نزول قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

نزول قرآن در دو مرحله دفعی و تدریجی یا نزول آن صرفا به صورت تدریجی از مباحث مورد اختلاف در علوم قرآنی است؛ محققانی همچون [[محمدهادی معرفت]] فقط به نزول تدریجی قرآن باور دارند؛ ولی در مقابل، افرادی چون [[علامه طباطبایی]] قائل به دو [[نزول تدریجی]] و [[نزول دفعی]] برای قرآن هستند.

==جایگاه بحث نزول قرآن==

=== مفهوم‌شناسی ===

از آنجا که  قرآن جسم نیست که از مکانی بالا به مکانی پایین‌تر حرکت کند، نزول به معنای لغوی یا مادی آن را درباره [[قرآن]] صحیح نمی‌دانند. زیرا مبدا نزول آن خداوند است که منزه از مکان و جسم است و محل نزول آن هم طبق آیات ۱۹۴و ۱۹۵ [[سوره شعراء]] <ref>«نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ *عَلَىٰ قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنذِرِ‌ينَ». روح الامین آن(قرآن) را نازل کرده است *بر قلب تو، تا از انذارکنندگان باشی!</ref> قلب پیامبر بوده است؛<ref>احمدی، قرآن در قرآن، ۱۳۷۴ش، ص۱۱۵.</ref> طبق این نظر مراد از نزول قرآن، ظهور وحی بر پیامبر(ص) است و چون آن حضرت وحی را از جانب خداوند دریافت می‌کرده، طبق عرف اهل زبان به نزول تعبیر شده است؛<ref>حکیم، علوم القرآن، ۱۴۱۷ق، ص۲۵.</ref> به همین دلیل برخی از باب تشبیه معقول به محسوس استفاده از واژه نزول درباره قرآن را به معنای مجازی آن صحیح دانسته‌اند.<ref>عابدینی، «معناشناسی نزول در قرآن ...»، ص۹۸-۹۹.</ref>

نزول روحانی، نزول مقامی و نزول حقیقی تعابیری است که اندیشمندان اسلامی برای اشاره به نزول قرآن از آنها استفاده کرده‌اند؛ [[حسن مصطفوی]] در [[التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (کتاب)|التحقیق فی کلمات القرآن]] از تعبیر نزول روحانی،<ref>مصطفوی، التحقیق، ۱۳۶۸ش، ج۱۲، ص۸۸.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] با اشاره به عُلوّ مقام [[خدا]] و پایین بودن مقام بندگان،  از تعبیر نزول مقامی،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۸.</ref> و [[محمدتقی مصباح یزدی|مصباح یزدی]] نیز در مقابل دو واژه نزول مادی و نزول اعتباری از واژه نزول حقیقی درباره قرآن استفاده کرده‌اند.<ref>مصباح یزدی، قرآن‌شناسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۲.</ref> طبق این نظر در امور حقیقی غیرحسی مانند قرآن که از مقام [[علم الهی]] به مرحله الفاظ و مفاهیم بشری تنزّل یافته، استفاده از تعبیر نزول حقیقی مناسب خواهد بود.<ref>مصباح یزدی، قرآن‌شناسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۲.</ref>

==چگونگی نزول قرآن==

نزول قرآن در دو مرحله دفعی و تدریجی یا نزول آن صرفا به صورت تدریجی از مباحث مورد اختلاف در علوم قرآنی است.<ref>ناصحیان، «کاوشی نو در چگونگی نزول قرآن»، ص۵۹-۶۰.</ref> در این باره چند نظر ارائه شده است:

* [[محمدهادی معرفت]] در کتاب [[التمهید فی علوم القرآن (کتاب)|التمهید فی علوم القرآن]] معتقد است؛ نزول قرآن از [[شب قدر]] آغاز و در طول مدت [[نبوت|نبوت پیامبر اسلام(ص)]] به مناسبت‌های گوناگون برای حل مشکلات و سوالات [[مسلمان|مسلمانان]] و همچنین دلگرمی پیامبر(ص) و مسلمانان ادامه داشته است.<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۱۴.</ref> به باور وی این نظر را بیشتر محققان پذیرفته‌اند<ref>معرفت، علوم قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۶۵.</ref> و با بیان دیگر نظرات و رد دلائل آنها معتقد است قرآن نزول دفعی نداشته است.<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۱۳-۱۲۴.</ref>

* [[شیخ صدوق]] از علمای متقدم [[شیعه]]  معتقد است کل قرآن در [[شب قدر]] در بیت المعمور به [[ودیعه]] نهاده شد و از آنجا در طول مدت نبوت پیامبر(ص) بر اساس شرایط مکانی و زمانی به تدریج بر پیامبر اسلام(ص) نازل گردید.<ref>صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۸۲.</ref> به نقل سیوطی این نظر در میان اندیشمندان متعددی از [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] صحیح دانسته شده و به باور آنها قرآن در شب قدر به بیت المعمور در آسمان چهارم یا بیت العزة در آسمان اول نازل شده است و از آنجا در طول مدت [[نبوت]] [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نازل شد.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۵۶.</ref>  برخی محققین حوزه علوم قرآن با تضعیف مستندات این نظر از جمله سند روایات، بر این باورند نزول دفعی قرآن در شب قدر به [[بیت المعمور]] کاملا ساخته ذهن [[صحابه]] است و قرآن چنین نزول نداشته است.<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۱۷-۱۲۱؛ صالحی نجف آبادی، «نظریه‌ای درباره کیفیت نزول قرآن» ص۸۲.</ref>

* معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم، موسسه فرهنگی تمهید، ۱۳۸۸ش.

* ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، مفاتیح الغیب، تهران، وزارت فرهنگ و انجمن اسلام حکمت و موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳ش.

* ناصحیان، علی اصغر، «کاوشی نو در چگونگی نزول قرآن»، در نشریه علوم و معارف قرآنی، شماره ۶و۷، ۱۳۷۷ش.

{{پایان}}