[شیعه|شیعی]] در عناوینی چون اثبات امامت [[حضرت علی(ع)|حضرت علی]] علیه‌السلام و بیان نقاط ضعف زندگی خلفای نخستین و عدم صلاحیت آنان برای [[خلافت]] [[رسول خدا(ص)|رسول خدا]] و دلایل قطعی برتر بودن [[امام علی علیه‌السلام]] و وجود دلیل مخصوص و نص بر [[خلافت|امامت]] [[امامان شیعه|ائمة اثناعشر]] علیهم السلام و حکم محاربان آنها<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۳۶۷ـ ۳۹۸</ref> به حدی است که عده‌ای از اندیشمندان غیر شیعه در نقد این بخش از مباحث او سخت بر خواجه تاخته و جانب انصاف را چندان نگه نداشته‌اند.<ref> رجوع کنید به حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۱، ستون ۳۴۶</ref> به این ترتیب، این سخن که تجرید خواجه متأثر از اصول اعتقادی فرقه‌هایی غیر از شیعه [[رسول خدا(ص)|امامی]] است،<ref> د. اسلام، چاپ دوم، ذیل «طوسی، نصیرالدین. ۲»</ref> معتبر نیست. | میزان توجه خواجه به بحث [[امامت]] با تمایلات [[شیعه|شیعی]] در عناوینی چون اثبات امامت [[حضرت علی(ع)|حضرت علی]] علیه‌السلام و بیان نقاط ضعف زندگی خلفای نخستین و عدم صلاحیت آنان برای [[خلافت]] [[رسول خدا(ص)|رسول خدا]] و دلایل قطعی برتر بودن [[امام علی علیه‌السلام]] و وجود دلیل مخصوص و نص بر [[خلافت|امامت]] [[امامان شیعه|ائمة اثناعشر]] علیهم السلام و حکم محاربان آنها<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۳۶۷ـ ۳۹۸</ref> به حدی است که عده‌ای از اندیشمندان غیر شیعه در نقد این بخش از مباحث او سخت بر خواجه تاخته و جانب انصاف را چندان نگه نداشته‌اند.<ref> رجوع کنید به حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۱، ستون ۳۴۶</ref> به این ترتیب، این سخن که تجرید خواجه متأثر از اصول اعتقادی فرقه‌هایی غیر از شیعه [[رسول خدا(ص)|امامی]] است،<ref> د. اسلام، چاپ دوم، ذیل «طوسی، نصیرالدین. ۲»</ref> معتبر نیست. | ||
===رویکرد فلسفی=== | |||
همچنین در افکار فلسفی نباید خواجه را تابع محض [[ابن سینا]] دانست، زیرا آرای او در کتاب تجرید در موارد متعددی با آرای ابن سینا سازگار نیست، از جمله آنکه وی مکان را بُعد می‌داند نه سطح؛<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۱۵۲</ref> به حدوث عالم اجسام معتقد است نه قدم آن؛<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۱۷۰</ref> ادله اثبات وجود عقل مفارق را ناکافی و قابل ایراد می‌داند؛<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۱۷۶</ref> و معتقد است که ماده المواد، جسم مطلق است نه هیولا، و برهان اثبات هیولا قابل نقد است.<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۱۵۰</ref> همچنین خواجه در مباحث [[توبه]] و وجوب اسقاط عقاب به واسطه آن نیز با بسیاری از متکلمان [[معتزله|معتزلی]] مخالفت کرده است.<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۴۲۲ـ۴۲۴</ref> | همچنین در افکار فلسفی نباید خواجه را تابع محض [[ابن سینا]] دانست، زیرا آرای او در کتاب تجرید در موارد متعددی با آرای ابن سینا سازگار نیست، از جمله آنکه وی مکان را بُعد می‌داند نه سطح؛<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۱۵۲</ref> به حدوث عالم اجسام معتقد است نه قدم آن؛<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۱۷۰</ref> ادله اثبات وجود عقل مفارق را ناکافی و قابل ایراد می‌داند؛<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۱۷۶</ref> و معتقد است که ماده المواد، جسم مطلق است نه هیولا، و برهان اثبات هیولا قابل نقد است.<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۱۵۰</ref> همچنین خواجه در مباحث [[توبه]] و وجوب اسقاط عقاب به واسطه آن نیز با بسیاری از متکلمان [[معتزله|معتزلی]] مخالفت کرده است.<ref>نصیرالدین طوسی، تجریدالاعتقاد، ص۴۲۲ـ۴۲۴</ref> | ||